Ατμοσφαιρική ρύπανση ίση με αυτή που προκαλεί ένας ισχυρός βομβαρδισμός σε χωριό της Συρίας επέφερε η πυρκαγιά που ξέσπασε στις 23 Ιουλίου του 2018 στο Μάτι. Μόνο από τα ντεπόζιτα των 240 αυτοκινήτων που υπολογίζεται ότι εξερράγησαν κατά τη διάρκεια της φωτιάς εκτιμάται ότι εκλύθηκαν στο περιβάλλον επικίνδυνες χημικές ενώσεις, ίδιες με αυτές που θα απελευθερώνονταν αν ανατιναζόταν ενάμισι βυτιοφόρο βενζίνης… Τα εντυπωσιακά αυτά στοιχεία αναφέρει, μεταξύ άλλων, στη σημερινή συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών Χρήστος Ζερεφός.

Ο διακεκριμένος επιστήμονας επισημαίνει ότι η καταστροφή ήρθε σε μια ήδη επιβαρυμένη περιοχή, όπου εντοπιζόταν περίσσεια αμιάντου, και υποστηρίζει ότι οι κάτοικοι στις πυρόπληκτες περιοχές θα πρέπει να λαμβάνουν ατομικά μέτρα προστασίας – όπως η χρήση μάσκας – για αρκετό καιρό ακόμη.

Ο κίνδυνος, σύμφωνα με τον Χρήστο Ζερεφό, ενισχύεται από τις κατεδαφίσεις των χαρακτηρισμένων ως «κόκκινων» κτισμάτων και από την επαναιώρηση επικίνδυνων ουσιών μέσω των ανέμων. Απομάκρυνση των τοξικών υλικών και εντατικά αντιπλημμυρικά μέτρα είναι, όπως λέει, οι κινήσεις που πρέπει να γίνουν σύντομα ως πρώτο βήμα για την αποκατάσταση της περιοχής και την ασφαλή επανεγκατάσταση των ανθρώπων στο Μάτι.

Τι συμβαίνει στην ατμόσφαιρα όταν καίγονται τόσο μεγάλες ποσότητες υλικών από σπίτια, οχήματα, σκουπίδια, όπως συνέβη στο Μάτι;

Στην περίπτωση μεικτής πυρκαγιάς δάσους, οχημάτων, οικημάτων κ.λπ., όπως στο Μάτι, η ατμόσφαιρα αλλά και το έδαφος υποδέχονται σημαντικές ποσότητες βλαβερών ουσιών με αιχμή την ώρα της πυρκαγιάς. Η μεγάλη πυρκαγιά κράτησε περίπου τρεις ώρες και συνέχισαν να καίγονται υλικά και για μερικές ακόμη ώρες μετά την αιχμή της. Στην αιχμή ανατινάχθηκαν τα ντεπόζιτα 240 περίπου ΙΧ αυτοκινήτων και κρίθηκαν ακατάλληλα λόγω της πυρκαγιάς εκατοντάδες σπίτια. Ο οικισμός ολόκληρος χτίστηκε στις δεκαετίες ’50 έως ’80, με αποτέλεσμα να υπάρχει περίσσεια αμιάντου ούτως ή άλλως στην περιοχή. Οι εκρήξεις βενζίνης στα αυτοκίνητα ισοδυναμούν περίπου με την ανατίναξη ενός έως ενάμισι βυτιοφόρου βενζίνης. Από την καύση των οικιών είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί η ποσότητα της καύσιμης ύλης, αλλά ασφαλώς υπάρχει σημαντική ποσότητα υλικών, μεταξύ αυτών και πλαστικών, η οποία απελευθέρωσε στην ατμόσφαιρα επικίνδυνα προϊόντα καύσεων, τα οποία έπεσαν και σαν σωματίδια διαφόρων διαστάσεων στο έδαφος.

Τι σημαίνει αυτό για τους ανθρώπους;

Οι ουσίες αυτές αποτελούν κίνδυνο για τους κατοίκους διότι επαναιωρούνται με τους ανέμους και χαίρομαι διότι ανέλαβε, κάπως αργά βέβαια, ο Δημόκριτος και άλλα ιδρύματα να ανιχνεύσουν την ποιότητα του αέρα, του εδάφους και των υπόγειων υδάτων. Ακόμα δεν υπάρχει επίσημο πράσινο φως για το έδαφος, υπάρχουν ενδείξεις ασφάλειας στην ατμόσφαιρα. Καλό είναι εν πάση περιπτώσει οι κάτοικοι να συνεχίσουν να παίρνουν μέτρα φορώντας μάσκες και να παίρνουν ιδιαίτερα μέτρα σε περίπτωση που υπάρχουν κατεδαφίσεις των λεγόμενων «κόκκινων» κτισμάτων.

Ποιες επιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν μετά από μια τέτοια πυρκαγιά στον υδροφόρο ορίζοντα;

Ως προς τον υδροφόρο ορίζοντα, φαίνεται ότι δεν υπήρξε σοβαρή μόλυνση, σύμφωνα με τις μετρήσεις που ανακοινώθηκαν αρμοδίως.

Με τι θα μπορούσε να συγκριθεί η μόλυνση της ατμόσφαιρας που συντελέστηκε στο Μάτι; Δώστε μας ένα συγκριτικό παράδειγμα.

Η ρύπανση της ατμόσφαιρας που συντελέστηκε στο Μάτι είναι ανάλογη με έναν έντονο βομβαρδισμό σε έναν οικισμό στη Συρία.

Πόσος καιρός χρειάζεται για να καθαρίσει το περιβάλλον σε μια περιοχή που έχει υποστεί τέτοια οικολογική καταστροφή;

Το πόσος καιρός χρειάζεται για να καθαρίσει το περιβάλλον είναι ένα ανοιχτό ζήτημα. Γνωρίζουμε ότι σε ανάλογες περιπτώσεις όπου έγιναν μεγαλύτερης έκτασης πυρκαγιές, όπως π.χ. κατά τους βομβαρδισμούς στη Σερβία, η αποκατάσταση του εδάφους και της περιοχής τής νοτιότερα πληγείσας Νις πήρε αρκετούς μήνες μετά τους βομβαρδισμούς. Βέβαια η έκταση ήταν πολλαπλάσια εκείνης στο Μάτι. Το να λέμε ότι είναι περιβαλλοντικά καθαρή μια περιοχή στην οποία υπάρχουν πάρα πολλά ελενίτ από αμίαντο και έχουν καεί όλων των ειδών τα υλικά είναι δύσκολο σε αυτή τη φάση, ιδίως απουσία δεδομένων από τη ρύπανση του εδάφους.

Είπατε πρόσφατα ότι μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου οι άνθρωποι στο Μάτι θα πρέπει να κυκλοφορούν με μάσκες. Πότε θεωρείτε ασφαλές να επιστρέψουν στα σπίτια τους;

Θεώρησα ότι οι φθινοπωρινές βροχές θα βοηθήσουν πάρα πολύ ώστε να αποπλύνουν τα αιωρούμενα σωματίδια, τα οποία ούτως ή άλλως επαναιωρούνται στην ατμόσφαιρα, και να μειωθεί η συγκέντρωσή τους σημαντικά. Εγώ έθεσα τον Νοέμβριο ως έναν μήνα αρκετά μακριά από την ημέρα της καταστροφής, μια χρονική απόσταση ασφαλείας την οποία προσωπικά θα τηρούσα. Ολα βεβαίως εξαρτώνται και από την επιβάρυνση του εδάφους.

Ποιες κινήσεις θα έπρεπε, κατά τη γνώμη σας, να γίνουν άμεσα ώστε να αποκατασταθεί το Μάτι ως τόπος υγιούς διαβίωσης;

Οι κινήσεις που πρέπει να γίνουν για να αποκατασταθεί το Μάτι είναι πολλές και εκφεύγουν από μια απλή συνέντευξη. Πάντως, είναι σίγουρο ότι πρέπει να απομακρυνθεί ο αμίαντος, να παρακολουθείται το έδαφος αλλά και η ατμόσφαιρα και να προστατευθεί από τις πλημμύρες, κάτι για το οποίο μου λένε πολλοί ότι στην περίπτωση του Ματιού δεν αρκούν τα κορμοδέματα ως εμπόδιο σε πλημμυρικά φαινόμενα, αλλά θα χρειασθεί ίσως να ανοίξουν διέξοδοι των ομβρίων υδάτων και μέσα από τις υπάρχουσες μάντρες, οι οποίες εμποδίζουν την απορροή τους.