Σήμερα, 44 χρόνια μετά, η Ιστορία, από την αναγκαία χρονική απόσταση πια, μπορεί να κάνει έναν ακριβοδίκαιο απολογισμό για την πολυκύμαντη διαδρομή της παράταξης που ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ΠΑΣΟΚ δεν γεννήθηκε σε μια ιστορική στιγμή οργής, αγανάκτησης και τυφλής διεκδίκησης φοβισμένων και απελπισμένων πολιτών που οδηγούνται στο όριο της κοινωνικής σύγκρουσης και της εμφυλιοπολεμικής διαμάχης. Υπήρξε προϊόν κοινωνικής διεργασίας και πολιτικής διεκδίκησης δεκαετιών. Ενωσε κάτω από τη στέγη τις δυνάμεις της εθνικής αξιοπρέπειας του δημοκρατικού εκσυγχρονισμού και της πολιτικής  χειραφέτησης. Ενωσε το κυρίαρχο ρεύμα του πολιτικού φιλελευθερισμού, το ρεύμα των προοδευτικών και σοσιαλιστικών ιδεών, αλλά και ευρείες δυνάμεις της παραδοσιακής Αριστεράς που χειραφετήθηκαν από τα αδιέξοδα δόγματα και τραύματα του Εμφυλίου. Κυρίως, όμως, συσπείρωσε τη δυναμική νέα γενιά της αντιδικτατορικής αντίστασης. Το ΠΑΣΟΚ γεννήθηκε ως Κεντροαριστερά και σε ολόκληρη τη διαδρομή του προσπάθησε να υπηρετήσει τις πρωταρχικές και θεμελιακές του αξίες και στόχους.

Το κεντρικό ερώτημα, η απάντηση στο οποίο δικαιώνει ή ακυρώνει ολόκληρη τη διαδρομή του, είναι ποια Ελλάδα παρέλαβε το 1981 και ποια παρέδωσε το 2004. Παρέλαβε μια χώρα που άρχισε να κολυμπάει χωρίς σωσίβιο στην ΕΟΚ. Με ατελή δημοκρατία. Με απαράδεκτη, άνιση και άδικη κατανομή του πλούτου. Με αναχρονιστικές και ξεπερασμένες κοινωνικές δομές. Με αντιπροσωπευτικούς θεσμούς τύποις παρόντες. Με τον λαό διχασμένο και την πλειοψηφία των Ελλήνων στο περιθώριο της Ιστορίας. Παρέδωσε μια χώρα που στάθηκε εθνικά περήφανη. Που διεκδίκησε και κατέκτησε τη θέση της στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Που ανέτρεψε με την ένταξη της Κύπρου και το Ελσίνκι τον συσχετισμό δυνάμεων στην περιοχή. Που απέκτησε κράτος πρόνοιας και θεσμούς με ουσιαστική κατοχύρωση και δράση. Που ξεπέρασε κάθε διχαστική και μισαλλόδοξη στάση. Που έδωσε εν τέλει στον λαό ψωμί, στον πολίτη δημοκρατία, στη χώρα ισχυρή θέση.

Γι’ αυτό κάθε προσπάθεια τόσο ακύρωσης συλλήβδην της Μεταπολίτευσης όσο και συσχέτισης των σημερινών κυβερνώντων με το ΠΑΣΟΚ καταντά ιστορική ασέβεια, ύβρις και πραγματική καρικατούρα. Η κατ’ ευφημισμόν «πρώτη φορά Αριστερά» ούτε ως ιδρυτική πράξη ούτε ως εφαρμοσμένη πολιτική έχει οποιαδήποτε σχέση με τη δύναμη αλλαγής που έκανε την εμφάνισή της στη χώρα το 1974. Και αυτό ιστορικά θα σφραγιστεί τελεσίδικα στις επόμενες εκλογές. Γιατί η χώρα που παραδίδει ο ΣΥΡΙΖΑ είναι βυθισμένη σε αδιέξοδα, στην παρακμή και την ανέχεια, να πορεύεται χωρίς πυξίδα στον ωκεανό των προβλημάτων που μας κληροδοτεί η κυβέρνησή του.

Ακόμα και την ύστερη περίοδο όταν το ΠΑΣΟΚ παρέλαβε από τη Δεξιά μια χώρα υπό κατάρρευση και ουσιαστικά χρεοκοπημένη, αναδείχτηκε σε δύναμη εθνικής ευθύνης. Σήκωσε ως μη όφειλε μόνο του το βάρος της κρίσης και με τη Δεξιά και τον Αριστερό Λαϊκισμό μετωπικά απέναντί του έδωσε μάχες για να ορθοποδήσει η χώρα και τόλμησε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Πλήρωσε, βέβαια, το τίμημα «τοις μετρητοίς».

Σήμερα που η 3η Σεπτέμβρη μας δίνει το δικαίωμα, οφείλουμε ταυτόχρονα με την υπεράσπιση του έργου και της διαδρομής μας, που δυστυχώς υποτιμήσαμε μέχρι τώρα, να προχωρήσουμε στην έντιμη και γενναιόψυχη αποτίμηση των λαθών μας. Των αλλαγών που δεν τολμήσαμε. Των συμβιβασμών που μας αλλοτρίωσαν. Του κρατισμού και του κυβερνητισμού που αφυδάτωσε τη μεταρρυθμιστική μας δυναμική. Και να οπλίσουμε το νέο ξεκίνημα που επιχειρούμε με όσα οι σύγχρονοι καιροί επιβάλλουν να ανασκευάσουμε, να τολμήσουμε και να προτείνουμε.

Εχοντας πάντοτε υπόψη μας μια ιστορικά επιβεβαιωμένη αλήθεια. Οτι για κόμματα και παρατάξεις που ριζώνουν βαθιά και επιδεικνύουν αντοχές σε διαδρομές δεκαετιών, μία ήττα, ακόμη κι αν πάρει διαστάσεις πανωλεθρίας, δεν συνεπάγεται αυτόνομα και την εξαφάνισή τους. Ιδιαίτερα όταν δεν εξαφανίστηκαν οι αξίες και τα προτάγματα που τα γέννησαν. Οπως ακριβώς συμβαίνει με το ΠΑΣΟΚ.

Αν οι ανάγκες της χώρας απαιτούν αλλαγές με τη δυναμική μιας νέας μεταπολίτευσης, μέσα από το παλιό επωάζεται το πραγματικά καινούργιο. Το εγχείρημά μας είναι δύσκολο. Για τα δύσκολα, όμως, είναι οι πραγματικά προοδευτικοί και δημοκράτες.

Ο Κώστας Σκανδαλίδης είναι βουλευτής Α’ Αθήνας της Δημοκρατικής Συμπαράταξης και ένας από τους πρώτους γραμματείς του ΠΑΣΟΚ