Η ηθοποιός Μόνικα Βίτι, που έγινε γνωστή τη δεκαετία του 1960 από τον Μικελάντζελο Αντονιόνι, υπήρξε η απόλυτη σταρ του κινηματογραφικού μοντερνισμού – ακόμα έτσι τη συζητάμε. Το 1988, κάποιος πληροφοριοδότης παγίδευσε την έγκυρη γαλλική εφημερίδα «Monde», που δημοσίευσε την πληροφορία ότι η Μόνικα Βίτι πέθανε. Πολλά χρόνια πριν από το Διαδίκτυο, το σύμβολο της αυστηρής και απολύτως τεκμηριωμένης δημοσιογραφίας έκανε την «πατάτα» του αιώνα. Ενα ιστορικό δημοσιογραφικό λάθος.

Προχθές το απόγευμα, συνέβη κάτι ανάλογο στην Ελλάδα, πήρε μάλιστα έκταση αφού μεταδόθηκε και από ξένα πρακτορεία και ΜΜΕ. Ξαφνικά, κυκλοφόρησε η πληροφορία ότι πέθανε ο σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς – ο οποίος, ευτυχώς, χαίρει άκρας υγείας. Δημοσιεύτηκε σε κάποια μεγάλα σάιτ και, όπως γίνεται συνήθως στον άναρχο χώρο του Διαδικτύου, η φήμη διαδόθηκε και αναπαρήχθη αμέσως ως βεβαιότητα – ενώ πέρασε εύλογα και στα κοινωνικά δίκτυα, αφού οι χρήστες τους παρέπεμπαν στα μεγάλα ΜΜΕ. Η «πηγή» όπου πρωτοδημοσιεύτηκε η (μη) είδηση κι όπου στηρίχτηκαν τα ΜΜΕ που την αναπαρήγαγαν ήταν σε έναν λογαριασμό του Twitter, ο οποίος εμφανιζόταν να ανήκει στη νέα υπουργό Πολιτισμού, Μυρσίνη Ζορμπά. Πολλοί θεώρησαν έγκυρη την πληροφορία επειδή «ακολουθούσαν» τη νέα υπουργό σε εκείνον τον λογαριασμό. Η υπουργός διέψευσε, λίγο αργότερα, ότι ο λογαριασμός είναι δικός της και ο θάνατος του Γαβρά αποδόθηκε στον γνωστό φαρσέρ του Διαδικτύου (και πρώην συγγραφέα ψευδών συνεντεύξεων με διασημότητες απ’ όλο τον κόσμο), Τομάσο Μπενεντέτι.

Η χθεσινή «Αυγή», που απηχεί τις απόψεις της κυβέρνησης, έκανε αυτό το περιστατικό πρώτο θέμα, στο γνωστό μοτίβο – ότι ντε και καλά ΜΜΕ της αντιπολίτευσης διακινούν fake news, αυτή τη φορά για να πλήξουν την υπουργό Πολιτισμό (πάντως, την «είδηση» μετέδωσε και η ΕΡΤ3). Και γιατί να πλήξουν την υπουργό Πολιτισμού και όχι, π.χ., την υπουργό Προστασίας του Πολίτη ή τον υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας;

Είναι προφανές ότι η κυβέρνηση αναζητεί θέματα για να πετάει την μπάλα στην εξέδρα, να μπορεί να βάζει στο κάδρο τους προσφιλείς εχθρούς της, χωρίς τους οποίους δεν υπάρχει. Μια τέτοια πολιτική είναι άξια της τύχης που την περιμένει: της εξάχνωσης.

Ωστόσο, το θέμα του ψευδούς θανάτου του Κώστα Γαβρά ανέδειξε ένα πολύ σοβαρό ζήτημα για τις δομές της πληροφόρησης στην Ελλάδα: την ανάγκη προάσπισης του κύρους τους και της αξιοπιστίας τους. Υπάρχει ζωτική ανάγκη, στο νέο τοπίο, να ξεχωρίσουν τα σοβαρά ΜΜΕ. Αυτά που, ακόμα και σε βάρος της ταχύτητας δημοσίευσης μιας πληροφορίας, θα προτιμήσουν προηγουμένως να τη διασταυρώσουν.

Προχθές ήταν πολύ εύκολο. Ενα τηλέφωνο στο σπίτι του Γαβρά – όλοι οι ειδικοί συντάκτες το έχουν. Διασταυρώνεις την είδηση, αν είναι αληθινή την εμπλουτίζεις, και τη δημοσιεύεις μόνο αν είσαι σίγουρος γι’ αυτή. Αυτή η δημοσιογραφία, της τεκμηρίωσης, μαζί με την εξειδικευμένη ανάλυση της τεκμηριωμένης πληροφορίας και το καλό γράψιμο, μπορεί να συστήσει τον πυρήνα αξιοπιστίας που έχει ανάγκη η δημοκρατική πληροφόρηση. Οι σοβαροί επαγγελματίες και τα σοβαρά ΜΜΕ (που πάντα θα φοβούνται το αναπόφευκτο κάποια στιγμή λάθος) θα επιβιώσουν μόνο αν προστατεύσουν και ενισχύσουν αυτό τον πυρήνα της αξιοπιστίας τους.