Γιατί το 2018 μιλάμε ακόμα για το ΠΑΣΟΚ; Είναι η νοσταλγία μιας περασμένης εποχής που το κάνει ακόμα ελκυστικό ή η πολιτική του αναγκαιότητα; Αν ισχύει το πρώτο, γιατί η σημερινή κυβέρνηση κάνει απεγνωσμένες προσπάθειες να το αντιγράψει; Κι αν ισχύει το δεύτερο, γιατί η Κεντροαριστερά ψάχνει ακόμη τον βηματισμό της;

Τίποτα στη ζωή δεν είναι άσπρο ή μαύρο. Οποιον κι αν ρωτήσεις, έχει μια ιστορία να σου πει για το δικό του ΠΑΣΟΚ. Για την εθνική συμφιλίωση, για τις νύχτες με τα ουίσκι, για το κοινωνικό κράτος, για τη μαγεία του εκσυγχρονισμού, για το Καστελλόριζο. Για τις μεταρρυθμίσεις, τον νόμο Πεπονή, τα εξοπλιστικά και τα νεύματα στο αεροδρόμιο. Για τη Δημοκρατική Παράταξη, για το ΕΣΥ, για τη διάσπαση του 2015. Για τα γραφεία της Ιπποκράτους και γι’ αυτά της Χαριλάου Τρικούπη.

Το ΠΑΣΟΚ υπήρξε στάση ζωής – είτε ήσουν μαζί του είτε εναντίον του. Πήρε μυθικές διαστάσεις και άλλαξε τον τρόπο που βλέπαμε τα πράγματα. Αλλαξε ακόμα και τον τρόπο που ντυνόμασταν. Οταν έπεσε, δημιούργησε εκκωφαντικό κρότο. Το πολιτικό του κεφάλαιο θα μπορούσε να έχει ήδη κλείσει, αφήνοντας τον ιστορικό του μέλλοντος να κρίνει την πορεία του. Ομως κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Οι άνθρωποί του, αυτοί που δεν συντάχθηκαν μαζί του για τις θέσεις και τα ρουσφέτια, ακόμα και λίγο πριν από την απειλή της εξαφάνισης, έμειναν πεισματικά εκεί. Ετοιμάζονται, άλλοτε πιο αργά κι άλλοτε πιο γρήγορα, άλλοτε σωστά κι άλλοτε λάθος, για τη μετεξέλιξή του. Για πολλούς από αυτούς, η ανασύσταση μιας μεγάλης Δημοκρατικής Προοδευτικής Παράταξης είναι το τελευταίο πολιτικό τους στοίχημα. Το δικό τους ΠΑΣΟΚ έχει ακόμα θέση στην ελληνική πολιτική ζωή, μπορεί να πρωταγωνιστήσει. Οχι, όμως, μόνο του.

Το εγχείρημα του Κινήματος Αλλαγής δεν αφορά, πια, μόνο τους ίδιους. Μέσα σε ένα σκηνικό οργανωμένης πόλωσης, με τον ΣΥΡΙΖΑ να αλλάζει νόημα στη λέξη «προοδευτικό», είναι παράδοξο να ακούς στελέχη να μιλούν για κοινωνική δικαιοσύνη, προγραμματικές συμφωνίες, πολιτική σταθερότητα και προοδευτική διακυβέρνηση. Ίσως βρίσκονται εκτός πραγματικότητας. Ισως, όμως, αυτή να είναι η μοναδική δίοδος λογικής σε μια χώρα που αρχίζει να συνηθίζει τα διαγγέλματα μίσους.

Πριν την κρίση, είτε ήσουν με το ΠΑΣΟΚ είτε ήσουν εναντίον του. Οι «άστεγοι», όμως, του πολιτικού Κέντρου, της Κεντροαριστεράς και της ανανεωτικής Αριστεράς ξέρουν πως ο μεσαίος χώρος δεν αντέχει πια τέτοιες βεβαιότητες – ήταν αυτές που κόντεψαν να τον καταστρέψουν. Η πιο κρίσιμη μάχη είναι αυτή που έρχεται και, για να κερδίσουν το στοίχημα, πρέπει όλοι να φανούν αντάξιοι των περιστάσεων. Της τελευταίας ευκαιρίας.