Σαν σήμερα πριν από 44 χρόνια ένας πολιτικός που άφησε τη σφραγίδα του στη μεταπολιτευτική Ιστορία της χώρας, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ίδρυσε το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα. Γι’ αυτές τις τέσσερις και πλέον δεκαετίες που έχουν περάσει από τότε, υπάρχει ένα πράγμα που μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα: το ΠΑΣΟΚ δεν έζησε μία, αλλά πολλές ζωές. Αποτέλεσε πόλο έλξης για τους φιλοπρόοδους πολίτες όλων των κοινωνικών τάξεων, λατρεύτηκε από τις πλατιές μάζες, ήκμασε χάρις στην εξουσία και παρήκμασε εξαιτίας της πριν σηκώσει ένα βάρος για την κρίση που δεν του ανήκε – βάρος που πλήρωσε με τη συρρίκνωσή του.

Ο ιστορικός του μέλλοντος θα κάνει τον απολογισμό των πεπραγμένων ενός κόμματος που κυβέρνησε επί μακρό χρονικό διάστημα με τα γνωστικά εργαλεία που προσφέρει η επιστήμη του, αλλά και τη νηφαλιότητα που εξασφαλίζει η απόσταση του χρόνου. Δεν υπάρχει όμως καμία αμφιβολία ότι το ΠΑΣΟΚ συνέβαλε αποφασιστικά στον εκσυγχρονισμό της ελληνικής κοινωνίας και ασφαλώς στη θεραπεία των πληγών που άνοιξε στο κοινωνικό σώμα το μετεμφυλιακό κράτος. Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία ότι συνέβαλε τα μέγιστα στην κοινωνική κινητικότητα, συμβολή που οδήγησε στην απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία της δημοκρατίας διεύρυνση της μεσαίας τάξης.

Παρά τα όποια λάθη, λοιπόν, δεν μπορεί παρά να πιστωθεί στο ΠΑΣΟΚ ότι υπηρέτησε αρχές και ιδέες τις οποίες είχε ανάγκη ο τόπος αυτός για να προοδεύσει. Σε αυτό το όνομα της προόδου, μιας διαδικασίας που έχει από τη φύση της δυναμικά και όχι στατικά χαρακτηριστικά, δεν μπορεί παρά να ευχηθεί κανείς να μακροημερεύσει.