Η ατμόσφαιρα ενός χώρου εργασίας όπως είναι το γραφείο διευθυντή ενός μεγάλου εκδοτικού οίκου εξηγεί στον επισκέπτη πολλά από την προσωπικότητα του οικοδεσπότη. Ετσι και το γραφείο της Αννας Πατάκη, η οποία τρέχει τον τομέα των νέων κυκλοφοριών στον οικογενειακό οίκο που ίδρυσε ο πατέρας της και συνδιευθύνει με τα υπόλοιπα αδέλφια της, είναι ένα «άλλο» της πορτρέτο.

Γραφείο τετράγωνο με στοίβες από ξένα κυρίως βιβλία με σκληρό και μαλακό εξώφυλλο δημιουργούν κολόνες που υψώνονται γύρω από τη συσκευή του τηλεφώνου.

Ο απέναντι τοίχος δέχεται ένα εξαιρετικό παλιό έπιπλο από ξύλο μασίφ με ράφια και γυάλινες προθήκες στο πάνω τμήμα και συρτάρια με τις χαρακτηριστικές επιγραφές που βρίσκουμε σε παλιά φαρμακεία. Το έπιπλο – φαρμακαποθήκη ανήκε στον παππού του φίλου της καλλιτέχνη Ζάφου Ξαγοράρη. Της το δώρισε μαζί με την ιδέα του να το μετατρέψει σε ιδιαίτερη βιβλιοθήκη.

«Οταν βρίσκομαι στο εξωτερικό και δεν γνωρίζω ένα μέρος, προκειμένου να το οικειοποιηθώ, προτιμώ να πηγαίνω σε ένα μουσείο. Νιώθω λιγότερο μόνη και λιγότερο ξένη όταν παρατηρώ την τέχνη σε αυτούς τους χώρους». Η παρουσία ζωγραφικών έργων του Αλέξη Βερούκα (πρώην συζύγου της) μέσα στο γραφείο, μια πλαισιωμένη παλιά αφίσα από συναυλία του Κιθ Τζάρετ στο θέατρο Λυκαβηττού, οι βιβλιοστάτες – γλυπτά σε άλλα ράφια της βιβλιοθήκης δείχνουν πράγματι ότι η Αννα Πατάκη ενδιαφέρεται για τη σιωπηλή συντροφιά που προσφέρουν τα καλλιτεχνικά έργα.

ΜΟΝΟ ΕΣΠΡΕΣΟ. Είναι απόγευμα μιας Πέμπτης μετά τις διακοπές και η παραγγελία για «μονό εσπρέσο» φτάνει από το καφέ της Ομόνοιας στον έκτο όροφο του κτιρίου όπου στεγάζονται τα κεντρικά γραφεία των εκδόσεων Πατάκη. Η μονοδόση της καφεΐνης λοιπόν δηλώνει τον γρήγορο και ακριβή τόνο της συζήτησης. Αλλωστε είναι η πρώτη εβδομάδα επιστροφής από το καλοκαιρινό της διάλειμμα: μακροβούτια από τα βράχια της Υδρας και αναζήτηση για τον ήλιο του μεσονυχτίου στους σκανδιναβικούς εθνικούς δρόμους ήταν το μείγμα της Αννας για να επιστρέψει στο εκδοτικό παρόν των Πατάκη.

«Το ταξίδι είναι το καλύτερο που μπορεί να κάνει ένας εκδότης για τη δουλειά του. Ανεξάρτητα από τις εκθέσεις στις οποίες συμμετέχουμε για να δούμε τι νέο υπάρχει, το να επισκεφθείς ένα βιβλιοπωλείο οποιασδήποτε χώρας είναι πολύ σημαντικό. Μπαίνεις για να επεξεργαστείς τα βιβλία, να παρατηρήσεις το εξώφυλλό τους, να δεις τι χαρτί χρησιμοποιούν – ιδανικά αν καταλαβαίνεις τη γλώσσα -, να δεις και τι μεταφράζουν. Αλλά ακόμη και αν δεν γνωρίζεις τη γλώσσα στην οποία είναι γραμμένο, το βιβλίο σού “λέει” πράγματα για την εκεί πραγματικότητα της χώρας όπου βρίσκεσαι. Φέτος για πρώτη φορά ταξίδεψα στη Σκανδιναβία. Από την Κοπεγχάγη φτάσαμε στο Γκότλαντ με αυτοκίνητο και στο νησάκι Φάρο όπου έμενε ο Ινγκαμρ Μπέργκμαν. Ηθελα να βρεθώ εκεί αφενός γιατί πάντα με τραβά η θάλασσα, αλλά και επειδή μου είχαν προξενήσει την περιέργεια οι αφηγήσεις της Ερσης Σωτηροπούλου και του Θοδωρή Γρηγοριάδη. Αναγνώρισα λοιπόν στα βιβλιοπωλεία της Κοπεγχάγης, του Οσλο και της Στοκχόλμης τι είναι αυτό που μεταφράζουν οι Σκανδιναβοί πολύ γρήγορα από τα αγγλικά για να προλάβουν τους αναγνώστες τους που συνήθως διαβάζουν λογοτεχνία και δοκίμια άμεσα από το αγγλικό πρωτότυπο. Και εκεί στην Κοπεγχάγη κατάλαβα όμως και τη δική τους τάση, το hygge, που είναι τόσο δημοφιλής και την περιγράφουν ως μια αίσθηση της άνεσης, της ενότητας και της ευημερίας. Το hygge είναι για μια ατμόσφαιρα και μια εμπειρία» εξηγεί η Αννα Πατάκη. «Είναι για να είμαστε με τους ανθρώπους που αγαπάμε, ένα συναίσθημα για το σπίτι, μια αίσθηση ότι είμαστε ασφαλείς».

ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΒΗΜΑ. Μιλά σαν να έχει ήδη αποφασίσει το επόμενο εκδοτικό της βήμα. Επειτα από τις βόλτες στα βιβλιοπωλεία και τα μουσεία τέχνης, τις συζητήσεις της με τους δικούς της έλληνες συγγραφείς, είναι κάποιες επιπλέον λεπτομέρειες πάνω στο βοηθητικό, στρογγυλό τραπέζι του γραφείου της που συμπληρώνουν τις σκέψεις της: μια γαλλική έκδοση των έργων του Μπόρχες, μια εκτυπωμένη σελίδα με τους νέους λογοτεχνικούς τίτλους των Πατάκη, η αγγλική έκδοση του νέου βιβλίου του ιστορικού από το Ισραήλ Γιουβάλ Νώε Χαράρι «21 lessons for the 21st century» και η ταξιδιώτισσα – εκδότρια παρουσιάζεται ως ντετέκτιβ των καιρών και του λόγου καθώς απλώνει τα «τεκμήρια» της έρευνάς της προς εξέταση, σύγκριση και συζήτηση με τους συνεργάτες της.

«Λαμβάνουμε τόση πληροφορία ταυτόχρονα και από παντού, που πολλές φορές σημαντικά πράγματα μπαίνουν στο μπλέντερ του εγκεφάλου μας και τα χάνουμε, αν είμαστε πολλές ώρες στο γραφείο. Αυτό μου συνέβη με το “Sapiens: μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου” του Χαράρι, που “έχασα” τη στιγμή του και τον πήραν οι εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Τώρα όμως σε αυτό το νέο του βιβλίο ήδη υπάρχει κάτι νέο στην αφιέρωσή του: λέει “to my husband” (στον σύζυγό μου) και όχι “to my partner” (στον σύντροφό μου). Κατά τη γνώμη μου, ο Χαράρι δηλώνει κάτι, καθώς στο Ισραήλ δεν έχει περάσει ο νόμος για τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών. Είναι ορισμένα πράγματα που θεωρούμε δεδομένα σε όλες τις κοινωνίες. Ομως αυτό δεν ισχύει. Στη Σκανδιναβία, για παράδειγμα, είναι σχεδόν ρατσιστικό να πεις μια γυναίκα όμορφη. Και την ίδια στιγμή, σε μία άλλη χώρα, σκοτώνουν μια γυναίκα επειδή την έχουν βιάσει. Διάβαζα σε ένα από τα διηγήματα του κούρδου πολιτικού κρατουμένου Σελαχατίν Ντεμιρτάς που πρόκειται να βγει από τις εκδόσεις μας πόσο διαφορετικές είναι οι νοοτροπίες ακόμη και σήμερα. Στο διήγημά του “Λυκόφως” είναι ένα κορίτσι που ενώ γνωρίζει κάποιον και τον ερωτεύεται πιστεύοντας ότι θα ζήσει μαζί του, βγαίνει μαζί του και εκείνος τη βιάζει. Ο κώδικας τιμής υπαγορεύει στον πατέρα και τον αδελφό να τη σκοτώσουν. Είναι συγκλονιστικό να διαβάζεις ότι το ίδιο το κορίτσι λέει στον πατέρα του να της δώσει το όπλο να αυτοπυροβοληθεί για να μη σαπίσει ο μικρός της αδελφός στη φυλακή. Η ίδια που είναι θύμα δέχεται την τιμωρία της, γιατί αυτό υπαγορεύει η κουλτούρα τους».

Κι ενώ τα ίχνη του εσπρέσο έχουν ποτίσει το άδειο πλέον χάρτινο μικρό ποτήρι, η Αννα Πατάκη κάνει βουτιά σε σκέψεις εσωτερικές. Μιλά σαν να βρίσκεται στον βυθό και να περιεργάζεται τον υδάτινο κόσμο του, κάτι άλλωστε που, όπως εξηγεί, της είναι απαραίτητο να κάνει για να βγαίνει από τις δύσκολες στιγμές της. Και εκεί στον βυθό της ελληνικής πραγματικότητας βλέπει τα λάθη τής εκπαίδευσης στα σχολεία, τη μισαλλοδοξία στις συζητήσεις μας με όσους έπαψαν να είναι φίλοι μας.

ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΛΕΙΠΟΥΝ. «Δεν θέλω να βλέπω γύρω μου αρνητικά πράγματα, γιατί είναι τέτοια η δουλειά μου που επικοινωνούμε με τον κόσμο και στο εξωτερικό και με θετικούς επιστήμονες, οπότε καταλαβαίνουμε ότι τουλάχιστον οι κοινωνίες της Δύσης είμαστε στο κατώφλι για να κάνουμε ένα μεγάλο βήμα στη ζωή μας. Ωστόσο, αυτό που μου λείπει στην καθημερινότητά μου είναι η ασφάλεια, ένας προγραμματισμός και μια αίσθηση ορθολογισμού για να μην αντιμετωπίζω συνεχώς εμπόδια, για τα οποία χάνω χρόνο να τα λύσω. Το κυριότερο όμως είναι ότι μου λείπει ο σεβασμός στη γνώμη του άλλου. Τα τελευταία χρόνια έχουμε ζήσει ως κοινωνία μια άσχημη συνθήκη. Ολοι είμαστε συνυπεύθυνοι, αλλά νομίζω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έπαιξε έναν πολύ κακό ρόλο σε αυτήν την καλλιέργεια διχαστικού και πολύ επικίνδυνου λόγου αντιπαράθεσης. Δεν έπρεπε να συμβεί αυτό. Δεν ζούμε στην εποχή της τσαρικής Ρωσίας, όπου υπήρχαν κολίγοι και γαιοκτήμονες. Αλλά πολλοί πέφτουν σε αυτήν την παγίδα, ακόμη κι εγώ όταν έχω κάποιον να μου λέει το αντίθετο. Ετσι όμως δηλητηριάσαμε τις μεταξύ μας σχέσεις. Διαφωνώ ιδεολογικά, φιλοσοφικά, πολιτικά. Είναι δύσκολο να δέχεσαι αυτό για το οποίο διαφωνείς, όμως δείχνεις τον σεβασμό σου στην ύπαρξή του. Το αντίθετο, έχει διαλύσει την καθημερινότητά μας. Δεν λέω “να γίνουμε Σκανδιναβοί”. Απλά να κατεβάσουμε μια κλίμακα τις εντάσεις μας, ας κάνουμε μια σιωπηρή συμφωνία μεταξύ μας ότι θα έχουμε να κερδίσουμε από τον λόγο του άλλου».