Από τη Σιθωνία ώς το θεματικό πάρκο της Γκάνας

Εν μέσω κρίσης η αρχιτεκτονική παραγωγή διατηρεί σταθερό τον χαρακτήρα της: λίγα αλλά ποιοτικά ιδιωτικά έργα, καθώς και άφθονες μελέτες μη υλοποιημένων έργων νέων αρχιτεκτόνων που δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους εντός και εκτός της χώρας. Η φετινή 9η Μπιενάλε Νέων Αρχιτεκτόνων – σε οργάνωση του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής – ξεκινά σε λίγες ημέρες στο Μουσείο Μπενάκη και αναδεικνύει τα πρόσωπα της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής μέσα από έργα και μελέτες. Τα ελάχιστα, ωστόσο, νέα δείγματα  δημόσιας αρχιτεκτονικής υποδηλώνουν το κενό της πολιτείας να θεωρήσει την τέχνη αυτή παράγοντα διαμόρφωσης και εξέλιξης της συμμετοχής στα κοινά.

Σε κάθε διοργάνωσή της η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής καταγράφει το αποτύπωμα της διετίας. Ειδικά για φέτος, όπως εξηγεί ο πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής Ηλίας Κωνσταντόπουλος, οι διοργανωτές της αποφάσισαν να επαναφέρουν μία πρακτική από διοργανώσεις περασμένων ετών: η επιλογή των προτάσεων γίνεται φέτος από όλα τα μέλη της επιτροπής. Ετσι η φετινή Μπιενάλε των Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων, που πρόκειται να παρουσιαστεί στις 26 Σεπτεμβρίου στο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς, αποτελεί μία σε όλα ανοιχτή διαδικασία ανάδειξης της πρόσφατης αρχιτεκτονικής δημιουργίας. Τα μέλη της πενταμελούς κριτικής επιτροπής (αποτελείται από τον πρόεδρο του ΕΙΑ και τους αρχιτέκτονες Κωνσταντίνα Κάλφα, Θεώνη Ξάνθη, Πάνο Τσακόπουλο και Κώστα Τσιαμπάο) επέλεξαν από τις 139 προτάσεις που αφορούσαν το διάστημα 2015-2017 τα έργα που θεωρεί καθένας ως τα πλέον αξιόλογα.

ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο επισκέπτης της έκθεσης θα μπορεί να «αναγνώσει» αφενός τις επιλογές των κριτών και αφετέρου τα αιτιολογικά τους κείμενα. «Θα δούμε μεγάλο ποσοστό ιδιωτικών κατοικιών, κυρίως εξοχικών. Βλέπουμε ως τάση αυτής της διετίας ότι η καλή αρχιτεκτονική έχει πάψει να εμφανίζεται ως αθηνοκεντρική περίπτωση ή παραγωγή των μεγάλων πόλεων. Υπάρχει διασπορά στην ηπειρωτική και τη νησιωτική χώρα», επισημαίνει ο Ηλίας Κωνσταντόπουλος. Ο οποίος προσθέτει στις παρατηρήσεις του ότι στα ιδιωτικά έργα οι αρχιτέκτονες μπορούν να ελέγχουν την ποιότητα της κατασκευής, πράγμα αδύνατο όταν αναφερόμαστε «σε δημόσια έργα που λόγω της γραφειοκρατικής διαδικασίας, το τελικό τους αποτέλεσμα απέχει από την αρχική πρόταση του αρχιτέκτονα». Ανάμεσα σε αυτά τα 72 έργα της 9ης Μπιενάλε υπάρχει εύρος κλίμακας. Από το μεγάλο θεματικό πάρκο των 6.000 στρεμμάτων στην Γκάνα, το εκθεσιακό περίπτερο στη Φρανκφούρτη έως τη μικρή κατοικία διαστάσεων 3μ.x7μ. στη Σιθωνία.

Το γραφείο των Λεωνίδα Παπαλαμπρόπουλου, Γεωργίας Συριοπούλου κέρδισε το Γ’ βραβείο στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό αξιοποίησης του διατηρητέου συγκροτήματος του ατμοηλεκτρικού σταθμού της ΔΕΗ στο Νέο Φάληρο. Στην πρότασή τους εξηγούν το σκεπτικό τους να εντάξουν το κτίριο  μέσα στη ζωή της γειτονιάς και να αναβαθμίσουν τον δημόσιο χώρο. «Χρησιμοποιώντας ως δάνειο από τη βιολογία τη συνθήκη της συμβίωσης (symbiosis)  και ειδικότερα εκείνη της αμοιβαιότητας (mutualism), κατά την οποία δύο ανόμοιοι οργανισμοί (symbiots) κατά τη μακρόχρονη διάρκεια της βιολογικής τους διάδρασης αναπτύσσουν μια αμοιβαία επωφελούμενη σχέση, προτείνεται η δημιουργία ενός συμβιωτικού κοινωνικού και πολεοδομικού οικοσυστήματος στο οποίο η ΔΕΗ μοιράζεται τις υποδομές της με την κοινότητα και τη γειτονιά με σκοπό το αμοιβαίο όφελος των δύο εταίρων». Πέρα από έναν όγκο συγκροτήματος γραφείων σχεδιάζουν την περιοχή γύρω από τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της ΔΕΗ και για άλλες χρήσεις: Το  συγκρότημα του ατμοηλεκτρικού σταθμού εκτός από τον μουσειακό χαρακτήρα του εμπλουτίζεται με λειτουργίες που θα ενισχύσουν την καθημερινή τους χρήση ως κομμάτι της ζωής των εργαζομένων και των κατοίκων και θα εκμεταλλευτούν στο έπακρο το κτιριακό δυναμικό της ΔΕΗ. Προτείνεται η δημιουργία μιας δημοτικής πισίνας, μιας θεατρικής σκηνής, ένα κέντρο γειτονιάς και χώρος περιοδικών εκθέσεων, σε συνδυασμό με το Μουσείο Βιομηχανικής Κληρονομιάς της ΔΕΗ. «Με αυτόν τον τρόπο μορφοποιείται ένα campus που συνενώνει τα ξεχωριστά οικοδομικά τετράγωνα του οικοπέδου και συμπλέκει αντί να διαχωρίζει τις διαφορετικές χρήσεις σε έναν ζωντανό συμβιωτικό οργανισμό» σημειώνουν οι αρχιτέκτονες.

Η εμπειρία του πεζού. Παράλληλα, δίνεται βαρύτητα στην εμπειρία του πεζού καθώς η όψη των κτιρίων στην περίμετρο των τετραγώνων διαμορφώνεται σε χαμηλό διώροφο ύψος χάρη στο σύστημα των τοίχων και την υποχώρηση των ψηλών όγκων από την όψη. «Είναι από τις προτάσεις που δείχνουν την κριτική στάση του αρχιτέκτονα απέναντι σε σύγχρονα θέματα», λέει ο Κώστας Τσιαμπάος. Η γενική του διαπίστωση αφορά την άριστη τεχνική ικανότητα των νέων ελλήνων αρχιτεκτόνων. «Ολες οι προτάσεις σε επίπεδο παρουσιάσεων και ντιζάιν ήταν πολύ καλές.  Είμαστε πια σε μια εποχή που όλοι οι συμμετέχοντες έχουν καλό επίπεδο σπουδών, διαθέτουν εμπειρία καθώς έχουν εργαστεί στο εξωτερικό, λάβει μέρος σε διαγωνισμούς, έχουν αποκτήσει εξωστρέφεια λόγω Διαδικτύου και δημοσιεύοντας τις δουλειές τους. Τέτοιες περιπτώσεις είναι τα γραφεία των Vois Architects  και Tense Architecture Network. Αν κάποιες συμμετοχές έδωσαν βάρος στο θεωρητικό λόγο ενώ κάποιες άλλες όχι αυτό δεν έχει κάνει να κάνει με την κριτική θεώρηση εν γένει».