Οι φήμες στους διπλωματικούς κύκλους υπάρχουν εδώ και καιρό. Οι ηγέτες της Σερβίας και του Κοσόβου συζητούν το ενδεχόμενο ανταλλαγής εδαφών. Υπάρχει περίπτωση δηλαδή για διευθέτηση του αλβανικού και του σερβικού ζητήματος στα Δυτικά Βαλκάνια;

Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία πριν από δύο δεκαετίες άφησε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους σε κράτη στα οποία δεν θεωρούν ότι ανήκουν. Περίπου 120.000 Σέρβοι παραμένουν στο Κόσοβο όπου τη διακυβέρνηση έχει η πλειοψηφία των Αλβανών, ενώ περίπου 60.000 αλβανικής καταγωγής άτομα ζουν στον κοιλάδα Πρέσεβο της Σερβίας. Πολλοί προειδοποιούν ότι ο ανασχεδιασμός συνόρων στα Βαλκάνια μπορεί να οδηγήσει σε νέες συγκρούσεις.

Κάποιοι ντόπιοι πολιτικοί τάσσονται υπέρ της ιδέας, όμως μέχρι πρόσφατα τόσο η ΕΕ όσο και οι ΗΠΑ είχαν αρνητική στάση. Αυτό όμως φαίνεται να αλλάζει. Η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Φεντερίκα Μογκερίνι λέγεται ότι επιθυμεί συμφωνία για την αναγνώριση του Κοσόβου από τη Σερβία πριν από το τέλος της θητείας της το 2019 και η ανταλλαγή εδαφών μπορεί να είναι ο μόνος τρόπος για να συμβεί κάτι τέτοιο. Στις 24 Αυγούστου στο Κίεβο ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του προέδρου Τραμπ, Τζον Μπόλτον, δήλωσε πως «δεν αποκλείουμε εδαφικές προσαρμογές εάν τα δύο μέρη μπορούν να τα βρουν μεταξύ τους και καταλήξουν σε μια ικανοποιητική διευθέτηση».

Αρκετοί αναλυτές θεωρούν ότι με τη διευθέτηση της ονομασίας μεταξύ Αθήνας και Σκοπίων η διεθνής κοινότητα επιθυμεί να κλείσει την πιο επικίνδυνη πηγή αποσταθεροποίησης στα Βαλκάνια, την κόντρα Βελιγραδίου – Πρίστινας. Το ερώτημα είναι πώς μπορεί να επιτευχθεί λύση χωρίς να επηρεαστούν οι εύθραυστες ισορροπίες που διαμορφώθηκαν μετά το τέλος του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου. Και βέβαια υπάρχει πάντα ο κίνδυνος αναβίωσης μεγαλοϊδεατισμών, από τους οποίους η περιοχή διαθέτει πολλούς.

Δεν είναι λίγοι οι σέρβοι και οι κοσοβάροι αξιωματούχοι που επιθυμούν την επίσπευση των διαδικασιών πριν από τις ευρωεκλογές του ερχόμενου Μαΐου, επειδή φοβούνται την άνοδο των λαϊκιστικών κομμάτων που δεν επιθυμούν περαιτέρω διεύρυνση της ΕΕ. Εδώ και έναν μήνα ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς και ο πρόεδρος του Κοσόβου Χασίμ Θάτσι κάνουν διφορούμενες δηλώσεις για μια πιθανή συμφωνία. Ολοι θεωρούν πως η ανταλλαγή θα αφορά τις βόρειες περιοχές του Κοσόβου όπου κατοικούν οι Σέρβοι με τη σέρβικη κοιλάδα του Πρέσεβο όπου βρίσκονται οι Αλβανοί.

Δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που πιστεύουν ότι ο Βούτσιτς και ο Θάτσι δεν έχουν πραγματικά πρόθεση να αλλάξουν τα σύνορα, αλλά προετοιμάζουν το έδαφος για μια συμφωνία με τη μορφή σερβικής αυτονομίας μέσα στο Κόσοβο με αντάλλαγμα την αναγνώριση. Αν και οι δύο πλευρές θα μισήσουν τη συμφωνία, τουλάχιστον οι ηγέτες τους θα μπορούν να πουν ότι διατήρησαν πολύτιμες περιοχές, σχολιάζει ο «Economist».

Ωστόσο, εάν τα σύνορα πράγματι αλλάξουν, ανοίγουν πολλά θέματα. Για παράδειγμα, τι γίνεται με την ΠΓΔΜ, μερικά χιλιόμετρα πιο μακριά, όπου το 1/4 του πληθυσμού είναι Αλβανοί; Και τι γίνεται με τη Βοσνία, όπου ο Μίλοραντ Ντόντικ, ο τοπικός σέρβος ηγέτης που θέλει ανεξαρτησία από τη Βοσνία, λέει – χρησιμοποιώντας μια επίτηδες αμφίσημη γλώσσα – ότι οι Σέρβοι της περιοχής θα πρέπει να ξεχωρίσουν τι είναι δικό τους και τι των γειτόνων τους; Οταν ρωτήθηκε για τον κίνδυνο νέων συγκρούσεων, ο Σαΐπ Καμπέρι, ο αλβανός δήμαρχος του Μπουζάνοβατς στη σερβική κοιλάδα του Πρέσεβο, απάντησε: «Δεν είναι ότι εμείς ανοίγουμε το κουτί της Πανδώρας. Εμείς είμαστε το κουτί της Πανδώρας!».