Πέρασαν πάνω από 40 ημέρες από την τραγική καταστροφή της Ανατολικής Αττικής και ο ορυμαγδός των δημοσιευμάτων γύρω από αυτήν δεν κόπασε ακόμη. Τα θύματα μέχρις στιγμής έφτασαν τα 98. Ειδικοί και λιγότερο ειδικοί προσπαθούν να συνδράμουν την αμήχανη πολιτεία για να αντιμετωπιστούν οι πολύμορφες συνέπειες του συμβάντος.
Εγραφα πρόσφατα στα «ΝΕΑ» «…στον αιώνα που ζούμε τα περισσότερα πολύπλοκα επιστημονικά προβλήματα – όπως είναι αυτά των πυρκαγιών – αντιμετωπίζονται διεθνώς με ολιστικές και κυρίως διεπιστημονικές προσεγγίσεις». Πάντως μετά από τόσες ημέρες η παρατηρούμενη βασική παθογένεια της έλλειψης ενός κεντρικού συντονισμού και για την επιτακτική επείγουσα αντιμετώπιση, αλλά και για τον βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, είναι εμφανής. Από όσο μπορώ να γνωρίζω, δεν υπάρχει ακόμη ούτε ένα σύντομο στοιχειώδες σοβαρό επιστημονικό κείμενο που να περιγράφει τι ακριβώς συνέβη εκείνη την ημέρα με την ανάπτυξη της πυρκαγιάς από τη στιγμή της πρώτης ανάφλεξης μέχρι την τελική κατάσβεση. Οι δικαστικές πραγματογνωμοσύνες δεν μπορούν να υποκαταστήσουν ένα τόσο σύνθετο φαινόμενο που απαιτεί όχι μόνο γνώση και εμπειρία, αλλά και λεπτομερή συλλογή πραγματικών και αξιόπιστων δεδομένων.
Πάντοτε υποστήριζα ότι οι εφημερίδες δεν είναι το βήμα που εμείς οι επιστήμονες θα αναλύσουμε βασικά επιστημονικά θέματα τα οποία δεν επιδέχονται εύκολα εκλαϊκεύσεις. Θα μπορούσε και η πολιτεία και οι επικεφαλής της ανώτατης εκπαίδευσης να καλέσουν τους ειδικούς επιστήμονες σε μια συστράτευση για αυτήν την εθνική υπόθεση. Η πυρκαγιά στο Μάτι παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες αποτύπωσης (firescenarios), όχι μόνο γιατί αποτελεί μία μεικτή αστικοδασική πυρκαγιά, αλλά από το σημείο αρχικής ανάφλεξης μέχρι την κατάληξή της στη θάλασσα ακολούθησε μία εξέλιξη δαιδαλώδη της οποίας την περιγραφή μόνον ομάδα ειδικών με κατάλληλες μετρήσεις μετεωρολογικές, φυσικοχημικές κ.λπ. καθώς και συνεχή βιντεοσκόπηση θα μπορούσε να πετύχει. Αλλά επειδή αυτό είναι σχεδόν αδύνατο ακόμη και στις τεχνολογικά ανεπτυγμένες χώρες, θα πρέπει οπωσδήποτε, πριν συνεχιστούν βεβιασμένες και αποσπασματικές ενέργειες, να γίνει μια όσο το δυνατόν ακριβής επιστημονική πιθανολογική περιγραφή του συμβάντος από ομάδα εμπειρογνωμόνων, επιλεγμένη με απολύτως αντικειμενικά κριτήρια, στην οποία θα παρασχεθούν όλα τα δεδομένα και απαραίτητα στοιχεία και μέσα.
Τα παράγωγα των συνθέτων καύσεων μιας πυρκαγιάς διαιρούνται συνήθως σε τέσσερις κατηγορίες: α) καυσαέρια, β) καπνός, γ) φλόγες, δ) θερμότητα. Η εισπνοή θερμού αέρα και καυσαερίων έχει τοξικολογικές επιπτώσεις στα άτομα, ενώ η μείωση της ορατότητας από τους καπνούς και τις φλόγες συντείνει στην απώλεια των φυσικών ικανοτήτων και της ψυχραιμίας για ασφαλή διαφυγή. Και εκείνοι όμως που διασώθηκαν, αφού για αρκετή ώρα εισέπνεαν καυσαέρια, μπορεί να εκδηλώσουν σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα, εκτός φυσικά των εγκαυμάτων που πιθανώς προκάλεσε η φωτιά. Μακρόχρονες στατιστικές έρευνες (κυρίως για πυρκαγιές κτιρίων) – που συνεχίζονται και σήμερα – έχουν δείξει ότι το ήμισυ του αριθμού των θυμάτων και το ένα τρίτο όλων των τραυματισμών οφείλονται στον καπνό και στα τοξικά καυσαέρια!
Συμπερασματικά θα επαναλάμβανα ότι καιρός είναι πια να αφήσουμε τα επικοινωνιακά τερτίπια και την έλλειψη συντονισμού και να σχεδιάσουμε με σοβαρότητα, εκμεταλλευόμενοι και τη διεθνή εμπειρία, ένα πραγματικά ασφαλές και υγιεινό περιβάλλον για τις επόμενες γενιές.
Ο Κυριάκος Παπαϊωάννου είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ