Οι υποστηρικτές της πρότασης επιμένουν πως θα βοηθούσε στην επίλυση μιας μακροχρόνιας διαμάχης, θα συνέβαλλε στη σταθεροποίηση μιας ευρύτερης περιοχής και θα άνοιγε τον δρόμο της ένταξης στην ΕΕ και για τις δύο πλευρές. Οι πολέμιοί της, πάλι, θεωρούν βέβαιο πως θα άνοιγε υπερβολικά πολλές παλιές πληγές σε μια περιοχή ακόμα τραυματισμένη – και παράλληλα «το κουτί της Πανδώρας» αντίστοιχων διεκδικήσεων, με ανυπολόγιστες συνέπειες. Ενα ιδιαίτερα ευαίσθητο ζήτημα, που διχάζει και τα ίδια τα Βαλκάνια και την Ευρωπαϊκή Ενωση στο σύνολό της, συζητούν σήμερα για πρώτη φορά επισήμως στις Βρυξέλλες, υπό την αιγίδα της ΕΕ, οι πρόεδροι της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς και του Κοσόβου Χασίμ Θάτσι: μια πιθανή ειρηνευτική συμφωνία που θα περιλαμβάνει και ανταλλαγή εδαφών.
Σχέδιο λεπτομερές δεν έχει παρουσιαστεί ακόμα, μια συμφωνία ωστόσο θα μπορούσε να σημάνει την επιστροφή τμημάτων του Βόρειου Κοσόβου που κατοικούνται πρωτίστως από Σέρβους στον έλεγχο του Βελιγραδίου και την υπαγωγή σερβικών εδαφών στην Κοιλάδα του Πρέσοβο, με τη μεγάλη της εθνοτικά αλβανική κοινότητα, στη δικαιοδοσία της Πρίστινας. Την ιδέα πρόταξαν πρώτοι σέρβοι αξιωματούχοι, ανάμεσά τους οι υπουργοί Αμυνας και Εξωτερικών. Ο Χασίμ Θάτσι την υιοθέτησε και δήλωσε πως θα τη συζητούσε με τον σέρβο πρόεδρο στις Βρυξέλλες.
Η Σερβία έχασε τον έλεγχο του Κοσόβου το 1999, μετά τους νατοϊκούς βομβαρδισμούς κατά της Γιουγκοσλαβίας. Δέκα χρόνια μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του, το Κόσοβο αναγνωρίζεται σήμερα από 110 και πλέον χώρες, ανάμεσά τους όλες οι μεγάλες δυνάμεις, πλην Ρωσίας και Κίνας, καθώς και τα 22 από τα 28 κράτη της ΕΕ – Ελλάδα και Κύπρος ανήκουν στα κράτη που δεν το έχουν αναγνωρίσει. Η Σερβία εξακολουθεί ωστόσο να το θεωρεί μέρος της επικράτειάς της. Οι δύο πλευρές δεσμεύτηκαν το 2013 σε διάλογο υπό την αιγίδα της ΕΕ, μικρή πρόοδος έχει ωστόσο επιτευχθεί έκτοτε.
Οικοδέσποινα των σημερινών συνομιλιών θα είναι η Φεντερίκα Μογκερίνι, η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, η οποία θέλει να εξασφαλίσει μια συμφωνία προτού αποχωρήσει από τη θέση της του χρόνου. «Το 2019 θα συμπληρωθούν 20 χρόνια από τον πόλεμο στο Κόσοβο», δήλωσε προ ημερών, «πιστεύω πως είναι καιρός να βάλουμε τέλος σε αυτήν τη διαμάχη». Ο Τζον Μπόλτον, ο αμερικανός σύμβουλος ασφαλείας, επισήμανε τον περασμένο μήνα πως η Ουάσιγκτον δεν θα μπλοκάρει μια συμφωνία που θα περιλαμβάνει τροποποίηση των συνόρων. Αρκετοί ευρωπαίοι υπουργοί Εξωτερικών, ωστόσο, έχουν εκφράσει από σκεπτικισμό έως και ξεκάθαρη εναντίωση στην ιδέα μιας επαναχάραξης των συνόρων στα Βαλκάνια. «Πιστεύουμε πως θα άνοιγαν υπερβολικά πολλές παλιές πληγές στον πληθυσμό» δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας. Αντίσταση όμως υπάρχει και εντός των άμεσα ενδιαφερόμενων περιοχών – μια ανταλλαγή εδαφών με τη Σερβία «θα σήμαινε πόλεμο» δήλωσε ο πρωθυπουργός του Κοσόβου Ραμούς Χαραντινάι.
Κάποιοι ευρωπαίοι διπλωμάτες θεωρούν, σύμφωνα με τους «Financial Times», πως η ανταλλαγή εδαφών στη βάση εθνοτικών γραμμών σίγουρα δεν είναι η ενδεδειγμένη λύση, η πρόταση όμως μπορεί να αποτελέσει το σημείο εκκίνησης για μια βιώσιμη συμφωνία που θα προσφέρει στους Σέρβους του Κοσόβου μεγαλύτερη αυτονομία χωρίς αλλαγή συνόρων. Ενας από αυτούς μάλιστα εξέφρασε την ελπίδα πως μια συμφωνία θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσα στους επόμενους λίγους μήνες, πριν αποσπαστεί η προσοχή της ΕΕ από το Brexit και τις ερχόμενες ευρωεκλογές. «Δεν νομίζω ότι υπάρχει κανείς που να πιστεύει ότι το να αγγίξουμε τα σύνορα είναι μια φανταστική ιδέα» δήλωσε ο διπλωμάτης. «Σε έναν ιδανικό κόσμο κανείς δεν θα ήταν πρόθυμος να το συζητήσει αυτό ή να το δει να συζητιέται μεταξύ των ηγετών, στη διπλωματία όμως πρέπει να δουλεύουμε με την πραγματικότητα και η πραγματικότητα είναι πως αυτοί οι δύο ηγέτες εξετάζουν αυτό το ενδεχόμενο. Ολα εξαρτώνται τώρα από το κατά πόσο θα μπορέσουμε να διοχετεύσουμε την πολιτική ενέργεια που παράγουν οι δύο πλευρές προς τη σωστή κατεύθυνση».
«Δεν θα ήμασταν αντίθετοι»
«Δεν θέλουμε να επικυρώσουμε τίποτα που θα μπορούσε να αποδειχθεί δυσλειτουργικό ή που θα έσπερνε τους οποιουσδήποτε σπόρους περισσότερης διαμάχης στο μέλλον. Αν όμως και οι δύο πλευρές βρεθούν σύμφωνες, δεν θα ήμασταν αντίθετοι»

Ευρωπαίος διπλωμάτης στο πρακτορείο Reuters