Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ INSTAGRAM

Πώς θα έμοιαζαν ο Σάμιουελ Μπέκετ και η Σιμόν Βέιλ αν αναλάμβανε ένας αλγόριθμος να σχεδιάσει το πορτρέτο τους; Πώς είναι άραγε τα τραπέζια στα οποία λαμβάνονται οι αποφάσεις των Διοικητικών Συμβουλίων στους τραπεζικούς κολοσσούς παγκοσμίως; Εχετε δει ποτέ εικόνες από τα σημεία απόθεσης λυμάτων από τις πυρηνικές δοκιμές στη Νεβάδα ή μήπως έχετε συναντήσει φωτογράφο που εν έτει 2018 χρησιμοποιεί γυάλινες πλάκες όπως τον 19ο αιώνα;

Ολα αυτά δεν είναι παρά μια ελάχιστη γεύση από τα 1.000 και πλέον έργα που υπογράφουν 142 καλλιτέχνες από 32 χώρες. Και τα οποία θα παρουσιάσουν σε 21 εκθέσεις, οι οποίες θα φιλοξενηθούν σε 16 χώρους της Θεσσαλονίκης, σημαίνοντας τη δυναμική επανεκκίνηση της Thessaloniki PhotoBiennale, του ιστορικού διεθνούς φεστιβάλ φωτογραφίας το οποίο επιστρέφει ύστερα από τέσσερα χρόνια απουσίας. Απουσία η οποία επιβλήθηκε από τη δεινή οικονομική κατάσταση του μοναδικού μουσείου φωτογραφίας της χώρας, του Φωτογραφικού Θεσσαλονίκης, που αποτελεί και τον φορέα υλοποίησης του θεσμού, ο οποίος συμπληρώνει φέτος τα 30 του χρόνια.

«Στόχος μας είναι να ξαναπάρει μπρος η PhotoBiennale», λέει στα «Πρόσωπα» ο εκ των επιμελητών του προγράμματος της διοργάνωσης, Θοδωρής Μάρκογλου (μαζί με τον διευθυντή του ΜΦΘ, Ηρακλή Παπαϊωάννου και το μέλος της επιστημονικής επιτροπής του ΜΦΘ, Μανώλη Σκούφια) «και για τον λόγο αυτόν σχεδιάσαμε ένα σχετικά ελεύθερο πρόγραμμα εκθέσεων στο οποίο επιχειρήσαμε να διατηρήσουμε μια ισορροπία ανάμεσα στην ιστορική φωτογραφία με εκθέσεις μεταξύ άλλων αφιερωμένες στο έργο των Δημήτρη Λέτσιου και Παναγιώτη Φατσέα και παράλληλα την παρουσίαση πρωτοεμφανιζόμενων ελλήνων φωτογράφων – Αλεξέι Σιοζόφ και Γιάννη Μανωλή – οι οποίοι επιλέχθηκαν έπειτα από ανοιχτό κάλεσμα, στο οποίο συμμετείχαν περισσότερα από 280 άτομα. Παράλληλα δίνουμε χώρο και σε άλλες πτυχές της φωτογραφίας, όπως ο ρόλος της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στα λευκώματα, στις μοναδικές εκδόσεις».

Η σύζευξη του χθες και του σήμερα στον κόσμο της φωτογραφίας περιλαμβάνει στάσεις στην αναδρομική έκθεση του καθηγητή Κωστή Αντωνιάδη «Φωτογραφίες, Αλήθειες και Ψέματα 1985-2018» με την οποία ξεκινά η Photobiennale στις 14 Σεπτεμβρίου. Στην επετειακή έκθεση «Ανθρώπινη Συνθήκη», στο πλαίσιο της οποίας θα παρουσιαστούν έργα που δώριζαν συμμετέχοντες καλλιτέχνες στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης από την εποχή της «μαμάς» της Photobiennale, της «Photosynkyria» με έμφαση στις δεκαετίες ’80 και ’90 και την αναλογική φωτογραφία. Και στην παρουσίαση της δουλειάς τού εκ των κορυφαίων της φωτογραφίας δρόμου, του Τσέχου Γίντριχ Στρέιτ. Ανάμεσα δε στους νεότερους και πολυβραβευμένους διεθνώς είναι ο Ουκρανός Μίκαελ Πάλιντσακ, ο οποίος ανήκει και στην ακολουθία του πρωθυπουργού της χώρας του και ο Τούρκος Γιουσούφ Μουράτ Σεν που δουλεύει με γυάλινες πλάκες.

Κεντρικός πυλώνας της φετινής 23ης διοργάνωσης της Photobiennale είναι η έκθεση Capitalist Realism, στην οποία 38 έλληνες και ξένοι φωτογράφοι θα επιχειρήσουν να αναδείξουν ζητήματα που συντελούν στη δημιουργία ή την επιδείνωση των οικονομικών κρίσεων στο διεθνές περιβάλλον, σε δύο χρόνους, όσες και οι ενότητες της έκθεσης: το παρελθόν διαρκείας και το συντελεσμένο μέλλον.

«Εξ αρχής θέλαμε να οργανώσουμε μια έκθεση σχετικά με την κρίση, προσεγγίζοντάς την όμως στο πλαίσιο της συνέχειας και της διεθνοποίησης των συνεπειών της και να αναδείξουμε τον τρόπο που αντιμετωπίζεται κριτικά από τους φωτογράφους», δίνει το στίγμα η επιμελήτρια του Capitalist Realism, Πηνελόπη Πετσίνη (με βοηθό επιμελητή τον Φώτη Μηλιώνη).

Για να πετύχει τον στόχο της έχει επιστρατεύσει σειρές φωτογραφιών που χρησιμοποιεί στη δουλειά του ο Γιάννης Ψυχοπαίδης. Τοιχογραφίες σε βινύλιο της συνεργάτιδος του Magnum, Σούζαν Μεϊσέλας, η οποία έχει φωτογραφίσει την εξέγερση των Σαντινίστας στη Νικαράγουα και επέστρεψε για να τοποθετήσει εκείνα τα καρέ στα ίδια σημεία 25 χρόνια αργότερα. Εικόνες του Ρίτσαρντ Μίσραχ που αποτυπώνουν το «υψηλό της καταστροφής» στις εγκαταστάσεις εξόρυξης πετρελαίου στο Τέξας και τα σημεία απόρριψης τοξικών λυμάτων στη Νεβάδα. Τα πορτρέτα με αλγόριθμους που δημιουργεί ο Τρέβορ Πάγκλεν και τα τραπέζια των ΔΣ των μεγάλων τραπεζών ανά τον κόσμο, παρουσιάζοντας χώρους αθέατους όπου λαμβάνονται αποφάσεις, της Ζακλίν Χάσνικ.

Σε μια εποχή όμως που όλοι είναι φωτογράφοι με τη βοήθεια των ψηφιακών μέσων, ποιο μπορεί να είναι το κίνητρο για να επισκεφθεί κάποιος τη Photobiennale; «Ο Κώστας Μπαλάφας έλεγε ότι η φωτογραφία είναι εύκολη, γι’ αυτό είναι πολύ δύσκολη. Μπορεί πράγματι να έχει εξελιχθεί στην πλέον δημοκρατική τέχνη, ωστόσο η τυπωμένη εικόνα εξακολουθεί να έχει τη γοητεία της ειδικά την τελευταία 20ετία που έχουμε σταματήσει να τυπώνουμε και απλώς συσσωρεύουμε εικόνες στις οποίες δεν επιστρέφουμε σχεδόν ποτέ. Μια βόλτα στις εκθέσεις αποτελεί μια ευκαιρία για να θυμηθούμε πώς είναι το αντικείμενο, η ίδια η φωτογραφία», εκτιμά η Πηνελόπη Πετσίνη. Κι ο Θοδωρής Μάρκογλου προσθέτει: «Εχουμε κι εμείς αυτόν τον προβληματισμό δεδομένου ότι έχουμε κορεστεί από εικόνες στο Instagram και στο Διαδίκτυο, ακόμη κι από εικαστικές. Στη Photobiennale όμως παρουσιάζουμε σε μεγάλο ποσοστό το τι συμβαίνει στην Ελλάδα και το εξωτερικό, την πολυγλωσσία και την πολυμορφία, τους χιλιάδες τρόπους να χρησιμοποιήσεις μια φωτογραφία. Δεν είναι μόνο το τεχνικό κομμάτι. Είναι να δεις για ποιον λόγο χρησιμοποιεί αυτό το μέσο ο φωτογράφος, τι θέλει να πει και να αποκαλύψει για τη ζωή μας. Και είναι το περιεχόμενο που δικαιολογεί πάντα το να πάει κάποιος να δει μια έκθεση».