Ιοί και πανδημίες

Η τρομοκρατία είναι η απειλή για την ασφάλεια που κυριαρχεί παγκοσμίως, ειδικότερα δε στην Ευρώπη οι επιθέσεις των τελευταίων ετών έχουν προκαλέσει ένα μεγάλο σοκ, με αποτέλεσμα η συζήτηση να περιορίζεται στην τρομοκρατία και μόνο. Ωστόσο, αν κάποιος προστρέξει στις επίσημες στατιστικές για τους θανάτους παγκοσμίως, θα διαπιστώσει πως η τρομοκρατία δεν είναι η κύρια απειλή θανάτων. Για την ακρίβεια, θα λέγαμε πως  η τρομοκρατία βρίσκεται αρκετά χαμηλά στη σχετική λίστα και συγκεκριμένα για το 2016 (που έχει ολοκληρωθεί η ανάλυση των δεδομένων) αποτέλεσε την 31η τη τάξει αιτία με συνολικό ποσοστό 0,06% των θανάτων παγκοσμίως. Στην πρώτη δεκάδα των αιτιών, με εκατομμύρια θανάτους βρίσκονται ασθένειες, ιοί, πανδημίες και τροχαία ατυχήματα.

Δεν είναι τυχαίο πως αυτή η αλλαγή σε αριθμούς έχει αποτυπωθεί στην πρόσληψη των διεθνών οργανισμών και των κρατών για την ασφάλεια, αλλά και στις σπουδές για την ασφάλεια, οι οποίες από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου έχουν ενσωματώσει νέες απειλές, όπως οι πανδημίες, αλλά και έχουν αναδείξει ως αντικείμενα αναφοράς τον άνθρωπο και τις επιπτώσεις που έχουν στην ασφάλειά του παγκόσμιες προκλήσεις και απειλές. Ειδικότερα, ο ΟΗΕ τα τελευταία χρόνια έχει αναδείξει το ζήτημα των πανδημιών ως τη σημαντικότερη αιτία για την ασφάλεια της Αφρικής. Αλλωστε, η Αφρική έχει δοκιμαστεί από πανδημίες και ιούς (έμπολα, HIV και ελονοσία) τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα χιλιάδες νεκρούς.

Δυστυχώς η Ελλάδα τους τελευταίους μήνες, με αποκορύφωμα τους 98 θανάτους από τη δολοφονική πυρκαγιά στο Μάτι, έχει βιώσει αυτή την άλλη πλευρά της ανασφάλειας. Μετά τους θανάτους από τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές στην Αττική, ήρθαν και οι νεκροί από τον ιό του Δυτικού Νείλου να αναδείξουν πόσο περίπλοκη είναι η κατάσταση της ανασφάλειας και πόσο ανέτοιμος είναι ο κρατικός  μηχανισμός για να διαχειριστεί τέτοιου είδους κρίσεις ασφάλειας. Η Ελλάδα απέχει σημαντικά από το να χαρακτηριστεί ένα σύγχρονο κράτος εθνικής ασφάλειας το οποίο είναι προετοιμασμένο για να διαχειριστεί κρίσεις οι οποίες έχουν ως αιτίες μη κανονικές διαδικασίες (φυσικά φαινόμενα, πανδημίες). Αλλωστε, το σύστημα διαχείρισης κρίσεων έχει μείνει πίσω στην επιτυχημένη, αλλά παρωχημένη πλέον, προετοιμασία των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.

Οι πανδημίες και οι ιοί, όπως αυτός του Δυτικού Νείλου, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με λογικές στοχοποίησης του εμβολιασμού ή αδιαφορίας για την τήρηση κανόνων προσωπικής υγείας. Αυτές οι προσεγγίσεις θυμίζουν σε σημαντικό βαθμό τη θέση ιεραρχών περί της μη χρήσης προφυλακτικού και της θεϊκής προστασίας από τον ιό HIV. Αν το κράτος δεν αλλάξει δομικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται την ασφάλεια και δεν σχεδιάσει και υλοποιήσει με την ενεργό εμπλοκή των πολιτών μία προληπτική πολιτική ασφάλειας, δεν θα σταματήσουμε να μετράμε δεκάδες νεκρούς από φωτιές, πλημμύρες και ιούς. Είναι δύσκολο να διαπιστώσει κάποιος γιατί ένα ευρωπαϊκό κράτος όπως η Ελλάδα αδυνατεί να προσαρμοστεί τις αλλαγές της ανασφάλειας.