«Κοντά είναι, / και δύσκολο να τον συλλάβεις, ο Θεός. / Αλλά όπου υπάρχει κίνδυνος, φυτρώνει επίσης / και όργανο της Λυτρώσεως». Ετσι ξεκινά το ποίημα «Πάτμος» (σε μετάφραση Τ.Κ. Παπατσώνη) του μεγάλου γερμανού ποιητή Φρίντριχ Χέλντερλιν. Και αυτούς ακριβώς τους στίχους επικαλείται ο Εντγκάρ Μορέν για να μας πει ότι όσο πιο κοντά βρισκόμαστε στον κίνδυνο, στην άβυσσο, τόσο καλύτερα καταλαβαίνουμε, ίσως, ότι πρέπει να τα βγάλουμε πέρα. Οι ελπίδες είναι εύθραυστες, ομολογεί. Αλλά η ελπίδα στη ζωή δεν αποτελεί ποτέ βεβαιότητα, η ελπίδα είναι μια πιθανότητα, έστω και αχνή.

Ποιος είναι ο κίνδυνος; Η αδιαφορία μας, ή και η σκλήρυνση της στάσης μας, απέναντι στους εκτοπισμένους, σε αυτούς που δεν έχουν φωνή, στη φύση και στους καταπιεσμένους. Υπάρχουν δύο διανοητικά, ψυχολογικά, πνευματικά σύμπαντα, που είναι αδύνατον να αλληλοκατανοηθούν, λέει ο 97χρονος γάλλος κοινωνιολόγος σε μια κοινή του συνέντευξη με την 84χρονη πρωτευοντολόγο Τζέιν Γκούντολ που κοσμεί το πρωτοσέλιδο της χθεσινής Libération. Από τη μια πλευρά, το τεχνοοικονομικό σύμπαν που κυριαρχεί στην κοινωνία μας και βλέπει τον κόσμο μόνο μέσα από αριθμούς: ανάπτυξη, ανταγωνιστικότητα, ΑΕΠ. Από την άλλη, ένα σύμπαν που βλέπει τον πλανήτη να αποσυντίθεται και κατανοεί την ανάγκη να αλλάξουμε ρότα, να εγκαταλείψουμε αυτόν τον ψευδοεπιστημονικό οικονομικό φιλελευθερισμό.

Σας έχουν ρίξει αυτά που συμβαίνουν γύρω σας, η επέλαση της Ακροδεξιάς, η φωτιά στο Μάτι, ο πόλεμος της Συρίας, η ανοησία του Τραμπ και η δημαγωγία του Τσίπρα; Η συνάντηση αυτών των δύο διανοουμένων είναι το καλύτερο αντικαταθλιπτικό, γράφει η γαλλίδα δημοσιογράφος. Μια ένεση οξυγόνου. Εκείνη, αφού άλλαξε εντελώς τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τα ζώα, γυρίζει τον πλανήτη και δίνει διαλέξεις με τίτλο «Λόγοι για να ελπίζουμε». Εκείνος, αφού ανέλυσε εξονυχιστικά τον 20ό αιώνα, απηύθυνε προχθές ένα «Κάλεσμα αδελφοσύνης». Στους κατατρεγμένους, φυσικά.

«Δουλεύω με τη νεολαία σε 80 χώρες, πιστεύω στους νέους, όταν κάθονται στο ίδιο τραπέζι όλες οι διαφορές τους σβήνουν, το διαπίστωσα τις προάλλες με μια ομάδα Ισραηλινών και Παλαιστινίων» λέει η θρυλική Κυρία των Χιμπαντζήδων. «Εναποθέτω τις ελπίδες μου στο απίθανο» λέει ο παλιός συνεργάτης του Αξελού και του Καστοριάδη. Συχνά, στην Ιστορία, συμβαίνει κάτι που δεν το περίμενε κανείς. Η νίκη των ναζί στην Ευρώπη έμοιαζε πιθανή, αλλά ήρθε η αντίσταση του Τσόρτσιλ, και της Ρωσίας, και τα δεδομένα άλλαξαν. Κανείς δεν περίμενε την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, κι όμως συνέβη.

Κι έτσι φτάνουμε στη μαγική λέξη που προσπάθησε ανεπιτυχώς στη Θεσσαλονίκη να εντάξει ο Πρωθυπουργός στο προπαγανδιστικό του οπλοστάσιο. Οραμα δεν προσφέρει ένας πολιτικός που προσπαθεί με όλα τα μέσα, συμμαχώντας ακόμη και με τον διάβολο, να κρατηθεί στην εξουσία. Αλλά ένας άνθρωπος που καταθέτει ένα απόσταγμα ζωής αφιερωμένης στο κοινωνικό σύνολο.