«Υπάρχουν δυο πλευρές αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη. Η μια είναι η πλευρά του Μακρόν, που υποστηρίζει τη μετανάστευση. Η άλλη είναι η πλευρά των χωρών που θέλουν να προστατεύσουν τα σύνορά τους» δήλωσε ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν. «Αν θέλουν να με βλέπουν ως τον κύριο αντίπαλό τους, τότε έχουν δίκιο» απάντησε ο γάλλος πρόεδρος.

Ο Ορμπαν και ο Μακρόν φαίνεται να νομίζουν πως οι ευρωεκλογές του 2019 θα οδηγήσουν σε μια πολιτική αναδιάταξη. Εχουν όμως δίκιο; Οι Ευρωπαίοι θα κληθούν να διαλέξουν ανάμεσα σε μια κλειστή και μια ανοιχτή κοινωνία; Δεν μπορούμε να απαντήσουμε με σιγουριά.

Το πολιτικό τοπίο της Ευρώπης αποτελείται από έναν περίεργο συνδυασμό ιδιοσυγκρασίας και κοινών χαρακτηριστικών. Από τη μια η πολιτική είναι τοπική, τα κόμματα είναι ριζωμένα σε εθνικές παραδόσεις και τα πανευρωπαϊκά κόμματα είναι χαλαρές ομοσπονδίες χωρίς μεγάλη επιρροή. Από την άλλη, τα κύματα της αλλαγής υπερβαίνουν τα σύνορα και εξαπλώνονται σε όλη την ήπειρο.

Ανέκαθεν η πολιτική της Ευρώπης διαρθρωνόταν με βάση τη διάκριση μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς. Σε αρκετές όμως χώρες αυτή η διάκριση δεν χαρακτηρίζει πλέον την πολιτική σκηνή. Πράγματι τα σημερινά διχαστικά ζητήματα – η ανοιχτή οικονομία, η Ευρωπαϊκή Ενωση, η μετανάστευση – δεν φέρνουν σε αντιπαράθεση την Κεντροαριστερά και την Κεντροδεξιά. Και οι δυο πλευρές έχουν ενστερνιστεί την παγκοσμιοποίηση, αν και έχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με το πώς να χειριστούν τις συνέπειές της. Επίσης και οι δυο συμμετέχουν στην ευρωπαϊκή ενσωμάτωση. Παρά τις διαφορετικές τους στάσεις όσο αφορά τη μετανάστευση, και οι δυο πλευρές την έχουν αποδεχτεί ως γεγονός. Οι πολίτες δεν έχουν τη δυνατότητα να στηρίξουν ή να απορρίψουν την ανοιχτή οικονομία και κοινωνία επιλέγοντας μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς. Στην πραγματικότητα και οι δυο πλευρές δεν έχουν την παραμικρή ιδέα πώς να δώσουν δύναμη στην εργατική τάξη που χάνει τα δικαιώματά της. Αντίθετα, οι υπέρμαχοι της ταυτοτικής πολιτικής προτείνουν κάποιες απαντήσεις.

Είναι αλήθεια ότι η διάκριση ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά παραμένει εμφανής σε πολλές χώρες. Και επηρεάζει τις συζητήσεις γύρω από εγχώρια ζητήματα όπως η κατανομή του εισοδήματος και ο ρόλος του κράτους. Δεν έχει όμως θέση στις συζητήσεις που αφορούν σημαντικά ζητήματα, όπως για παράδειγμα το Brexit.

Προκειμένου οι επόμενες ευρωεκλογές να αποσαφηνίσουν τα ζητήματα που αφορούν την Ευρώπη, χρειαζόμαστε νέα πολιτικά στρατόπεδα. Κάτι τέτοιο όμως είναι μάλλον απίθανο να συμβεί. Η Αριστερά έχει διχαστεί ανάμεσα σε μια μετριοπαθή πτέρυγα και σε μια ριζοσπαστική πτέρυγα με αντιευρωπαϊκές τάσεις. Μένει να δούμε αν το χάσμα που χωρίζει αυτή την αριστερή ριζοσπαστική πτέρυγα και την Ακροδεξιά θα γεφυρωθεί. Η Δεξιά, πάλι, αρνείται να χαράξει μια γραμμή και να πει στον όλο και πιο εθνικιστή, ξενόφοβο και αντισημίτη Ορμπαν ότι την έχει διασχίσει.

Για να καταρρεύσουν οι παλιές δομές χρειαζόμαστε μια δυνατή φωνή υπέρ της Ευρώπης και των ανοιγμάτων. Το ερώτημα είναι αν αυτός που θα την αρθρώσει θα είναι ο Εμανουέλ Μακρόν.

Ο Ζαν Πιζανί-Φερί είναι καθηγητής στη Hertie School of Governance (Βερολίνο) και στη Sciences Po (Παρίσι)