Ενα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη – και δεν είναι ο κομμουνισμός. Αυτός έφαγε τα ψωμιά του, και μαζί έφαγε μερικές δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους, γι’ αυτό είναι τουλάχιστον περίεργο να καμαρώνει ο Τσίπρας όταν του θυμίζουν την ατάκα του Μάνφρεντ Βέμπερ για το μεγάλο πρόβλημα της Ελλάδας: ότι έχει, λέει, κομμουνιστή Πρωθυπουργό.
Για να μας βοηθήσει να βρούμε ποιο είναι αυτό το φάντασμα, το Euronews συνέκρινε τη χθεσινή ομιλία του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ στο Στρασβούργο με τις προηγούμενες, χρησιμοποιώντας ως κριτήριο τις λέξεις που εμφανίζονται συχνότερα σ’ αυτές. Αν εξαιρέσουμε την «Ευρώπη», την «ενότητα» και την «αλληλεγγύη», που είναι παντός καιρού, η λέξη που είχε φέτος την τιμητική της ήταν «σύνορα». Κάτι αντίστοιχο είχε γίνει το 2015 με τους «πρόσφυγες», το «άσυλο», την «κρίση» – και φυσικά την «Ελλάδα» για προφανείς λόγους. Στις ενδιάμεσες χρονιές έπαιξαν επίσης οι «επενδύσεις» και τα «δισεκατομμύρια».
Δεν πρόκειται για έκπληξη. Το ζήτημα που κυριαρχεί σήμερα σε όλες τις συζητήσεις από το ένα άκρο της Ευρώπης μέχρι το άλλο δεν είναι πλέον η οικονομία, όπως τον προηγούμενο αιώνα, αλλά η ταυτότητα. Αυτή σημαδεύει τις εκλογικές αναμετρήσεις, αυτή ανακατεύει τις πολιτικές ισορροπίες, αυτή θα κρίνει το μέλλον της ηπείρου. Η ταυτότητα είναι άμεσα συνδεδεμένη με το Μεταναστευτικό. Και το Μεταναστευτικό έχει γίνει η σημαία των εθνικολαϊκιστών, που απειλούν να τινάξουν στον αέρα την ευρωπαϊκή ενότητα για ένα ζήτημα στην πραγματικότητα κατασκευασμένο: η ροή προσφύγων αυτό το καλοκαίρι στο ευρωπαϊκό έδαφος ήταν πολύ μικρότερη σε σχέση με πριν από τρία χρόνια.
Η έκπληξη είναι άλλη. Οτι η λέξη «λαϊκισμός» απουσίαζε εντελώς από τη χθεσινή 50λεπτη ομιλία του προέδρου της Κομισιόν. Εγινε αντίθετα πολύς λόγος για την «ευρωπαϊκή κυριαρχία». Εγιναν εξαγγελίες για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αστυνομίας που θα φρουρεί τα εξωτερικά ευρωπαϊκά σύνορα. Και δόθηκε μεγάλη έμφαση στην Αφρική, όπου θα επιδιωχθεί να δημιουργηθούν δέκα εκατομμύρια θέσεις εργασίας την επόμενη πενταετία.
Για να αντιμετωπιστεί λοιπόν η κρίση ταυτότητας των Ευρωπαίων και τα διαλυτικά φαινόμενα που τροφοδοτεί, προκρίνεται η μετατροπή της ηπείρου σε φρούριο. Ικανοποιούνται έτσι οι θέσεις των λαϊκιστών, με εξαίρεση φυσικά τον Ορμπαν, ο οποίος πέρασε κάθε όριο εξευτελίζοντας κάθε έννοια δικαίου. Και για να μην έχουν τύψεις οι φιλελεύθεροι, διαφημίζεται η σύμπραξη με την Αφρική.
Είναι ρεαλιστική αυτή η λύση; Μακροπρόθεσμα ίσως, με την προϋπόθεση βέβαια ότι θα τελειώσουν οι πόλεμοι και θα εξαλειφθεί η φτώχεια. Βραχυπρόθεσμα, όμως, η Ευρώπη θα εξακολουθήσει να αποτελεί μαγνήτη είτε χάρη στην ασφάλεια που προσφέρει είτε χάρη στην οικονομική της ευημερία. Αλλά οι πρόσφυγες δεν θα είναι πλέον και επισήμως ευπρόσδεκτοι.

Ο διπλός πατριωτισμός στον οποίο αναφέρθηκε ο Γιούνκερ δεν τους αφορά.

Αλλά ίσως ούτε αυτό να αποτελεί έκπληξη.