Οδεύοντας προς το δημοψήφισμα της 30ής Σεπτεμβρίου στην ΠΓΔΜ, οι διεργασίες εντείνονται. Αμερικανοί και Ευρωπαίοι (στο υψηλότερο επίπεδο) εναλλάσσονται σε δηλώσεις και επισκέψεις στήριξης του Ναι. Από την άλλη, η σιωπή τού μέχρι πρότινος λαλίστατου και σφοδρού επικριτή της συμφωνίας των Πρεσπών προέδρου Ιβάνοφ, αλλά και η προτροπή της αξιωματικής αντιπολίτευσης προς τους ψηφοφόρους της να «ψηφίσουν κατά συνείδηση», είτε συνιστούν οπισθοχώρηση υπό τις αυξανόμενες πιέσεις εκ μέρους της Δύσης είτε αποτελούν τακτικιστικό ελιγμό χωρίς, ωστόσο, να επιφέρουν ουσιαστική αλλαγή στάσης. Πράγματι, το VMRO εξέταζε μέχρι και το ενδεχόμενο να μποϊκοτάρει το δημοψήφισμα για να αποδυναμώσει το αποτέλεσμα, αν όχι να το απονομιμοποιήσει εφόσον προσέρχονταν στις κάλπες λιγότεροι από το 50%+1 των πολιτών της γείτονος. Ομως, οι πάμπολες ανοιχτές με τη Δικαιοσύνη υποθέσεις του πρώην πρωθυπουργού Γκρούεφσκι, η εκτεταμένη διαφθορά στα χρόνια της διακυβέρνησής του (που προφανώς έχει αφήσει «εκτεθειμένους» κάποιους εκ των βουλευτών του) και βέβαια η σθεναρή υποστήριξη ΕΕ και ΗΠΑ δείχνουν να καταλαγιάζουν τις αντιδράσεις. Εκτός εάν η αναδίπλωση της αντιπολίτευσης είναι φαινομενική προκειμένου να ανασυνταχθεί και να αντεπιτεθεί στον κατάλληλο χρόνο, «κοιμίζοντας» εν τω μεταξύ τούς κυβερνητικούς εταίρους.

Με τα μέχρι τώρα δεδομένα και την ακραία πόλωση να αποφεύγεται (τόσο μεταξύ του σλαβικού στοιχείου όσο και ανάμεσα σε VMRO και Αλβανούς), η πρόβλεψη είναι πως θα επικρατήσει το Ναι. Αλλωστε, για ένα κράτος με τα χαρακτηριστικά της ΠΓΔΜ, το διακύβευμα της άμεσης ένταξης σε ΝΑΤΟ και (έστω) αρκετά μεταγενέστερα και υπό αυστηρότερες προϋποθέσεις στην ΕΕ είναι περίπου ταυτόσημο με την ύπαρξή του. Πολύ περισσότερο αν λάβουμε υπόψη μας το επίπεδο φτώχειας, την κακή διακυβέρνηση και τις εθνοτικές διαφορές που απειλούν τη συνοχή της γειτονικής χώρας.

Την επομένη τυχόν έγκρισης του δημοψηφίσματος αρχίζουν τα (ακόμη) πιο δύσκολα για τον Ζάεφ. Θα πρέπει να εξασφαλίσει 11-12 βουλευτές επιπλέον της κοινοβουλευτικής του δύναμης – προϊόν της σύμπραξης με τα αλβανικά κόμματα – για να υπερψηφιστεί η πολυπόθητη συνταγματική αναθεώρηση με πλειοψηφία των 2/3. Ορισμένοι εξ αυτών μπορούν υπό όρους να καμφθούν, καθότι είναι συνεργαζόμενοι με το VMRO και όχι στελέχη του, όμως οι υπόλοιποι εμφανίζονται προσώρας αμετακίνητοι. Βέβαια, αν το αποτέλεσμα είναι συντριπτικό, αποδώσουν οι έξωθεν πιέσεις και με το momentum υπέρ του, ο Ζάεφ θα φέρει το ζήτημα στη Βουλή, επιχειρώντας να αποφύγει τις πρόωρες εκλογές και την επιστροφή σε ένα ακραία συγκρουσιακό κλίμα.

Οι Δυτικοί πιέζουν για την επίσπευση των διαδικασιών, θέλοντας να προλάβουν εντονότερη και αποτελεσματικότερη ρωσική ανάμειξη. Κάτι τέτοιο θα τροποποιούσε τους σχεδιασμούς της ελληνικής κυβέρνησης, καθώς μετά την ολοκλήρωση των υποχρεώσεων από πλευράς Σκοπίων, η Αθήνα θα πρέπει χωρίς χρονοτριβές να κυρώσει τη συμφωνία, όπως και το πρωτόκολλο ένταξης στο ΝΑΤΟ. Πάντως, τα εμπλεκόμενα μέρη οφείλουν να προετοιμάζονται και για αναθεώρηση των σχεδιασμών τους στο ενδεχόμενο επικράτησης απρόοπτων καταστάσεων.

Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής ερευνών του ΙΔΙΣ και συγγραφέας του βιβλίου «Τουρκία, Ισλάμ, Ερντογάν»