Η σοσιαλδημοκρατία, όπως τη γνωρίσαμε τη μεταπολεμική περίοδο στη «χρυσή της εποχή» στην Ευρώπη, έχει ένα λαμπρό παρελθόν. Σταθερά προσηλωμένη στις αρχές και αξίες της φιλελεύθερης πολιτικής δημοκρατίας, της κοινωνικής μεταρρύθμισης και της κοινωνικής δικαιοσύνης αποτέλεσε μια μεγάλη πολιτική οικογένεια στην Ευρώπη. Εχει να επιδείξει μεγάλα επιτεύγματα. Προώθησε την οικονομική ανάπτυξη. Οικοδόμησε παντού ένα αξιοζήλευτο κοινωνικό κράτος χωρίς ιστορικό προηγούμενο, συνέβαλε καθοριστικά στην οικοδόμηση μιας νέας πορείας της καθημαγμένης από δύο φονικούς παγκόσμιους πολέμους ηπείρου. Οδήγησε σε μια Ευρώπη της ελευθερίας και των πολιτών, της προόδου, των δικαιωμάτων, των ευκαιριών, της κοινωνικής κινητικότητας, της μείωσης των ανισοτήτων, της Παιδείας, του πολιτισμού, της ευημερίας, της «διαρκούς ειρήνης» και της ασφάλειας.
Με την επέλαση νεοφιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών, το οικοδόμημα δέχτηκε σαρωτική απορρύθμιση. Δημιουργήθηκαν νέες ανισότητες, νέες κοινωνικές διαστρωματώσεις, νέα πολιτικά δεδομένα. Είναι οι πολιτικές που επέτρεψαν την επικράτηση της χρηματοοικονομικής παγκοσμιοποίησης με αποτέλεσμα συνεχείς κρίσεις.
Ιδιαίτερα, η πρόσφατη κρίση του 2008 είχε ως παράγωγο έναν γενικό πολιτικό σεισμό. Τα συστημικά κόμματα εν μέρει απαξιώθηκαν και εμφανίστηκαν κινήματα αριστερού και δεξιού λαϊκισμού που απείλησαν και απειλούν σήμερα σοβαρά το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και τους δημοκρατικούς θεσμούς.
Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, που αποδείχτηκαν πολύ πιο ευάλωτα από τα κεντροδεξιά, συρρικνώθηκαν και απειλούνται με περαιτέρω υποχώρηση. Οι λόγοι είναι πολλοί. Εχουν επισημανθεί, και δεν είναι βεβαίως αυτοί που επικαλείται ο αριστεροδεξιός εθνολαϊκιστικός παροξυσμός.
Η σοσιαλδημοκρατία έχει μέλλον, υπό ορισμένους όρους. Δεν μπορεί να επαναπαύεται στις δάφνες του παρελθόντος. Οφείλει να απαντήσει στις σημερινές προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, των νέων μορφών εργασίας που επιβάλλουν οι νέες τεχνολογίες, στις νέες ανισότητες, στη νέα φτώχεια υπό τις νέες ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες. Να επεξεργαστεί λύσεις πειστικές για τα λαϊκά στρώματα. Να εγκύψει στα πραγματικά προβλήματα: την παραγωγική ανασυγκρότηση, την ανεργία, το κοινωνικό κράτος, τα ζητήματα εθνικής και εθνοτικής ταυτότητας, το Μεταναστευτικό, την ασφάλεια των πολιτών, τους δημοκρατικούς θεσμούς, την προστασία της φιλελεύθερης δημοκρατίας, τον σημερινό ρόλο του κράτους και τις πολιτικές αναδιανομής του πλούτου, που δεν είναι δυνατόν πλέον να ευδοκιμήσουν σε στενά εθνικά όρια.
Ατομα και κοινωνίες έχουν ανάγκη από «δημιουργικά όνειρα», όχι από χρεοκοπημένες ουτοπίες και εφιαλτικά ενύπνια. Εχουν ανάγκη από θετικά ρεύματα αλλαγής, μεταρρύθμισης και ανάταξης.
Γι’ αυτό, τόσο εγώ όσο και οι ΜΕΤΑρρυθμιστές της Αριστεράς, αφιερώσαμε όλες μας τις δυνάμεις στην ανασυγκρότηση και συνένωση της Κεντροαριστεράς σ’ έναν νέο μεγάλο πολιτικό φορέα, ο οποίος εξ ορισμού εμπεριέχει και τη σοσιαλδημοκρατία. Σ’ αυτή τη φάση, δυστυχώς, η προσπάθεια δεν απέδωσε καρπούς. Οι ευθύνες είναι συγκεκριμένες.
Πρέπει, όμως, να επιμείνουμε. Παραμένει πολιτικό ζητούμενο.
Η προτεινόμενη συγκρότηση «προοδευτικού μετώπου» και όσα συναφή τη συνοδεύουν, στον χρόνο που εκπορεύονται από τον ΣΥΡΙΖΑ και με την προχειρότητα που στηρίζονται, δεν είναι παρά πολιτικά τεχνάσματα μπροστά στο φάσμα μιας ενδεχόμενης οδυνηρής εκλογικής ήττας. Εχω επανειλημμένα υποστηρίξει ότι, από αφετηριακή άποψη, από άποψη πολιτικής διαδρομής αλλά και από άποψη θεωρίας, πολιτικής συμπεριφοράς και κουλτούρας, ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος αυτοχαρακτηρίζεται ως κόμμα «αντισυστημικό» της ριζοσπαστικής Αριστεράς, με τη σημερινή του μορφή ανήκει σε άλλη πολιτική οικογένεια. Η συγκυβέρνηση δε με το ακραίο λαϊκιστικό κόμμα της Δεξιάς σφραγίζει ακόμα πιο χαρακτηριστικά αυτή την εικόνα.
Φυσικά δεν αγνοώ και ουδείς μπορεί να αγνοήσει ή πολύ χειρότερα να περιφρονήσει ότι ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας της Κεντροαριστεράς μετοίκησε στον ΣΥΡΙΖΑ και παραμένει εκεί. Η συνάντηση, όμως, με αυτόν τον κόσμο προϋποθέτει βαθιές δομικές αλλαγές στον ΣΥΡΙΖΑ που δεν μπορούν να υπάρξουν όσο βρίσκεται στην εξουσία. Μου είναι δύσκολο να φανταστώ ότι η συγκεκριμένη διάρθρωση και οι ιδεολογικοί προσανατολισμοί του κόμματος αυτού θα αλλάξουν ή θα μεταλλαχτούν χωρίς εσωτερικές ριζικές ανακατατάξεις. Εξίσου δύσκολο θεωρώ ότι μπορεί να ενσωματώσει εν μια νυκτί στην πολιτική του σκέψη αρχές, αξίες και προβληματισμούς των θεωρητικών της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας ή του πολιτικού φιλελευθερισμού.
Το αμφισβητώ, αλλά δεν προτρέχω.
Εύχομαι τις μεγάλες αλλαγές, την εξέλιξη της πολιτικής σκέψης και των πρακτικών του ΣΥΡΙΖΑ, μακριά όμως και πέρα από οποιονδήποτε πολιτικό χαμαιλεοντισμό ως στρατηγική πολιτικής επιβίωσης.
Η αναζωογόνηση των αρχών και των αξιών της σύγχρονης Αριστεράς και της σοσιαλδημοκρατίας υπό τις νέες συνθήκες, ευρωπαϊκές και διεθνείς, αποτελεί ιστορική ανάγκη, ιδιαίτερα για τη χώρα μας. Για να βγούμε από το τέλμα και την παρακμή καταπολεμώντας τον διχασμό, τον χυδαίο πολιτικό λόγο και τους επικίνδυνους λαϊκισμούς κάθε απόχρωσης που αλληλοτροφοδοτούνται.
Η πρόκληση είναι, πράγματι, ιστορική, όπως και η δική μας ευθύνη.
Ο Σπύρος Λυκούδης είναι αντιπρόεδρος της Βουλής και βουλευτής με Το Ποτάμι