Οι δύο πλευρές του εξαιρετισμού

Τον Ιούλιο, εγώ και άλλοι 43 ακαδημαϊκοί των διεθνών σχέσεων πληρώσαμε για μια διαφήμιση η οποία επιχειρηματολογεί ότι οι ΗΠΑ πρέπει να διατηρήσουν τη σημερινή παγκόσμια τάξη. Στους θεσμούς που συνθέτουν αυτή την τάξη οφείλεται η πρωτοφανής ευημερία και η μεγαλύτερη περίοδος ειρήνης στην σύγχρονη ιστορία.

Η ηγεσία των ΗΠΑ βοήθησε να δημιουργηθεί αυτό το σύστημα και συμβάλλει σημαντικά στην επιτυχία του. Μερικοί σοβαροί ακαδημαϊκοί αρνήθηκαν να υπογράψουν, επειδή πιστεύουν ότι τέτοιες δημόσιες δηλώσεις είναι ανώφελες και επειδή διαφωνούν με την αφοσίωση των ΗΠΑ στη «φιλελεύθερη ηγεμονία» και με τον φετιχισμό της ηγεσίας των ΗΠΑ. Τέτοιες συζητήσεις μάλλον δεν επηρεάζουν τον πρόεδρο Τραμπ, ο οποίος είχε δηλώσει: «Από εδώ και εμπρός, Πρώτα η Αμερική. Θα επιδιώξουμε να έχουμε καλές και φιλικές σχέσεις με τα άλλα έθνη του κόσμου, με την προϋπόθεση ότι έχουμε το δικαίωμα να βάλουμε πρώτα τα δικά μας συμφέροντα». Από την άλλη πλευρά ο πρόεδρος σωστά συμπλήρωσε πως «δεν σκοπεύουμε να επιβάλουμε τον τρόπο ζωής μας σε κανέναν, θέλουμε απλώς να αποτελέσουμε παράδειγμα για όλους τους άλλους».

Υπάρχουν ωστόσο και άλλες παραδόσεις στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, όπως ο παρεμβατισμός και η εμπλοκή σε άλλες χώρες. Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου οι ΗΠΑ έχουν εμπλακεί σε επτά πολέμους και στρατιωτικές επεμβάσεις. Οι περισσότεροι Αμερικανοί θεωρούν τη χώρα τους εξαιρετική και ιδιαίτερη. Εχουμε σοβαρούς λόγους να πιστεύουμε πως αν η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου δεν αναλάβει ηγετικό ρόλο όσον αφορά την παροχή των παγκόσμιων δημόσιων αγαθών, τότε θα υπάρξει έλλειψη. Η κύρια πηγή του αμερικανικού εξαιρετισμού όμως, είναι ο ιδιαίτερα φιλελεύθερος χαρακτήρας της χώρας και η ιδεολογική εικόνα ενός τρόπου ζωής που περιστρέφεται γύρω από την πολιτική, την οικονομική και την κοινωνική ελευθερία. Φυσικά από την αρχή η αμερικανική φιλελεύθερη ιδεολογία έπασχε από εσωτερικές αντιφάσεις – ας μην ξεχνάμε ότι η δουλοκτημοσύνη ήταν νόμιμη. Επιπλέον οι Αμερικανοί πάντα είχαν διαφορετικές απόψεις σχετικά με το πώς μπορούν να προωθήσουν φιλελεύθερες αξίες στην εξωτερική πολιτική τους. Για μερικούς Αμερικανούς, κυρίως συντηρητικούς, ο αμερικανικός εξαιρετισμός είναι λόγος και δικαιολογία για να αγνοούν το διεθνές δίκαιο και τη διεθνή γνώμη, να εισβάλλουν σε άλλες χώρες και να επιβάλλουν κυβερνήσεις. Ο επόμενος πρόεδρος θα πρέπει να απαντήσει στις εξής δύο ερωτήσεις: Μπορεί η Αμερική να προάγει τις δημοκρατικές αξίες χωρίς στρατιωτική επέμβαση και μπορεί ταυτόχρονα να ιδρύσει και να διατηρήσει, χωρίς να επιβάλλεται, θεσμούς απαραίτητους για έναν αλληλένδετο και αλληλοεξαρτώμενο κόσμο;