Με το βλέμμα στραμμένο στις εξελίξεις στο Ιντλίμπ της Συρίας, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην έξοδο εκατοντάδων χιλιάδων ή και περισσοτέρων προσφύγων προς την Τουρκία και ενδεχομένως προς την Ελλάδα, οι ηγέτες της ΕΕ θα συζητήσουν ξανά το Προσφυγικό στην αυριανή άτυπη Σύνοδο Κορυφής στο Ζάλτσμπουργκ της Αυστρίας. Στο τραπέζι θα τεθούν οι τρεις προτάσεις που παρουσίασε ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ την περασμένη εβδομάδα στο Στρασβούργο και τις οποίες εξειδίκευσε ο αρμόδιος επίτροπος Δημήτρης Αβραμόπουλος, το επιτελείο του οποίου εργάστηκε το προηγούμενο διάστημα επί αυτών. Η σπουδαιότερη από αυτές δεν είναι άλλη από την αναβάθμιση της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (EBCG) τόσο σε επίπεδο προσωπικού όσο και αρμοδιοτήτων για την καλύτερη προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ.
«ΑΣΦΥΞΙΑ» ΣΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΑΙΓΑΙΟ. Την ίδια στιγμή, η Αθήνα παρακολουθεί με έκδηλη ανησυχία τις εξελίξεις. Με την κατάσταση στα hotspots των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου να έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο και τις επιστροφές να έχουν πρακτικά σταματήσει, ο αριθμός των προσφύγων, ιδιαίτερα στη Μόρια της Λέσβου, καθιστά την κατάσταση ασφυκτική. Ακόμη και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως έγραψαν πρόσφατα οι «Financial Times», εξετάζονται πλέον τρόποι να αποσυμφορηθούν τα νησιά και κυρίως η Μόρια, με τη μεταφορά ανθρώπων (πιθανόν 3.000 σε πρώτη φάση) που ανήκουν στις ευάλωτες κατηγορίες στην ηπειρωτική Ελλάδα. Αυτό αναμένεται να αποτελέσει ένα από τα ζητήματα που θα συζητήσει κατά την επίσκεψή του, την προσεχή Τετάρτη 19 Σεπτεμβρίου, στην Αθήνα ο Αβραμόπουλος, στο πλαίσιο της οποίας αναμένεται, σύμφωνα με πληροφορίες, να συναντηθεί και με τον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα.
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΜΕΝΟ ΣΩΜΑ. Στην πρότασή του για την αναβάθμιση της EBCG, ευρέως γνωστότερης ως Frontex, το επιτελείο του επιτρόπου κατέληξε στη δημιουργία ενός σταθερού σώματος 10.000 στελεχών που θα είναι πλήρως επιχειρησιακό το 2020. Το κρίσιμο σημείο εδώ είναι ότι το προσωπικό θα χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες. Πέραν από τα στελέχη που θα αποσπώνται από τα κράτη – μέλη της ΕΕ, είτε βραχυπρόθεσμα είτε μακροπρόθεσμα, ο στόχος είναι το μόνιμο (statutory) προσωπικό της υπηρεσίας να ανέλθει σε 3.000 άτομα μέχρι το 2027, καθώς και να αυξηθεί ο αριθμός όσων αποσπώνται σε μακροπρόθεσμη βάση.
Ο παράγοντας όμως που «θα αλλάξει το παιχνίδι» (game changer) είναι ότι το μόνιμο προσωπικό της EBCG θα μπορεί να ηγείται των ομάδων επιτήρησης και να ασκεί εκτελεστικές εξουσίες με τη σύμφωνη γνώμη των αρχών του κράτους – μέλους στο οποίο δρα. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορεί να ελέγχει ταυτότητες, να σφραγίζει ταξιδιωτικά έγγραφα, να αρνείται σε τρίτα πρόσωπα την είσοδο στα εξωτερικά σύνορα, ακόμη και να προβαίνει σε συλλήψεις. Το μόνιμο προσωπικό της EBCG θα μπορεί επίσης να φέρει όπλα. Οι παραπάνω ενέργειες γίνονται μέχρι σήμερα μόνο από αποσπασμένο προσωπικό από τα κράτη – μέλη.
ΕΠΙΣΠΕΥΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ. Παράλληλα, η Κομισιόν κατέθεσε άλλες δύο προτάσεις για την αυστηροποίηση της πολιτικής επιστροφών (στο πλαίσιο των οποίων ο ρόλος της EBCG διευρύνεται) και για την ενίσχυση του μελλοντικού Οργανισμού για το Ασυλο. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις επιστροφές, που εξακολουθούν να κινούνται χαμηλά (μόλις 36,6% όσων διατάχθηκαν να επιστραφούν επέστρεψαν πραγματικά στις χώρες προέλευσής τους το 2017), προβλέπεται μία πιο απλοποιημένη διαδικασία για αιτήσεις ασύλου που απερρίφθησαν.
Οι αποφάσεις επιστροφής θα πρέπει να εκδίδονται αμέσως μετά ή παράλληλα με την απόφαση λήξης της νόμιμης παραμονής. Κοινές προθεσμίες πέντε ημερών κατ’ ανώτατο όριο θα ισχύουν για τις προσφυγές κατά των αποφάσεων επιστροφής στην περίπτωση απόρριψης της αίτησης ασύλου. Επιπλέον, προκειμένου να υπολογίζεται καλύτερα η χρονική περίοδος που απαιτείται για την επιτυχή διενέργεια της επιστροφής και υπό την προϋπόθεση ότι πληρούνται οι όροι για την ανάγκη να γίνει κράτηση, τα κράτη – μέλη θα υποχρεούνται να προβλέπουν μία αρχική περίοδο κράτησης τουλάχιστον τριών μηνών.