«Αποκλιμάκωση»: αυτό μοιάζει να είναι το σύνθημα των ημερών στη Συρία, ιδιαίτερα για τον Βλαντίμιρ Πούτιν – κι ας καραδοκεί σε κάθε βήμα, με δεδομένη την πληθώρα των συχνά αντίπαλων χωρών που επιχειρούν στη χώρα, ο κίνδυνος μιας ευρύτερης όσο και ανεξέλεγκτης ανάφλεξης. Η κατάρριψη, το βράδυ της Δευτέρας, ενός ρωσικού Il-20 με 15 επιβαίνοντες κάπου 35 χιλιόμετρα από τις ακτές της Συρίας θα μπορούσε να έχει σοβαρές διπλωματικές συνέπειες. Γιατί το στρατιωτικό αεροσκάφος καταρρίφθηκε μεν από φίλια πυρά, τα συριακά αντιαεροπορικά συστήματα, το ρωσικό υπουργείο Αμυνας ωστόσο κατηγόρησε ως εμμέσως υπεύθυνο το Ισραήλ και απείλησε με αντίποινα. Λίγο αργότερα, πάντως, ο ρώσος πρόεδρος μίλησε για «το αποτέλεσμα μιας αλυσίδας τραγικών και τυχαίων συγκυριών».
Το ρωσικό αναγνωριστικό αεροσκάφος χάθηκε από τα ραντάρ γύρω στις 11 το βράδυ, την ώρα που επέστρεφε στην αεροπορική βάση Χμάιμιμ κι ενώ (ή λίγα λεπτά αφότου) εξαπέλυ(σ)αν επίθεση εναντίον συριακών στρατιωτικών υποδομών στην επαρχία Λατάκια τέσσερα ισραηλινά F-16. Αρχικά, το ρωσικό υπουργείο Αμυνας έδειξε ταυτοχρόνως με το δάχτυλο τη Γαλλία, μιλώντας για πυραύλους που εκτοξεύτηκαν από τη γαλλική φρεγάτα «Auvergne», πολύ κοντά στο σημείο, καθώς και το Ισραήλ. Επειτα από την κατηγορηματική διάψευση του Παρισιού, στο στόχαστρο μπήκε αποκλειστικά το τελευταίο.
Η ΚΑΛΥΨΗ. Το ρωσικό υπουργείο Αμυνας μίλησε ξεκάθαρα για «εχθρικές πράξεις», «ανεύθυνες ενέργειες» και «ηθελημένη πρόκληση» του ισραηλινού στρατού: τον κατηγόρησε πως ενημέρωσε για την επίθεση που εξαπέλυσαν τα ισραηλινά F-16 εναντίον συριακών στόχων στη Λατάκια «μόλις ένα λεπτό νωρίτερα», γεγονός που «δεν επέτρεψε στο ρωσικό Il-20 να πετάξει σε ασφαλή περιοχή». Και, ακόμη χειρότερα, πως τα ισραηλινά αεροσκάφη χρησιμοποίησαν το ρωσικό ως κάλυψη, προκειμένου να προσεγγίσουν τους στόχους τους στο έδαφος χωρίς να πληγούν από συριακά αντιαεροπορικά πυρά – θέτοντας τελικά στη γραμμή του πυρός το Il-20 και στέλνοντας στον θάνατο τους 15 ρώσους επιβαίνοντες.
Μιλώντας με τον ισραηλινό ομόλογό του Αβιγκντορ Λίμπερμαν, ο ρώσος υπουργός Αμυνας Σεργκέι Σόιγκου του ξεκαθάρισε πως η Μόσχα θεωρεί το Ισραήλ απόλυτα υπεύθυνο: «Διατηρούμε το δικαίωμα να λάβουμε περαιτέρω αντίμετρα» τόνισε ο Σόιγκου, ενώ το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών καλούσε τον δεύτερο τη τάξει της ισραηλινής πρεσβείας στη Μόσχα.
Σπάζοντας την παράδοσή του να μη σχολιάζει ποτέ τις στρατιωτικές του παρεμβάσεις σε γειτονικά κράτη, το Ισραήλ αρνήθηκε πως χρησιμοποίησε ως κάλυψη το ρωσικό στρατιωτικό αεροσκάφος. Τα αεροσκάφη του, είπε, επιτέθηκαν σε εγκατάσταση του συριακού στρατού από όπου ετοιμάζονταν να μεταφερθούν, εκ μέρους του Ιράν, στη Χεζμπολάχ στον Λίβανο συστήματα για την κατασκευή φονικών όπλων ακριβείας. Το ρωσικό Il-20, όμως, «δεν βρισκόταν εντός της περιοχής της επιχείρησης» και τη στιγμή που επλήγη, τα ισραηλινά F-16 είχαν ήδη επιστρέψει στον ισραηλινό εναέριο χώρο. Το Ισραήλ εξέφρασε τη λύπη του για τον θάνατο των μελών του πληρώματος του ρωσικού αεροσκάφους. Δήλωσε όμως πως θεωρεί «πλήρως υπεύθυνο» το καθεστώς του Ασαντ: από την αρχική ισραηλινή έρευνα προκύπτει πως «εκτεταμένα και ανακριβή συριακά αντιαεροπορικά πυρά εδάφους – αέρος» «προκάλεσαν την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους».
Τα ίδια λίγο – πολύ είπε προσωπικά και ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου στον Βλαντίμιρ Πούτιν σε κατοπινή τηλεφωνική τους συνομιλία. Ο ρώσος πρόεδρος είχε πάντως ήδη δείξει διάθεση εκτόνωσης της κατάστασης: αρνούμενος να συγκρίνει το περιστατικό με την κατάρριψη, τον Νοέμβριο του 2015, ενός ρωσικού καταδιωκτικού αεροσκάφους από τουρκικά πυρά, γεγονός που είχε πυροδοτήσει σοβαρή διπλωματική κρίση, δήλωσε πως «σε αυτή την περίπτωση, φαίνεται πως ήταν το αποτέλεσμα μιας αλυσίδας τραγικών τυχαίων συγκυριών, γιατί το αεροσκάφος μας δεν καταρρίφθηκε από ισραηλινό αεροσκάφος. Δεν υπάρχει αμφιβολία όμως πως πρέπει να διερευνήσουμε σε βάθος αυτό που συνέβη», πρόσθεσε. «Οσο για τα αντίποινα, πρώτος και κύριος στόχος τους θα είναι να διασφαλιστεί η ασφάλεια των στρατιωτικών και των εγκαταστάσεών μας στη Συρία. Και αυτά τα βήματα θα γίνουν αντιληπτά από όλους».
ΤΑ ΣΤΡΑΒΑ ΜΑΤΙΑ. Σημαίνει αυτό άραγε πως η Μόσχα θα πάψει να κάνει τα στραβά μάτια, όπως συνηθίζει, στις τακτικές αεροπορικές επιδρομές (200 τα τελευταία δύο χρόνια, σύμφωνα με επίσημα ισραηλινά χείλη) εναντίον στόχων του Ιράν ή της Χεζμπολάχ στη Συρία; Ο Βλαντίμιρ Πούτιν επεσήμανε χθες στον Μπενιαμίν Νετανιάχου πως η ισραηλινή πολεμική αεροπορία διεξάγει επιχειρήσεις που παραβιάζουν τη συριακή εθνική κυριαρχία και του ζήτησε να αποφύγει ανάλογες καταστάσεις στο μέλλον. Το πιθανότερο είναι πάντως πως η Μόσχα θα επιμείνει στις ασκήσεις ισορροπίας (και στον ρόλο διαιτητή, που την καθιστά ουσιαστικά κυρίαρχη της περιοχής) μεταξύ Δαμασκού, Ισραήλ αλλά και Τουρκίας.
Συνάντηση Τραμπ – Ντούντα και «σκέψεις» για βάση στην Πολωνία
Να ενισχύσουν τις σχέσεις τους στον τομέα της άμυνας και της ανταλλαγής πληροφοριών συμφώνησαν χθες στον Λευκό Οίκο Ντόναλντ Τραμπ και Αντρέι Ντούντα, με τον πρόεδρο των ΗΠΑ να δηλώνει πως εξετάζει «πολύ σοβαρά» το ενδεχόμενο εγκατάστασης μιας μόνιμης αμερικανικής στρατιωτικής βάσης στην Πολωνία, και τον πολωνό ομόλογό του να επιμένει πως μια μόνιμη αμερικανική παρουσία στη χώρα του –για την οποία φέρεται διατεθειμένος να πληρώσει δισεκατομμύρια- θα ήταν η μοναδική εγγύηση ασφάλειας έναντι της ρωσικής επιθετικότητας.
Θερμό τετ α τετ Ορμπαν – Πούτιν

Θερμή συνάντηση με τον Βλαντίμιρ Πούτιν είχε χθες στη Μόσχα ο εθνολαϊκιστής πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν (φωτογραφία), μία ημέρα αφότου δεσμεύτηκε να προσφύγει στο Δικαστήριο της ΕΕ ενάντια στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να ενεργοποιήσει το άρθρο 7 της ευρωπαϊκής συνθήκης με την προβλεπόμενη διαδικασία κυρώσεων λόγω της «συστημικής» απειλής για τις ευρωπαϊκές αξίες στην Ουγγαρία. «Εταίρο-κλειδί» της Ρωσίας στην Ευρώπη χαρακτήρισε ο ρώσος πρόεδρος τον ούγγρο απόστολο του «ανελευθερισμού»: «Οι σχέσεις μας αναπτύσσονται πρακτικά προς όλες τις κατευθύνσεις» δήλωσε, σημειώνοντας τη θετική δυναμική των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων. «Είμαι πολύ χαρούμενος που εδώ και χρόνια οι σχέσεις μας είναι ισορροπημένες» τόνισε από την πλευρά του ο Ορμπαν. «Δεν μπορούμε να πούμε πως οι διεθνείς συνθήκες είναι πάντα ευνοϊκές για τη συνεργασία μας. Ομως όλα τα δυσάρεστα πράγματα υπάρχουν για να μπορούμε να τα καταπολεμούμε από κοινού» πρόσθεσε. Οπως επεσήμανε ο Πούτιν, η ρωσική κρατική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας Rosatom θα ξεκινήσει σύντομα την κατασκευή δύο νέων αντιδραστήρων στον πυρηνικό σταθμό Πακς της Ουγγαρίας. Ο Ορμπαν πρόσθεσε πως οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να παρατείνουν τη συμφωνία για την πώληση ρωσικού φυσικού αερίου έως το 2020, ενώ είπε ότι ζήτησε από τον ρώσο πρόεδρο να σκεφτεί τη διέλευση αγωγού φυσικού αερίου μέσω της Ουγγαρίας.

ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ
Η μάχη της Ιντλίμπ δεν θα γίνει ή απλώς αναβλήθηκε;
Είναι μια συμφωνία που άφησε όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές ευχαριστημένες: Μόσχα, Αγκυρα, Δαμασκός, Τεχεράνη, καθώς και συριακή αντιπολίτευση, όλες εξέφρασαν ικανοποίηση για τη συμφωνία που επιτεύχθηκε τη Δευτέρα στο Σότσι μεταξύ Βλαντίμιρ Πούτιν και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, να δημιουργηθεί έως τα μέσα Οκτωβρίου μία αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη πλάτους 15-20 χιλιομέτρων ανάμεσα στα φιλοκυβερνητικά στρατεύματα και τις δυνάμεις των ανταρτών στην Ιντλίμπ, τον τελευταίο ανταρτοκρατούμενο θύλακο της Συρίας, με τη Ρωσία και την Τουρκία να πραγματοποιούν εκεί «συντονισμένες περιπολίες». Πολλοί πιστεύουν εντούτοις πως η μάχη της Ιντλίμπ που τόσο έτρεμε ο ΟΗΕ (και όχι μόνο), προειδοποιώντας πως θα προκαλούσε ανθρωπιστική καταστροφή, δεν αποσοβήθηκε – απλώς αναβλήθηκε.
Η Ρωσία δήλωσε πως η συμφωνία «επιβεβαίωσε την ικανότητα τόσο της Μόσχας όσο και της Αγκυρας να συμβιβάζονται προς το συμφέρον του απώτατου στόχου μιας συριακής διευθέτησης με πολιτικά και διπλωματικά μέσα». Ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου έκανε λόγο για μια συμφωνία «πολύ σημαντική για την πολιτική λύση στη Συρία: αν είχε χαθεί και η Ιντλίμπ, δεν θα υπήρχε πια αντιπολίτευση» επισήμανε. Εκπρόσωπος των σύρων ανταρτών δήλωσε πως η συμφωνία «θάβει τα όνειρα του Ασαντ να επιβάλει τον πλήρη έλεγχό του στη Συρία».
ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ. Η Δαμασκός ανακοίνωσε πως «τάσσεται πάντα υπέρ κάθε πρωτοβουλίας που επιτρέπει να αποφευχθεί να χυθεί αίμα Σύρων» – παράλληλα, ωστόσο, δεσμεύθηκε να συνεχίσει «τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» προκειμένου να «απελευθερώσει» όλη τη χώρα. «Οι εντατικές διπλωματικές προσπάθειες των τελευταίων εβδομάδων κατάφεραν να αποτρέψουν έναν πόλεμο στην Ιντλίμπ, με τη σθεναρή δέσμευση να καταπολεμηθεί η εξτρεμιστική τρομοκρατία. Η διπλωματία λειτουργεί» τόνισε από την πλευρά του ο ιρανός υπουργός Εξωτερικών Τζαβάντ Ζαρίφ. Οι διαφορετικές ερμηνείες, αλλά και οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν, είναι ήδη σαφείς.
Ρωσία και Τουρκία έχουν δηλώσει πως οι ακραίοι («ριζοσπάστες») ισλαμιστές αντάρτες θα πρέπει να εγκαταλείψουν την αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη έως τις 10 Οκτωβρίου∙ έως τότε θα πρέπει να έχει απομακρυνθεί και ο βαρύς οπλισμός. Ο Τσαβούσογλου επισήμανε πως η «μετριοπαθής αντιπολίτευση» θα κρατήσει τα όπλα της∙ η Τουρκία θα αναπτύξει επιπλέον στρατεύματα στην περιοχή και θα διατηρήσει τα 12 παρατηρητήριά της. Καμία από τις δύο πλευρές ωστόσο δεν έχει εξηγήσει πώς σκοπεύουν να διαχωρίσουν τους «ριζοσπάστες» αντάρτες, και δη τους περίπου 10.000 τζιχαντιστές της Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Τσαμ (HTC), τους καλύτερα οργανωμένους της επαρχίας, που ελέγχουν και την πρωτεύουσά της, την πόλη της Ιντλίμπ, από τους υπόλοιπους. Επιπλέον, δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο πόσο μεγάλο κομμάτι της πόλης της Ιντλίμπ θα περιληφθεί στην ουδέτερη ζώνη. Η συμφωνία μοιάζει περισσότερο με μια προσωρινή ανακούφιση, παρά με αποφασιστική καμπή.