Ισως πολλοί γνωρίζουν ότι ο «τελευταίος ευπατρίδης της αληθινής ζωγραφικής» ήταν ο Γιάννης Μόραλης. Αρκετοί όμως δεν γνωρίζουν ότι ο χαρακτηρισμός αυτός του αποδόθηκε από τον Μάνο Χατζιδάκι όταν αντίκρισε το μεγάλων διαστάσεων έργο που o ζωγράφος είχε φιλοτεχνήσει για το νέο σπίτι του συνθέτη το 1963 υπό τον τίτλο  «Μια τελετουργία της Ανοίξεως». Το έργο, «απλωμένο σ’ έναν ολόκληρο τοίχο, μ’ ένα κεφάλι κοριτσιού στην άκρη, να γέρνει ευλαβικά σε μια σκευοφόρο, ένα κουτί, κι ένα στεφάνι να αιωρείται λίγο πιο πέρα, εκτοξευμένο σ’ έναν γκρίζο ουρανό. Μια πόρτα “ελληνική”, γεωμετρικά δοσμένη, και στην άλλη άκρη δύο σώματα-σκιές σε κεραμιδένιο χρώμα, ενωμένες, να φιλιούνται», ήταν παραγγελία της μητέρας του Χατζιδάκι, Αλίκης. Και ο Γιάννης Μόραλης δέχθηκε τη μισή αμοιβή, καθώς θέλησε το υπόλοιπο να είναι δώρο προς τον φίλο του Μάνο, με τον οποίο συνεργαζόταν ήδη από το 1951.

Τούτη εδώ είναι μία μόνο από τις ιστορίες που αποκαλύπτονται στη μεγάλη αναδρομική έκθεση (συνολικά 400 εκθέματα, εκ των οποίων 200 έργα ζωγραφικής με ορισμένα να παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό και πλούσιο αρχειακό υλικό) που έχει στόχο να παρακολουθήσει την πορεία του Γιάννη Μόραλη στο εικαστικό στερέωμα από τη δεκαετία του 1930, όταν ανήλικος ακόμη γίνεται δεκτός στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, ώς το τελευταίο του έργο, το 2007, δύο χρόνια πριν από τον θάνατό του, υπό τον τίτλο «Περίσκεψη». Εκθεση που διοργανώνεται με τη σύμπραξη του Μουσείου Μπενάκη, της Εθνικής Πινακοθήκης, του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης και την Γκαλερί Ζουμπουλάκη, υπό την επιμέλεια του Νίκου Παΐσιου στο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς. «Το μέγεθος της σύνθεσης δεν επέτρεπε τη μεταφορά της στην έκθεση, γι’ αυτό εδώ φιλοξενούμε ένα από τα προσχέδια, καθώς ο Μόραλης δημιουργούσε δεκάδες, κάποιες φορές και εκατοντάδες σχέδια πριν προχωρήσει στη δημιουργία ενός έργου», εξηγεί ο Νίκος Παΐσιος. Δίπλα, μια ακόμη μακέτα για μια ταπισερί αυτή τη φορά, παραγγελία του ΕΟΜΜΕΧ, που δημιουργήθηκε δυο χρόνια αργότερα. Με την πρώτη ματιά μοιάζει σχεδόν όμοια με εκείνη για τη σύνθεση – δώρο στον Χατζιδάκι. Οι πολύ παρατηρητικοί ίσως εντοπίσουν τη διαφορά ανάμεσα στο αγκαλιασμένο ζευγάρι, στη δεξιά γωνία. «Είναι σημαντικό να γίνεται μια τέτοια έκθεση σε κάθε γενιά, ώστε να ξαναβλέπουμε το έργο των σπουδαίων καλλιτεχνών» εκτιμά ο επιμελητής της έκθεσης, η οποία έρχεται 30 χρόνια μετά την αναδρομική παρουσίαση της δουλειάς του Γιάννη Μόραλη στην Εθνική Πινακοθήκη.

Ανάμεσα στις πολλές και ενδιαφέρουσες ιστορίες που βρίσκονται πίσω από τα έργα του Γιάννη Μόραλη – και κοστούμια που παρουσιάζονται για πρώτη φορά – είναι κι εκείνη του πρώτου έργου που κατάφερε να πουλήσει, το αντίγραφο του οποίου συνοδεύεται από μια αυτοπροσωπογραφία της και μια επιστολή του ζωγράφου προς εκείνη. «Το πρώτο έργο που πούλησα σε έκθεση, ήταν το 1934, ενώ ήμουν φοιτητής. Πίσω από τον Αϊ-Γιώργη του Καρύτση υπήρχε μια μικρή γκαλερί, “Γκαλερί Στούντιο”.  Εκεί μαζευόντουσαν όλοι οι κοσμικοί και οι ξένοι διπλωμάτες» έλεγε ο Γιάννης Μόραλης. Μοντέλο του η ηθοποιός Τιτίκα Νικηφοράκη, μετέπειτα σύζυγος του αδελφικού του φίλου, Νίκου Νικολάου και πρώτος του συλλέκτης ο α΄ γραμματέας της ιταλικής πρεσβείας στην Αθήνα, Ατίλιο Κατάνι. Ο κατάλογος της έκθεσης μπορεί να μην είναι ακόμη έτοιμος, οι επισκέπτες όμως θα έχουν την ευκαιρία μέσω QR code να ξεναγηθούν ηχητικά στα ελληνικά και τα αγγλικά σε 23 επιλεγμένα έργα, καθώς το μουσείο διαθέτει δωρεάν WiFi.

INFO

Η έκθεση «Γιάννης Μόραλης» στο Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138 και Ανδρονίκου. Εως τις 5 Ιανουαρίου.