Πριν από λίγες μέρες ο υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου ανακοίνωσε την πρόθεσή του τα σχολεία να ξεκινούν από του χρόνου στις 9 π.μ. έτσι ώστε «να κοιμόμαστε περισσότερο». Οι δηλώσεις του λοιδορήθηκαν στον δημόσιο διάλογο, χωρίς όμως να λαμβάνονται υπόψη, ως συνήθως, τα επιστημονικά ευρήματα. Τι λέει λοιπόν η επιστήμη; Οταν τα σχολικά μαθήματα των εφήβων ξεκινούν νωρίς, τότε αυτή η πρωινή δραστηριότητα έρχεται σε αντίθεση με τη φυσιολογική αναπτυξιακή φάση του κιρκάδιου ρυθμού. Το κιρκάδιο (ή αλλιώς βιολογικό) ρολόι επιτρέπει στον οργανισμό μας τη χρονική οργάνωση σημαντικών σωματικών λειτουργιών, όπως είναι η λήψη τροφής, η αναπαραγωγή και ο ύπνος. Αυτές οι λειτουργίες οργανώνονται σε χρονικές περιόδους διάρκειας περίπου 24 ωρών. Το βιολογικό μας ρολόι έχει τη βάση του σε έναν μικρό πυρήνα στον εγκέφαλό μας, ο οποίος ονομάζεται υπερχιασματικός πυρήνας και είναι ευαίσθητος στις αλλαγές του φωτός. Κατά τη δεύτερη δεκαετία της ζωής του ατόμου οι ομοιοστατικοί και κιρκάδιοι ρυθμοί που ρυθμίζουν τον ύπνο αλλάζουν, με αποτέλεσμα το άτομο να κοιμάται αλλά και να ξυπνάει αργότερα. Κάτι τέτοιο έχει μάλιστα διαπιστωθεί όχι μόνο στον άνθρωπο αλλά και σε άλλα θηλαστικά. Ως αποτέλεσμα, όταν οι έφηβοι αναγκάζονται να ξυπνούν νωρίς το πρωί, δεν απολαμβάνουν επαρκή ύπνο – ακόμα και αν πέσουν στο κρεβάτι πιο νωρίς, δυσκολεύονται να κοιμηθούν.Η έλλειψη επαρκούς ύπνου κατά τη διάρκεια της εφηβείας φαίνεται να συμβάλλει σε μία σειρά από γνωστικά και συμπεριφορικά προβλήματα τα οποία επηρεάζουν αρνητικά την ακαδημαϊκή επίδοση. Για παράδειγμα, οι έφηβοι οι οποίοι αντιμετωπίζουν έλλειψη ύπνου έχουν χαμηλότερη επίδοση ειδικά στα πρωινά μαθήματα, κάνουν περισσότερες απουσίες και έχουν καθυστερημένη προσέλευση. Επιπλέον, οι έφηβοι που δεν λαμβάνουν επαρκή ύπνο έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν μικρότερη ευχαρίστηση από το σχολείο, μειωμένης ποιότητας διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και να παρουσιάσουν άγχος, συμπτώματα κατάθλιψης και διαταραχές προσοχής σε σχέση με τους εφήβους οι οποίοι απολαμβάνουν επαρκή ύπνο.

Για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της έλλειψης ύπνου στους εφήβους, πολλά σχολεία στο εξωτερικό τα τελευταία 15 χρόνια έχουν αλλάξει την ώρα έναρξης των μαθημάτων έτσι ώστε να ξεκινούν αργότερα και να βρίσκονται σε συμφωνία με τους κιρκάδιους ρυθμούς των εφήβων.

Ο κ. Γαβρόγλου είχε τελικά δίκιο όσον αφορά την ανάγκη καθυστέρησης της ώρας έναρξης των σχολικών μαθημάτων. Τα επιστημονικά ευρήματα όμως υποστηρίζουν την πρακτική αυτή για τους εφήβους και όχι για τους μαθητές δημοτικού σχολείου, όπως προτείνει ο κ. Γαβρόγλου, καθώς η  έναρξη του σχολείου νωρίτερα επηρεάζει αρνητικά κυρίως τους εφήβους. Πρόσφατα, μάλιστα, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής πρότεινε η ώρα έναρξης των μαθημάτων να είναι στις 8.30 π.μ. ή και αργότερα συγκεκριμένα στα γυμνάσια και τα λύκεια.

Παρά τα πλεονεκτήματα της καθυστερημένης ώρας έναρξης του σχολείου όσον αφορά τον ύπνο των εφήβων όμως, ενδεχομένως να υπάρχουν πρακτικά εμπόδια στην αλλαγή της ώρας. Τέτοια εμπόδια περιλαμβάνουν την ανάγκη αλλαγής των δρομολογίων των μέσων μαζικής μεταφοράς ή το γεγονός ότι οι γονείς πρέπει να βρίσκονται στον χώρο εργασίας τους νωρίτερα και να μην μπορούν να συνοδεύσουν τους νεαρούς εφήβους στο σχολείο. Ολοι αυτοί οι παράγοντες – επιστημονικοί, πρακτικοί, οικονομικοί – θα πρέπει να συνυπολογιστούν κατά τη διαμόρφωση της πολιτικής του χρόνου έναρξης των μαθημάτων.