Η μεγάλη πολιτική σύγκρουση γύρω από το μεταναστευτικό ζήτημα συνεχίστηκε και στην (άτυπη) συνάντηση των ηγετών κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο) που πραγματοποιήθηκε στο Ζάλτσμπουργκ της Αυστρίας, χώρας που ασκεί το τρέχον εξάμηνο την προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης. (Ας σημειωθεί εδώ παρενθετικά ότι τον τελευταίο καιρό έχουν πολλαπλασιασθεί οι άτυπες συναντήσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο έδαφος των χωρών-μελών, καθώς οι τυπικές – formal – γίνονται υποχρεωτικά από το 2003 και μετά στις Βρυξέλλες ενώ πριν πραγματοποιούνταν όλες σταθερά στις χώρες-μέλη. Αυτό αποδείχθηκε τελικά λάθος καθώς ερμηνεύτηκε ως προσπάθεια υπερσυγκέντρωσης θεσμών και εξουσιών στις Βρυξέλλες και αποκοπή των κρατών από την “ιδιοκτησία” του ευρωπαϊκού συστήματος. Οθεν η διοργάνωση άτυπων συναντήσεων στα κράτη-μέλη. Η επόμενη θα είναι στο Σιμπίου της Ρουμανίας στις 9 Μαΐου 2019).

Η συνάντηση στο Ζάλτσμπουργκ μπορεί να ήταν άτυπη, αλλά ήταν εξόχως σημαντική. Το κύριο θέμα συζήτησης για το οποίο συγκλήθηκε η συνάντηση αυτή δεν ήταν άλλο παρά αυτό της μετανάστευσης (αν και συζητήθηκαν και κάποια άλλα όπως το Brexit κ.λπ.). Και η συζήτηση αυτή πραγματοποιείται σε μια ιδιαίτερα τεταμένη, ευαίσθητη στιγμή. Από τη μια υπάρχει η προσπάθεια των εθνολαϊκιστικών, ακροδεξιών δυνάμεων της Ιταλίας (υπό τον αντιπρόεδρο Μ. Σαλβίνι) και Ουγγαρίας (υπό τον πρωθυπουργό Β. Ορμπαν) να σχηματίσουν έναν ευρύτερο άξονα στον χώρο της Ένωσης ενάντια σε κάθε μορφής μετανάστευση, να μετατρέψουν την Ενωση δηλαδή λίγο-πολύ σε «φρούριο» για τους «απ’ έξω», παραβιάζοντας βασικούς κανόνες του διεθνούς δικαίου αλλά και τις ανθρωπιστικές αξίες της Ενωσης. Από την άλλη οι πολιτικές δυνάμεις του δημοκρατικού ευρωπαϊκού τόξου (από τον Ε. Μακρόν μέχρι τον πρόεδρο της Επιτροπής Ζ.Κ. Γιούνκερ κ.ά.) έχουν κινητοποιηθεί για να αποτρέψουν τη διολίσθηση της Ευρώπης στις πλέον ακραίες αντιδημοκρατικές καταστάσεις. Οι δυνάμεις αυτές προχώρησαν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην ενεργοποίηση του σχετικού άρθρου της Συνθήκης (άρθ. 7 Συνθήκης Λισαβόνας) για την επιβολή κυρώσεων στην Ουγγαρία του Ορμπαν. Αν και για διαδικαστικούς λόγους οι κυρώσεις αυτές δεν πρόκειται να επιβληθούν, στέλνουν ωστόσο ένα ισχυρό θετικό πολιτικό μήνυμα.

Στο θέμα της μετανάστευσης η μεγάλη πολιτική σύγκρουση είναι γύρω από το εάν τελικά η Ευρώπη θα κλείσει αεροστεγώς τα σύνορά της όπως επιδιώκουν οι Ορμπαν, Σαλβίνι, αλλά και ο οικοδεσπότης της συνάντησης αυστριακός πρωθυπουργός Σ. Κουρτς κ.ά., ή θα ακολουθηθεί μια περισσότερο ισορροπημένη φιλελεύθερη αντίληψη που θα συνδυάζει την προστασία των εξωτερικών συνόρων αφενός (ενίσχυση συνοριοφυλακής/ακτοφυλακής σε 10.000 στελέχη) αλλά και τη διατήρηση της Ευρώπης ως ανοιχτού χώρου για πρόσφυγες και τυπικούς μετανάστες αφετέρου. Ενόψει των ευρωεκλογών αλλά και υπό το φως των εκλογικών αποτελεσμάτων όπως λ.χ. τελευταία στη Σουηδία όπου η Ακροδεξιά, σφόδρα «αντιμεταναστευτική» δύναμη (Σουηδοί Δημοκράτες), αύξησε αισθητά τη δύναμή της, η συζήτηση δεν θα είναι καθόλου εύκολη. Αλλά από την έκβασή της μπορεί να κριθεί η δημοκρατική αξιοπιστία και ταυτότητα της Ευρώπης.

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του FEPS