Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρέθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια οι μεταπτυχιακές σπουδές των ελληνικών πανεπιστημίων που αναμορφώθηκαν πλήρως και επανιδρύθηκαν στα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ της χώρας. Ετσι, φέτος υπήρξε αύξηση στο σύνολο των προγραμμάτων που εγκρίθηκαν για την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά. Αναλυτικά, έως τον Δεκέμβριο του 2015 λειτουργούσαν 735 Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών (627 σε πανεπιστήμια και 108 σε ΤΕΙ). Από αυτά, τα 211 χωρίς δίδακτρα και 416 με δίδακτρα. Την ερχόμενη ακαδημαϊκή χρονιά θα λειτουργήσουν 923 Προγράμματα συνολικά, από τα οποία τα 188 νέα. Τα δωρεάν μεταπτυχιακά στο εξής θα είναι 258 (47 περισσότερα από πέρυσι) και εκείνα με δίδακτρα 665 (249 περισσότερα από πέρυσι). Πώς όμως διαλέγουμε το σωστό Πρόγραμμα ανάλογα με την κατεύθυνση που επιθυμεί ο κάθε ενδιαφερόμενος;

Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας αλλά και διεθνώς καταγράφεται μια αυξανόμενη ζήτηση για μεταπτυχιακά προγράμματα ειδίκευσης αλλά διδακτορικές σπουδές. Οπως αναφέρει ο δρ Χρήστος Ταουσάνης, επιστημονικός διευθυντής και σύμβουλος σταδιοδρομίας της εταιρείας Employ, είναι χαρακτηριστικό ότι στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση οι διατριβές που έχουν κατατεθεί πλησιάζουν σχεδόν τις 40.000, δίχως εδώ να συνυπολογίσουμε όσους έχουν ακολουθήσει ή θα ακολουθήσουν φοίτηση στα ιδρύματα της αλλοδαπής ή της ιδιωτικής εγχώριας εκπαίδευσης.

Ωστόσο, κρίνεται σκόπιμο, σε κάθε περίπτωση, ο κάθε ενδιαφερόμενος πριν προχωρήσει στην υλοποίηση οποιουδήποτε μεταπτυχιακού προγράμματος / εξειδίκευσης να απαντήσει σε μια σειρά ερωτημάτων προκειμένου να διασφαλίσει πως η επιλογή του αυτή είναι η καλύτερη δυνατή για την ακαδημαϊκή, επαγγελματική και προσωπική του εξέλιξη.

Οπως αναφέρει ο Χρήστος Ταουσάνης, καθώς οι μεταπτυχιακές σπουδές – όπως και οι προπτυχιακές – αποτελούν μια ζωτική απόφαση για τη μετέπειτα ακαδημαϊκή και επαγγελματική πορεία του ενδιαφερομένου, πρέπει ο καθένας να απαντήσει σε μια σειρά ερωτημάτων ή να θέσει συγκεκριμένα κριτήρια προκειμένου να βελτιστοποιήσει τις επιλογές του. Ορισμένα λοιπόν ερωτήματα και κριτήρια που μπορούμε να θέσουμε κατά την αναζήτησή μας και σχετίζονται με τα περισσότερα Προγράμματα είναι τα ακόλουθα:

Το είδος και η μορφή τού μεταπτυχιακού. Ανάλογα με τις δυνατότητες και τις υποχρεώσεις του ενδιαφερομένου (κοινωνικές, οικογενειακές, οικονομικές κ.λπ.), πρώτιστα δεδομένα που θα μας βοηθήσουν κατά την επιλογή είναι τα ακόλουθα:

– Το μεταπτυχιακό που θα επιλέξω να είναι διά ζώσης, distance learning ή μεικτό;

– Το μεταπτυχιακό που θα επιλέξω να είναι πλήρους ή μερικής φοίτησης;

– Το επίπεδο του διπλώματος είναι certificate, diploma, master ή διδακτορικό;

– Να το υλοποιήσω σε δημόσιο ή ιδιωτικό ίδρυμα;

– Να αναζητήσω ΜΠΣ με δίδακτρα, δωρεάν ή με υποτροφία;

– Το μεταπτυχιακό που θα επιλέξω να είναι συναφές ή άσχετο προς τις προπτυχιακές σπουδές;

– Επιδίωξή μου είναι να υπάρχει πρακτικό αντίκρισμα στην αγορά εργασίας ή μια γενικότερη προσωπική ανάπτυξη;

– Να έχει θεωρητικό ή πρακτικό προσανατολισμό;

Οι ατομικές επιδιώξεις, τα κίνητρα και οι ειδικοί παράγοντες για την υλοποίηση ενός μεταπτυχιακού. Η υλοποίηση ενός ΠΜΣ αποτελεί μια κομβική στιγμή στην ακαδημαϊκή και επαγγελματική εξέλιξη ενός πτυχιούχου. Η επιλογή του μπορεί να έχει άμεσο αντίκτυπο τόσο στην προσωπική όσο και στην επαγγελματική του εξέλιξη και ανάπτυξη και να συντελέσει καθοριστικά στον στρατηγικό σχεδιασμό της επαγγελματικής του πορείας. Στην παρούσα αγορά εργασίας ενδεχομένως να αποτελεί και το σημαντικότερο «χαρτί», καθώς πλέον το σύνολο των νέων επαγγελματιών – επιστημόνων έχει στο επαγγελματικό του χαρτοφυλάκιο έναν προπτυχιακό τίτλο σπουδών, ξένες γλώσσες αλλά και γνώσεις πληροφορικής. Συνεπώς, η σημασία που φαίνεται να προσλαμβάνει η φοίτηση σε ένα Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών σε πολύ μεγάλο βαθμό εναρμονίζεται με τη συνολική επαγγελματική στοχοθεσία του κάθε ενδιαφερομένου. Ευλόγα, ο κάθε ενδιαφερόμενος οφείλει να αναρωτηθεί αν η κατοχή του συγκεκριμένου μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών:

– Θα συμβάλει καθοριστικά στην επαγγελματική και στη μισθολογική του εξέλιξη.

– Θα συμβάλει στην εξεύρεση μιας θέσης εργασίας ή στην ανέλιξή του στην υπάρχουσα επαγγελματική θέση του.

– Θα καλλιεργήσει νέα πεδία και προοπτικές στον βασικό τίτλο σπουδών του.

– Θα του δώσει δυνατότητες για μια ακαδημαϊκή καριέρα.

– Θα συντελέσει στην ουσιώδη αναβάθμιση των επιστημονικών γνώσεων και των δεξιοτήτων του.

– Θα μπορέσω να αξιοποιήσω στην εργασιακή του καθημερινότητα τις πρόσθετες γνώσεις που θα του παρέχει.

Ο χρόνος και ο τόπος υλοποίησης. Αρκετά σύνθετοι είναι και οι προβληματισμοί αναφορικά με τη χρονική περίοδο κατά την οποία αποφασίζει κάποιος να παρακολουθήσει ένα Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών. Βέβαια, πολλές φορές οι προϋποθέσεις που θέτει το ίδιο το Πρόγραμμα καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και την περίοδο έναρξης – υλοποίησής του. Για παράδειγμα, αν απαιτεί εργασιακή εμπειρία ή εκπληρωμένες στρατιωτικές υποχρεώσεις, εκ των πραγμάτων αποκλείει τους νέους αποφοίτους. Γενικότερα ωστόσο υπάρχουν διαφορετικά διλήμματα που ενδεχομένως να αντιμετωπίσει ο κάθε ενδιαφερόμενος αναφορικά με τον χρόνο υλοποίησης και ο οποίος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε τρεις βασικές περιόδους:

Α. Φοίτηση αμέσως μετά τη λήψη του βασικού πτυχίου. Το μειονέκτημα σε αυτή τη χρονική στιγμή είναι πως ενδεχομένως να μη γνωρίζει επακριβώς τις πραγματικές ανάγκες του κλάδου του και τις εξελίξεις στην αγορά εργασίας. Το πλεονέκτημα είναι πως θα διαθέτει μεγαλύτερη διάθεση και χρόνο και θα αποκτήσει ακόμη ένα σημαντικό τίτλο σπουδών σε νεαρή ηλικία.

Β. Φοίτηση σε μεγαλύτερη ηλικία ή/και με εργασιακή εμπειρία. Σε αυτήν την περίπτωση θα στηρίζαμε ως βασικό πλεονέκτημα το γεγονός πως ο ενδιαφερόμενος έχει προλάβει να αυτοαξιολογηθεί αλλά και έχει μια αντικειμενική άποψη των απαιτήσεων και αναγκών της αγοράς εργασίας. Ως μειονέκτημα θα ορίζαμε τον ιδιαίτερα περιορισμένο χρόνο λόγω των πολλαπλών υποχρεώσεων του αλλά και την απομάκρυνσή του από την ακαδημαϊκή «καθημερινότητα».

Γ. Φοίτηση παράλληλα με την εργασία. Αξίζει να σημειωθεί πως σε αυτήν την περίπτωση εφόσον το μεταπτυχιακό έχει άμεση συνάφεια και με την εργασία μας, τότε ο ενδιαφερόμενος συνθέτει και αξιοποιεί, παράλληλα και καθημερινά, δεδομένα και από τους δύο χώρους (επαγγελματικό και ακαδημαϊκό). Η δυσχέρεια σε αυτήν την περίπτωση είναι πως απαιτούνται υψηλές δεξιότητες time & self management αλλά περιορισμένος προσωπικός χρόνος.

Πέρα από τον χρόνο υλοποίησης όμως, υπάρχει και ακόμη μια κομβική παράμετρος που αφορά τον τόπο υλοποίησης. Οι γεωγραφικοί παράγοντες είναι για ορισμένους καθοριστικοί καθώς η μόνιμη κατοικία ρυθμίζει τις τελικές αποφάσεις. Ωστόσο, και άλλοι παράγοντες πέρα από ενδεχόμενους χωροταξικούς περιορισμούς συντελούν στην τελική επιλογή σχετικά με τον τόπο απόκτησης ενός μεταπτυχιακού τίτλου. Ενδεικτικά:

Α. Φοίτηση στο ίδρυμα του πρώτου πτυχίου. Η συνέχιση των σπουδών στο ίδρυμα απόκτησης του βασικού πτυχίου εγγυάται τη φοίτηση σε ένα οικείο περιβάλλον, για το οποίο ο ενδιαφερόμενος αισθάνεται ικανοποίηση και εμπιστοσύνη. Κοντά σε διδάσκοντες που γνωρίζει, διευρύνει το δίκτυο επαφών του και χωρίς τους περισπασμούς που προξενεί η προσαρμογή σε ένα νέο περιβάλλον μπορεί άμεσα να ξεκινήσει τις μεταπτυχιακές του σπουδές.

Β. Φοίτηση σε διαφορετικό ίδρυμα της ίδιας χώρας. Η επιλογή αυτή εύλογα σημαίνει χρονική περίοδο προσαρμογής. Αν ο λόγος για μια τέτοια απόφαση είναι το αντικείμενο ή η ποιότητα των παρεχόμενων σπουδών, τότε η επιλογή αυτή είναι επιβεβλημένη.

Γ. Φοίτηση στο εξωτερικό. Αποτελεί κοινή τακτική πολλοί απόφοιτοι να μεταβαίνουν σε χώρες της αλλοδαπής για την πραγματοποίηση μεταπτυχιακών σπουδών για λόγους όπως η φήμη ορισμένων πανεπιστήμιων ή οι διαδικασίες επιλογής ή η επιθυμία για διαμονή και σταδιοδρομία στο εξωτερικό κ.ά. Η φοίτηση σε ένα αξιόλογο πανεπιστήμιο του εξωτερικού μπορεί να σημαίνει την απόκτηση ενός καταξιωμένου τίτλου σπουδών, όμως λόγω των διαφορών ανάμεσα στα συστήματα και στη γλώσσα ενδεχομένως να απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια από τον ενδιαφερόμενο.

Δ. Φοίτηση με τη μέθοδο της τηλεκπαίδευσης ή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Η φοίτηση αυτή εξαλείφει τυχόν εμπόδια που χαρακτηρίζουν τα παραδοσιακά συστήματα εκπαίδευσης (π.χ. υποχρεωτική φυσική παρουσία) και δημιουργεί συνθήκες αυτονομίας. Ωστόσο, απαιτείται ο φοιτητής να εξοικειωθεί με τις εναλλακτικές μορφές διδασκαλίας και τις τεχνολογίες που υποστηρίζουν αυτόν τον τύπο εκπαίδευσης, αλλά και να είναι σε θέση να χειρίζεται αποτελεσματικά τόσο τον χρόνο.

Επιλογικά, αυτό που πρέπει να σταθμίσει ο κάθε φοιτητής είναι τα ουσιαστικά εφόδια που θα αποκτήσει, αφού προηγουμένως μέσω σωστής έρευνας και κατάλληλης συμβουλευτικής επιλέξει τη φοίτηση σε ένα πρόγραμμα που αρμόζει με τις επιδιώξεις και τις ανάγκες του, και όχι απλά στην κατοχή ενός ακόμη τίτλου σπουδών.