Παναγιώτης Μιλιώτης

«Το σκίτσο στην ντουλάπα»

Εκδόσεις Θράκα, σελ. 30

Τιμή: 7 ευρώ

Δείχνει μια μεγάλη εμπιστοσύνη όταν τα ποιήματα που γράφει κανείς μπορεί να τα  «υποτιμά» με έναν τόσο ισχνό τίτλο, όπως ο Παναγιώτης Μιλιώτης με το βιβλίο του «Το σκίτσο στην ντουλάπα». Ενώ τα ίδια τα ποιήματα, είτε αναφέρονται στον δημόσιο είτε στον ιδιωτικό χώρο, φέρνουν το σπέρμα και την προοπτική μιας σύνθεσης που κατά τη φράση του Τερέντιου «τίποτε το ανθρώπινο δεν θα μπορούσε να της είναι ξένο», όπως το εικονογραφούν άλλωστε δύο έξοχοι στίχοι: «Γι’ αυτό έφυγες, πιστεύω, την κρίσιμη μέρα / έφυγες για να βρεις το μέσα σου στο παραπέρα». Εκείνο όμως που βαθιά εντυπωσιάζει στο βιβλίο του Παναγιώτη Μιλιώτη (το πρώτο του με τον τίτλο «Μια ανάσα δρόμο» είχε βραβευτεί με το βραβείο «Γιάννης Βαρβέρης») είναι μια ποιητική συγκρότηση ώστε να συναιρούνται ως κοινής καταγωγής στοιχεία τα ονόματα του Νίκου Ζαχαριάδη και της Ηλέκτρας Αποστόλου, που στη μνήμη τους αφιερώνονται δυο έξοχα ποιήματα, με μότο που πιστώνονται στον Αρχίλοχο, τον Paul Celan και τον Γιώργο Σεφέρη, καθώς και ένα ποίημα με τίτλο του όνομα του Νίκου Πλουμπίδη. Το να επιλέγεις ακραιφνώς πολιτικά πρόσωπα για να εσωτερικοποιείς ποιητικά τον σκοτεινό ιστορικό ορίζοντα σημαίνει πως η ποίηση είναι η μόνη παρήγορη ανανεωτικά δύναμη στον κόσμο.

Αντώνης Ελευθεριώτης

«Κοντινά πλάνα»

Εκδόσεις Γαβριηλίδης, σελ. 51

Τιμή: 10,60 ευρώ

Το ότι η ποίηση είναι «ύδωρ εκ της πέτρας» μάς το θυμίζει ένας έξοχος ποιητής και μεταφραστής, ο Αντώνης Ελευθεριώτης, με το δεύτερο βιβλίο του (έχει γεννηθεί το 1945 στην Πάτρα και δημοσίευσε το πρώτο με τίτλο «Εσωτερικό ανέμου» το 1997). Τι σημασία θα είχε αν μέσα στα 21 χρόνια που μεσολάβησαν είχε δημοσιεύσει τέσσερα ή πέντε ακόμη ποιητικά βιβλία, όταν τα 23 ποιήματα των «Κοντινών πλάνων» είτε αφορούν τον μακρόκοσμο, όπως το «Κοσμογραφία» και το «Μιλάει το χώμα», είτε τον μικρόκοσμο, όπως το «Ενός έτους αιώνιο» και το «Πορτρέτο της Μ.Π.», φαίνεται να καταργούν τα σύνορα ανάμεσά τους και να συγχωνεύονται σε ένα, και όπως κάθε χτένισμα της αγαπημένης «αλλάζει τις συντεταγμένες του κόσμου», έτσι και ο έρωτας, «να γνωρίζει το θεό / καινούργιες εκτάσεις». Και επιπλέον μια αποφθεγματικότητα που κάνει το σύμφυτο με την ποίηση λυρισμό να εγγυάται ένα ακόμα μεγαλύτερο βάθος σε έννοιες που η ύπαρξή τους μέσα στα ποιήματα τους αφαιρεί κάθε ικμάδα ζωής, ενώ τώρα μεταβάλλονται οι έννοιες αυτές σε προϋπόθεση ανάτασης των ποιημάτων: «Η ποίηση δεν σε σώζει από τα αδιέξοδα. / Απλώς σε βοηθάει να διαλέξεις το δικό σου». Ή «δεν μπορείς να γράφεις ελεύθερα με την αθανασία στον κρόταφο».

Αλέκος Ε. Φλωράκης

«Τα δέντρα εισβάλλουν από το παράθυρο»

Εκδόσεις Κοροντή, σελ. 107

Τιμή: 10.60 ευρώ

Αν και εξαιρετικά πρωτότυπος και εκφραστικός ο τίτλος του νέου βιβλίου του Αλέκου Ε. Φλωράκη «Τα δέντρα εισβάλλουν από το παράθυρο», ως μερικό θα τον χαρακτήριζε κανείς προκειμένου να αποδώσει το σύνολο μιας ποίησης που μπορεί να περιλαμβάνει μέσα της από το ψηφιδωτό ενός αγίου στη Ροτόντα της Θεσσαλονίκης ώς τη Σύνοδο της Φλωρεντίας του 1439, όταν έγινε προσπάθεια, χωρίς αποτέλεσμα, να ενωθεί η Ανατολική με τη Δυτική Εκκλησία μπροστά στον οθωμανικό κίνδυνο, και από το λαϊκό τραγούδι «Κάθε λιμάνι και καημός» ώς τα ονόματα τριών πεθαμένων, εδώ και χρόνια, ποιητών, του Στέφανου Μπεκατώρου, του Δημήτρη Ποταμίτη και του Ασσου Σταμούλη. Με ακόμη πιο αξιοθαύμαστη σε σχέση με τη γνώση του Αλέκου Ε. Φλωράκη, καθώς περιλαμβάνει ταυτόχρονα την αρχαιολογία και τα εκκλησιαστικά κείμενα, την ενσωμάτωσή της σε ποιήματα προσωπικά και αυτόνομα, ώστε και αν ακόμη πρόκειται για μια γνώση που τη στερείται ο αναγνώστης, το μέγεθος της ευαισθησίας του ποιητή να κάνει την αισθητική απόλαυση εξίσου ζωντανή όσο και αν εκινείτο μαζί του με την ίδια άνεση στους παριστάμενους ιστορικούς χρόνους. Ενας πραγματικός άθλος το βιβλίο «Τα δέντρα εισβάλλουν από το παράθυρο» καθώς αποδεικνύεται ότι δεν υπάρχουν όρια προκειμένου να μεταστοιχειωθούν σε ποιητική ύλη τόσο τα «Παιχνίδια του νερού» του Μορίς Ραβέλ όσο και το «Τρελοβάπορο» του Οδυσσέα Ελύτη.

Γιώργος Γωνιανάκης

«Τι είπε το ποτάμι»

Εκδόσεις Στιγμή, σελ. 43

Τιμή: 6,36 ευρώ

Παρά το γεγονός ότι κάθε ποιητής που σέβεται την ιδιότητά του συγκροτεί ένα δικό του ιδίωμα, έτσι ώστε να είναι σχεδόν αδύνατον να το «χρησιμοποιήσεις» ως μέσον, προκειμένου να γίνει πιο προσπελάσιμος ένας άλλος ποιητής, ταυτόχρονα αυτή η πολυμορφία των διαφορετικών ιδιωμάτων – χωρίς να συνιστά και κάτι το εξαιρετικό ποιητικά – γίνεται εύκολα προσεγγίσιμη. Φτάνει να χρησιμοποιήσεις ως «κλειδί» μερικές φανερές «σχέσεις» ή «μη σχέσεις», όπως στο βιβλίο «Tι είπε το ποτάμι» του Γιώργου Γωνιανάκη, όπου τη λέξη «ποτάμι» τη συναντάμε μία μόνο φορά, ως τίτλο μάλιστα, στο τελευταίο ποίημα. Ενα πολύ χαρακτηριστικό δίστιχο το σχετικό το ποίημα που λέει: «Μονόδρομος ο δρόμος μου, διαλεκτική μπαμπέσα! / να τα ‘χεις όλα μέσα σου και να ‘σαι σ’ όλα μέσα». Αν και «σκανδαλιστική» η απουσία της λέξης «ποτάμι», δεν μπορεί παρά να λογαριάσεις τη ροή του ως το κύριο χαρακτηριστικό και των 24 ποιημάτων του βιβλίου, αφού είτε πρόκειται για τα Εξάρχεια, είτε για μια βόλτα στον Στρέφη, ή τον θάνατο ενός φίλου να μπορεί να εξισωθούν με τα μνημόνια του ποιήματος «Μπαλάντα της κρίσης», καθώς τόσο το αισθηματικό όσο και το ψυχρά αριθμητικό στοιχείο είναι δημιούργημα  της ίδιας διαλεκτικής.

Νίκος Μυλόπουλος

«Εγχείρημα φωτός»

Εκδόσεις Κουκκίδα, σελ. 77

Τιμή: 8,48 ευρώ

Εστω και αν δεν υπάρχει ένας στίχος που να σου έχει εντυπωθεί όταν τελειώνεις το διάβασμα του ποιητικού βιβλίου του Νίκου Μυλόπουλου, δεν σημαίνει ότι απουσιάζει η ποίηση. Οσο και αν μια αοριστία («για να φωτίζουμε τη διάμετρο της συνείδησης που απέμεινε» ή «κλωτσιές της μοίρας η ζωή στα ευαίσθητα σημεία του ονείρου») αντιπαρατάσσεται συχνά με κάτι συγκεκριμένο, ακριβώς γιατί το περιεχόμενό του δεν το συγκροτούν λέξεις ή μια ευρηματική σύνθεσή τους, αλλά μια αίσθηση αποκάλυψης («στο τέλος απασφαλίζοντας την θάλασσα γεννιόνταν νέες λέξεις»), θα μπορούσε να προβληματιστεί ο ίδιος ο ποιητής με τις τόσο συχνά πομπώδεις εκφράσεις του («συρμάτινη άνοιξη», «εμβάσματα πάθους», «ασπίδα στην παρακμή», «άρση του χρόνιου άβατου προς τα κλάσματα»). Οσο κι αν θέλεις να επικεντρωθείς στον βαθύτερο ιδεολογικό άξονα των ποιημάτων (58 στο σύνολο τους), μια τέτοια πλησμονή ηχηρών λέξεων σε αποπροσανατολίζει. Και είναι πραγματικά κρίμα γιατί την ποίηση την αισθάνεσαι, έστω και υπόγεια, να αναβλύζει κυρίως χάρη στην αντίφαση το βιβλίο να λέγεται «Εγχείρημα φωτός» και να διακινείται τόσο σκοτάδι μέσα του.