Τα τελευταία χρόνια βασικές δραστηριότητες της φαρμακευτικής και βιοτεχνολογικής βιομηχανίας στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων, όπως η σχεδίαση, ο προγραμματισμός, η ανάλυση ρίσκου των κλινικών δοκιμασιών, η ανακάλυψη νέων βιοδεικτών των ασθενειών για την παρακολούθηση της φυσικής τους ιστορίας και πρόγνωσης, αλλά και της αποτελεσματικότητας των νέων θεραπευτικών προσεγγίσεων, στηρίζονται στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών της υπολογιστικής επιστήμης (Informatics Computer Τechnology – ICT), της τεχνητής νοημοσύνης (Αrtificial Ιntelligence – AI), της μηχανικής μάθησης (machine learning) της βιοπληροφορικής (bioinformatics). Η αγορά στην ανάπτυξη υπολογιστικών εργαλείων ανάλυσης πολυάριθμων δεδομένων στον χώρο της υγείας (big data analysis, deep data analysis) έφτασε στο ποσό των 20 δισ. δολαρίων μόνο για το 2017. Επίσης, η ανακάλυψη νέων θεραπευτικών στόχων, ο μοριακός και χημικός σχεδιασμός νέων φαρμάκων, στηρίζονται όλο και περισσότερο σε in silico προσομοιώσεις, στην ανάπτυξη πειραματικών υπολογιστικών μοριακών και κυτταρικών και ιστιδικών μοντέλων, στην κατασκευή ανθρωπίνων οργάνων on-a-chip για τη μελέτη της παθοφυσιολογίας των νόσων και για τον έλεγχο της δραστικότητας νέων φαρμάκων σε in vitro πλατφόρμες ανθρώπινων ιστών, πριν από την είσοδό τους στις κλινικές δοκιμασίες στον άνθρωπο. Η ανάπτυξη νέων λογισμικών και υπολογιστικών εργαλείων των ανωτέρω δραστηριοτήτων ανάπτυξης και έρευνας της φαρμακευτικής και βιοτεχνολογικής βιομηχανίας διεθνώς είναι στο κέντρο των τεράστιων επενδύσεων. Κλασικό πρόσφατο παράδειγμα η εξαγορά για 1,5 δισ. δολάρια της spin-off βιοπληροφορικής Flatiron από τη μεγάλη φαρμακευτική εταιρεία Roche. Εταιρείες – κολοσσοί στον χώρο της πληροφορικής όπως οι Amazon και Google  επενδύουν τεράστια πλέον ποσά για την εφαρμογή των διαδικτυακών τους πλατφορμών στη βιοτεχνολογία και στην ανάπτυξη φαρμάκων, μια αγορά που σήμερα υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 3 τρισ. δολάρια.
Η διεθνής πρακτική τα πανεπιστήμια να συνεργάζονται με την οικονομία, να την τροφοδοτούν με καινοτομία και να συμμετέχουν στην παραγωγή πλούτου και νέων θέσεων εργασίας, ελλειμματική προς το παρόν στη χώρα μας, είναι στο κέντρο των νέων αυτών δραστηριοτήτων. Οι μεγάλες εταιρείες υψηλής βιοτεχνολογίας αναπτύσσουν πλέον ερευνητικά εργαστήρια αιχμής μέσα στις πανεπιστημιουπόλεις και κλείνουν τα δικά τους. Στον χώρο της βιοτεχνολογίας οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες υπολογίζεται ότι επενδύουν κάθε χρόνο σε κοινά προγράμματα έρευνας και καινοτομίας με τα πανεπιστήμια πάνω από 65 δισ. δολάρια (outsourcing). Τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά μας κέντρα οφείλουν να είναι παρόντα σε αυτήν την έκρηξη επενδύσεων τεχνολογίας.
Η χώρα διαθέτει εξαιρετικό επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό στις παραπάνω τεχνολογίες (πληροφορική, βιοεπιστήμες). Τα ελληνικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα έχουν αναπτύξει διεθνώς επιτυχείς ερευνητικές δραστηριότητες, σε συνεργασία με συναδέλφους τους στο εξωτερικό, μεταξύ αυτών και πολλών πετυχημένων Ελλήνων της Διασποράς. Η Πολιτεία οφείλει να υποστηρίξει ουσιαστικά τις παραπάνω δραστηριότητες που δεν απαιτούν μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές, αλλά χρειάζονται το διανοητικό και επιστημονικό ταλέντο των απανταχού νέων Ελλήνων. Επίσης, χρειάζεται η στήριξη της ελληνικής Διασποράς και η συμμετοχή της στην προσπάθεια των απανταχού ελληνικών προξενικών αρχών. Η συνεργασία εξ αποστάσεων (by remote) με τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του Διαδικτύου παρέχει τεράστιες δυνατότητες παγκόσμιας παρουσίας και συνεργασίας των ελλήνων βιοεπιστημόνων. Η ενεργοποίηση των δημοσίων και ιδιωτικών φορέων προς την κατεύθυνση αυτή μπορεί να είναι μια ουσιαστική απάντηση στο brain drain και να βάλει με αξιώσεις τη χώρα στην απίστευτα μεγάλη αγορά της βιοπληροφορικής, που αυξάνει με εκθετικούς ρυθμούς.
Ο Αχιλλέας Γραβάνης είναι καθηγητής Φαρμακολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης και ερευνητής ΙΜΒΒ – ΙΤΕ. Το κείμενο αυτό είναι μέρος της εισήγησής του στην ημερίδα «Economist-Artificial Intelligence in HealthCare»