Σουτζουκάκια Νορβηγίας

Μια διαφορετική ανάγνωση της «Κυράς της θάλασσας» προτείνει η παράσταση στο θέατρο Tempus Verum, θέλοντας να φέρει το κλασικό έργο του Ιψεν σε έναν διάλογο με το σήμερα. Κι αν οι προθέσεις είναι καλοδεχούμενες, το ερώτημα που τίθεται πάντα είναι αν και κατά πόσον κατάφεραν να τις δικαιώσουν.

Κορυφαίος θεατρικός συγγραφέας, ο Νορβηγός Ερρίκος Ιψεν (1828-1906) ανήκει στους πρωτοπόρους της σύγχρονης ευρωπαϊκής δραματουργίας.

Γόνος διάσημης και πλούσιας οικογένειας της εποχής του, βίωσε από την ηλικία των επτά ετών την οικονομική καταστροφή του πατέρα του και την πλήρη αλλαγή στις συνήθειες με τις οποίες μεγάλωσε. Στα δεκαπέντε του άφησε το σχολείο για να εργαστεί – έγινε βοηθός φαρμακοποιού. Μοναδική διέξοδός του έγινε το διάβασμα και το γράψιμο. Ενα νόθο παιδί που απέκτησε νωρίς, το οποίο αναγνώρισε αλλά ποτέ δεν γνώρισε, τον οδήγησε σε ρήξη με την οικογένειά του.

Αλλάζοντας συχνά τόπους κατοικίας, ξεκίνησε να γράφει σε τοπικές εφημερίδες και, αργότερα, μπήκε στο θέατρο, συμμετέχοντας σε παραγωγές, μέχρι να αρχίσει να γράφει τα θεατρικά του. Στην εργογραφία του καθοριστικό ρόλο έπαιξε η οικογενειακή χρεοκοπία καθώς και μια σειρά ηθικών ζητημάτων με τα οποία βρέθηκε αντιμέτωπος.

Απογοητευμένος από την πατρίδα του έφυγε το 1864 για ένα ταξίδι στην Ιταλία και τελικά επέστρεψε στη Νορβηγία έπειτα από 27 χρόνια – χρόνια πολύ δημιουργικά. Εζησε και στη Γερμανία, ενώ τα περισσότερα έργα του ανέβηκαν πρώτα στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Ο Ιψεν έδωσε στη γυναίκα ρόλο πρωταγωνιστικό, θίγοντας ζητήματα που εξακολουθούν και σήμερα να μας απασχολούν – «Νόρα ή Το κουκλόσπιτο», «Εντα Γκάμπλερ».

Σ’ αυτόν τον κύκλο ανήκει και η «Κυρά της θάλασσας» που γράφτηκε το 1888 και φέρνει στη σκηνή μια γυναίκα που ονειρεύεται τη θάλασσα και δυσκολεύεται να ζήσει στη στεριά. Παντρεμένη με έναν άντρα που έχει ήδη δύο κόρες, σαν γοργόνα στη στεριά, ανασύρει από τη μνήμη της εκείνον που στο παρελθόν είχε μιλήσει στην ψυχή της και που πιστεύει ότι ήταν ο μόνος που θα μπορούσε να της προσφέρει όλα όσα επιθυμούσε. Εγκλωβισμένη σε μια ζωή που δεν την εκφράζει, ονειρεύεται την ελευθερία και τη φυγή.

Το σκηνικό στην παράσταση, σαν ένα κιόσκι στον κήπο, επιχειρεί να δώσει από την αρχή μια αίσθηση «φυλακής». Οι ήρωες κινούνται μέσα σ’ αυτό που άλλοτε είναι κιόσκι κι άλλοτε βεράντα. Η Δανάη Σπηλιώτη, που υπογράφει τη σκηνοθεσία, στέρησε από την παράσταση τον ορίζοντα, εξαφάνισε τα φιορδ (ως κατάσταση) και μίκρυνε τους ήρωες για να χωράνε στην ιδέα που ήθελε να υπηρετήσει. Προσπάθησε να προσδώσει μια επίφαση οικειότητας στους ήρωες, γιατί πώς αλλιώς να ερμηνευτεί ο αρχικός, εμβόλιμος διάλογος για τον κιμά, τα κεφτεδάκια, τα σουτζουκάκια και τις μπάμιες… Περιττή αυτή η νότα νεωτερισμού σε ένα έργο που παρά την ηλικία του παραμένει σύγχρονο στον προβληματισμό του.

Από την παράσταση λείπει η ποιητική διάσταση του έργου, η ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα του ιψενικού σύμπαντος. Κι είναι σαν να έπεσε μόνη της στην παγίδα που έστησε, καθώς θέλησε να φέρει το έργο στα δικά της μέτρα. Με τη Στέλλα Βογιατζάκη στον ρόλο της Ελίντα, να προσπαθεί να εκφράσει την εσωτερική απελπισία της ηρωίδας της, οι ηθοποιοί στο σύνολό τους υπηρέτησαν πιστά τη σκηνοθετική άποψη, μια άποψη που ηθελημένα κινήθηκε σε άλλη κατεύθυνση από εκείνη του Ιψεν.