Πανεπιστήμια, Ενοπλες Δυνάμεις, Αστυνομία, Εκκλησία και δικαστήρια. Αυτοί είναι οι θεσμοί που εμπιστεύονται οι Ελληνες σε ποσοστό πάνω από 50%. Κοινοβούλιο, Τύπος, κυβέρνηση και πολιτικά κόμματα έχουν ποσοστά εμπιστοσύνης κάτω από 15%. Πρόκειται για δύο από τα πολλά ευρήματα της ελληνικής εκδοχής της World Values Survey, στην οποία η χώρα συμμετείχε για πρώτη φορά με πρωτοβουλία της διαΝΕΟσις και του ΕΚΚΕ. Ο σκοπός, λέει, της έρευνας είναι η παρακολούθηση της εξέλιξης και του μετασχηματισμού βασικών αξιών και στάσεων των σύγχρονων κοινωνιών. Αν τονίζει κάτι η παραπάνω προσέγγιση των θεσμών, είναι εκείνο που οι ερευνητές υποστηρίζουν σχετικά με τη σύγκριση της ελληνικής κοινωνίας με άλλες: «Από διαθέσιμα στοιχεία της περιόδου 2000 – 2010, παρατηρείται μια μετατόπιση των αξιών του λαού μας προς πιο παραδοσιακές, συντηρητικές αξίες». ‘Η, όπως το θέτει κι ο Σταύρος Φαναράς, «η Ελλάδα στην αλλαγή του αιώνα συνόρευε με την κορυφή, ενώ μια δεκαετία μετά, κινδυνεύει να βρεθεί πολύ κοντά στη ζώνη των εκτός Ευρώπης χωρών».
Μετάβαση
Σύμφωνοι. Το δείγμα των 1.200, ωστόσο, ανθρώπων που ρωτήθηκαν σε ποσοστό 81,4% δήλωσε θρησκευόμενο – κι ένα 21% σε μια μεσαιωνική έξαρση πως «όταν η επιστήμη και η θρησκεία συγκρούονται, δίκιο έχει πάντα η θρησκεία» –, ενώ ταυτόχρονα σε ποσοστό 63% αποφάνθηκε ότι «η κοινωνία μας πρέπει να βελτιωθεί σταδιακά με μεταρρυθμίσεις». Ακούγεται τουλάχιστον αντιφατικό. Ο κοινωνιολόγος Σωκράτης Κονιόρδος, που είχε τη μεθοδολογική επιμέλεια της μελέτης, επισημαίνει, πάντως, στα συμπεράσματά του ότι «ακόμα και όταν η αποδοχή της παραδοσιακής διάστασης εμφανίζεται ισχυρή, δεν παύει επίσης να ενυπάρχει ένα ενισχυμένο στοιχείο αμφισβήτησης της παραδοσιακής ορθότητας αλλά και προσέλκυσης από νεωτερικές αντιλήψεις». Στην ανάλυσή του, άρα, «εμφανώς η ελληνική κοινωνία αξιακά φαίνεται προς βρίσκεται σε μια μη ολοκληρωμένη μετάβαση από το παραδοσιακό στο νεωτερικό». Αυτή η μετάβαση ξεκίνησε στα χρόνια τής κατά ΣΥΡΙΖΑ επάρατης Μεταπολίτευσης, σε σημαντικό βαθμό εξαιτίας της συμμετοχής στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Και θα συνεχιζόταν ομαλά αν εκείνοι που κυβερνούν περιείχαν και τον αριστερό, αλλά δεν τους περιείχε ο λαϊκιστής.