Λίγες ίσως χρονιές έχουν αφήσει τόσο ανάμεικτα συναισθήματα στη συλλογική μνήμη παγκοσμίως, αλλά και ειδικότερα των Αμερικανών, όσο το 1968. Ξεκίνησε με την επίθεση στο Τετ και τη σφαγή αμάχων στο Μι Λάι στο Βιετνάμ, γεγονότα που είχαν ως αποτέλεσμα μαζικές διαμαρτυρίες. Οι Μαύροι Πάνθηρες άρχισαν πιο θαρρετά να δείχνουν τα νύχια τους και να στοχοποιούνται από το FBI, την ώρα που η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ του νεότερου προκαλούσε ταραχές σε 110 αμερικανικές πόλεις με απολογισμό 40 νεκρούς και 2.500 τραυματίες. Οσο για το Δημοκρατικό Κόμμα βρισκόταν υπό διάλυση μετά τη δολοφονία του Ρόμπερτ Κένετι και τη χρήση βίας κατά 10.000 διαδηλωτών, που είχε ως αποτέλεσμα μια πολυήμερη μάχη στους δρόμους του Σικάγου κατά τη διάρκεια του εθνικού συνεδρίου του κόμματος.

Το 1968 όμως ήταν και η χρονιά του «Απόλλων 8», της πρώτης επανδρωμένης αποστολής σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, το έτος που πρωτοποριακοί καλλιτέχνες όπως η Τζάνις Τζόπλιν έδωσαν νέα διάσταση στο ροκ εν ρολ και που αθλητές όπως η Πέγκι Φλέμινγκ και ο Τόμι Σμιθ επέστρεψαν με χρυσά μετάλλια στο στήθος από στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες στην Γκρενόμπλ της Γαλλίας (η μοναδική Αμερικανίδα) και τους Θερινούς στην πόλη του Μεξικού αντιστοίχως.

Με άλλα λόγια θρίαμβοι και δολοφονίες, στρατιωτικές συρράξεις και μάχες στους δρόμους, ολυμπιακά μετάλλια και το πρώτο πορτρέτο της Γης από την τροχιά της Σελήνης… Μια χρονιά γεμάτη αντιθέσεις, ανατροπές και γεγονότα που κυοφορούσαν σημαντικές αλλαγές για το μέλλον. Ολα αυτά και πολλά ακόμη επιχειρεί να διηγηθεί η έκθεση «Ενας χρόνος: 1968, μια αμερικανική οδύσσεια», που «τρέχει» στην Εθνική Πινακοθήκη Πορτρέτων της Ουάσιγκτον, επιλέγοντας μια διαφορετική προσέγγιση: επιστρατεύει 40 πορτρέτα προσωπικοτήτων που άφησαν το στίγμα τους στους τομείς της επιστήμης, της πολιτικής, του πολιτισμού και του αθλητισμού, σε μια προσπάθεια να αναδείξει τις ώρες ενότητας και διχασμού κατά τη διάρκεια ενός έτους του οποίου ο απόηχος φτάνει ώς τις μέρες μας. Κι αν ο όρος πορτρέτο έχει ταυτιστεί με την ανάδειξη της όψης και της ψυχικής διάθεσης του ατόμου που απεικονίζεται, εκεί έγκειται και η ανατροπή της συγκεκριμένης διοργάνωσης. Στην προκειμένη περίπτωση ο φακός του επιμελητή της έκθεσης Τζέιμς Μπέρμπερ δεν εστιάζει στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των πρωταγωνιστών, αλλά στην επιρροή που άσκησαν στην κοινωνία και στο ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο έδρασαν κατά το συγκεκριμένο έτος, ενώ έχει εμπλουτίσει τα φωτογραφικά καρέ με σκίτσα, εξώφυλλα περιοδικών, αφίσες, ακόμη και μικρά βίντεο με γεγονότα της εποχής. «Το 1968 ήταν ένα τραυματικό έτος σε αντίθεση με οποιοδήποτε άλλο μπορεί να ανακαλέσει κάποιος στη μνήμη του», λέει ο ιστορικός και επιμελητής της έκθεσης Τζέιμς Μπέρμπερ. Παράλληλα όμως, όπως προκύπτει από την έκθεση, ήταν και η εποχή της εθνικής προόδου, ιδιαίτερα στον τομέα της επιστήμης. «Ολος ο κόσμος είχε στραμμένο το βλέμμα του στα επιτεύγματα της Αμερικής», συνεχίζει.

Επί της υποδοχής βρίσκεται η φωτογραφία του προέδρου Λίντον Τζόνσον και της συζύγου του Λέιντι Μπερντ, να παρακολουθούν από τον Λευκό Οίκο τη μαγνητοσκοπημένη ανακοίνωση ότι δεν θα διεκδικήσει επανεκλογή, στιγμή που οδήγησε σε μεγάλη πολιτική αναταραχή και επηρέασε το πολιτικό τοπίο για τις επόμενες δεκαετίες. Και αντίο στους επισκέπτες «λέει» ο Ρίτσαρντ Νίξον, ο οποίος έχει ταυτιστεί με την τεράστια αλλαγή της χώρας μέσα σε έναν χρόνο. «Κάθε εβδομάδα κάτι συνέβαινε, καλό ή κακό. Συνήθως ήταν προς το κακό και κανείς δεν ήξερε πραγματικά τι να περιμένει», λέει ο Τζέιμς Μπέρμπερ, ο οποίος για να αναδείξει αυτές τις ανατροπές έχει τοποθετήσει δίπλα δίπλα δύο ηγέτες – θύματα δολοφονικών επιθέσεων: τον Ρόμπερτ Κένεντι και τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Στην ίδια ενότητα δε επέλεξε να προσθέσει το έργο του σπουδαίου καλλιτέχνη της ποπ αρτ Ρόι Λίχτενσταϊν, το «Οπλο», με το οποίο κόσμησε το εξώφυλλο του περιοδικού «Time» το καλοκαίρι του 1968.

Ενα άλλο φωτογραφικό «ζευγάρι» αποτελείται από τη Σίρλεϊ Τσίσχολμ, την πρώτη Αφροαμερικανή που εξελέγη στη Γερουσία το 1968 και ένα στιγμιότυπο από τη χαοτική και γεμάτη βία συγκέντρωση κατά τη διάρκεια του εθνικού συνεδρίου του Δημοκρατικού Κόμματος.

Στις θετικές στιγμές συγκαταλέγονται το «πορτρέτο» της Γης από τον αστροναύτη του «Απόλλων 8» Μπιλ Αντερς – μία από τις εμβληματικότερες εικόνες του 20ού αιώνα, που προσέφερε ένα άγνωστο και μοναδικό θέαμα στην ανθρωπότητα – όσο και οι υψωμένες γροθιές των Τόμι Σμιθ και Τζον Κάρλος από το βάθρο των νικητών των 200 μ. στους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι οποίοι από το πρώτο και το τρίτο σκαλί αντιστοίχως με σκυμμένο το κεφάλι και χωρίς παπούτσια θέλησαν να περάσουν το δικό τους μήνυμα κατά των φυλετικών διακρίσεων.

ΙΝFO

H επετειακή έκθεση «Ενας χρόνος: 1968, μια αμερικανική οδύσσεια» φιλοξενείται στην Εθνική Πινακοθήκη Πορτρέτων της Ουάσιγκτον έως 19 Μαΐου 2019