Η πιο συχνά συναντώμενη ερμηνεία των συνεχόμενων ηττών της σοσιαλδημοκρατίας είναι πως αυτή «δεν είναι αρκετά αριστερή, υποχώρησε στον νεοφιλελευθερισμό, στο κεφάλαιο, στη γραφειοκρατία των Βρυξελλών, στους Γερμανούς, στους Αμερικανούς» και ποιος ξέρει πού αλλού. Μια τέτοια «ερμηνεία» πλεονεκτεί γιατί είναι απλούστατη και επιδερμική. Απόρροια μιας «οκνηρής σκέψης». Αποτέλεσμα μιας τέτοιας ερμηνείας είναι και η πρόταση του πρόεδρου της ευρωομάδας των Σοσιαλιστών και Σοσιαλδημοκρατών κ. Ούντο Μπούλμαν για τη συγκρότηση μιας «προοδευτικής συμμαχίας» μεταξύ σοσιαλδημοκρατών και ριζοσπαστών αριστερών για να αντιμετωπίσουν από κοινού «τη Δεξιά και την Ακροδεξιά». Εδώ υπάρχει ο ένοχος – η δήθεν εγκατάλειψη της αριστερής ταυτότητας – και ζητείται ο «αριστερός» συνένοχος για να φτιάξει μια πλαστή νέα σοσιαλδημοκρατική ταυτότητα.

Η πτώση της σοσιαλδημοκρατίας οφείλεται, ισχυρίζονται κάποιοι, στη μετά το 1970 εκ μέρους της εγκατάλειψη του κράτους πρόνοιας. Βεβαίως είναι οι ίδιοι που πριν την κατηγορούσαν πως με τον προτεινόμενο απ’ αυτήν τριμερή κοινωνικό συμβιβασμό (κράτους – κεφαλαίου – εργασίας) και την υλοποίηση πολιτικών αναδιανομής, άρσης των ανισοτήτων και κράτους πρόνοιας είχε «προδώσει» τα «ιδανικά του σοσιαλισμού» ως ξεχωριστού συστήματος για χάρη της διαιώνισης του καπιταλισμού. Αβυσσος η ψυχή των.

Την περίοδο 1953-71 η σοσιαλδημοκρατία θεωρούσε, ορθώς, ότι η προϋπόθεση για την αναδιανομή ήταν η ανάπτυξη του παραγωγικού κεφαλαίου. Αντίληψη στην οποία είχε προσχωρήσει και η Κεντροδεξιά. Και οι δύο πόλοι της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής ευημερίας θεωρούσαν πως η αναδιανομή μπορούσε να επιτευχθεί με εργαλείο το κράτος. Μετά το 1971 έως την κρίση του 2008 οι ρόλοι αντεστράφησαν. Η σοσιαλδημοκρατία ακολούθησε την αντίληψη που θεωρεί ότι η ανεξέλεγκτη ροή των χρηματοοικονομικών προϊόντων μεγαλώνει την πίτα της αναδιανομής περισσότερο απ’ όσο η στηριζόμενη στο παραγωγικό κεφάλαιο ανάπτυξη. Η αναδιανομή παρέμεινε το κεντρικό πρόταγμα της σοσιαλδημοκρατίας. Αυτή όμως μετατοπίστηκε όσον αφορά τα εργαλεία για την υλοποίησή της. Γιατί; Πρόδωσε, όπως μια ρηχότατη ερμηνεία υποστηρίζει;

Μετατοπίστηκε γιατί ενώ παγκοσμιοποιούνται οι επιχειρήσεις, οι αγορές, η παραγωγή, την ίδια στιγμή τα κράτη, τα κόμματα, τα συνδικάτα έχουν εγκλωβιστεί στις λειτουργίες του κράτους – έθνους. Η σοσιαλδημοκρατία ως υπεύθυνη πολιτική δύναμη δεν ήταν δυνατόν να αγνοεί την αντίφαση μεταξύ της νέας οικονομικής πραγματικότητας και των παλαιών μέσων. Βεβαίως πολλές φορές η προσαρμογή της στις αγορές, κυρίως απέναντι στον φόβο έναντι των δαπανών, ήταν μεγαλύτερη απ’ όσο η πραγματικότητα απαιτούσε. Αλλά σε τελική ανάλυση με την Ατζέντα 2010 του Σρέντερ και νωρίτερα με τον Τρίτο Δρόμο, με όλες τις αντιφάσεις του, των Μπλερ και Μπράουν προτίμησε να παραμείνει στην πραγματικότητα και να χάσει, παρά να εξαπατήσει κερδίζοντας η ίδια και χάνοντας οι πολίτες. Τηρουμένων των αναλογιών, το ΠΑΣΟΚ ψηφίζοντας και τα τρία Μνημόνια έκανε το ίδιο. Το αντίθετο έκαναν οι δικοί μας αριστεροί ριζοσπάστες.

Σήμερα ο κίνδυνος δεν είναι να γίνει ο ΣΥΡΙΖΑ σοσιαλδημοκρατία, αλλά οι προτάσεις Μπούλμαν και Κόρμπιν να μετατρέψουν τη σοσιαλδημοκρατία σε κακέκτυπο ριζοσπαστικής Αριστεράς. Η σοσιαλδημοκρατία δεν χρειάζεται τέτοιου είδους «αριστερές» στροφές. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, της υποχώρησης του ρόλου των εθνικών κρατών και της συνάδουσας με αυτήν ανόδου των εθνικισμών και της Ακροδεξιάς, αυτή χρειάζεται να αναστοχαστεί τη νέα ταυτότητά της, αυτήν της παγκοσμιοποιημένης σοσιαλδημοκρατίας μετά την εθνοκρατική σοσιαλδημοκρατία.

Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι διδάκτωρ Κοινωνιολογίας