«Η επιφάνεια της Σουηδίας κρύβει ρατσισμό»

Τα ελληνικά είναι μία από τις 17 γλώσσες στις οποίες έχει μεταφραστεί το νεότερο αστυνομικό μυθιστόρημά του με τίτλο «Επτά μείον ένα». Για λόγους σασπένς η εξίσωση του τίτλου πρέπει να μείνει ανερμήνευτη και ο επίδοξος αναγνώστης να αρκεστεί στα βασικά της υπόθεσης. Η δεκαπεντάχρονη Ελεν αγνοείται επί τρεις εβδομάδες. Ο Σαμ Μπέργκερ φοβάται ότι έχει πέσει θύμα απαγωγής ενός σίριαλ κίλερ, όμως ελάχιστοι συνάδελφοί του στην αστυνομία της Στοκχόλμης του δίνουν σημασία: χωρίς πτώμα, δεν υπάρχει έγκλημα. Ο Σαμ τότε έρχεται σε επαφή με τη Ναταλί, μια γυναίκα που ξέρει περισσότερα από όσα φανερώνει για μια σειρά εξαφανίσεων. Το βιβλίο, που αναμένεται στις 4 Οκτωβρίου (εκδ. Μεταίχμιο), είναι το πρώτο της νέας σειράς που έγραψε το 2016 ο Αρνε Νταλ, με πρωταγωνιστές τον επιθεωρητή Μπέργκερ και τη Μόλι Μπλουμ. Με τη σειρά αυτή ο σημαντικός συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας «αποχαιρετά» τις προηγούμενες σειρές με ομάδες αστυνομικών (Ομάδα Αλφα, Ομάδα OpCop) και, όπως λέει ο ίδιος στη γραπτή συνέντευξή μας, «σηματοδοτεί και μια στροφή προς τον τύπο του ψυχολογικού θρίλερ».

Από πού αντλήσατε την κεντρική ιδέα για το έγκλημα στο «Επτά μείον ένα»; Δεν μοιάζει να προέρχεται από την αστυνομική ειδησεογραφία.

Ναι, ήταν δική μου ιδέα. Η ιστορία βασίζεται περισσότερο στους χαρακτήρες, στη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ του Σαμ Μπέργκερ και της Μόλι Μπλουμ. Επρεπε να «επιστρέψω» στην παιδική του ηλικία και να φωτίσω την ανεπαίσθητα κλειστή ψυχή του Μπέργκερ. Για τον ίδιο ο χρόνος είναι μια έννοια «μηχανική», του αρέσουν τα μικρά ρολόγια όπου τα δευτερόλεπτα περνούν σε μια μονότονη επανάληψη. Ανακαλύπτει, λοιπόν, ότι υπάρχει και μια άλλη αίσθηση του χρόνου – ένα βίαιο «χρονοκύμα» από το παρελθόν.

Για τους ανθρώπους της Μεσογείου οι σκανδιναβικές χώρες λειτουργούν ως σύμβολο της κοινωνικής ελευθερίας και ισότητας. Εσείς ανοίγετε, «σκάβετε» κάτω απ’ αυτή την επιφάνεια. Τι υπάρχει, αλήθεια, εκεί κάτω;

Η Σουηδία είναι όντως μια λειτουργική δημοκρατία, με ελευθερίες και κοινωνική ισότητα. Αλλά η εικόνα δεν ολοκληρώνεται εδώ. Κάτω από την επιφάνεια υπάρχει απληστία και διαφθορά, ρατσισμός και σκοτεινά μυστικά, όπως και οπουδήποτε αλλού. Εξαιτίας της καλογυαλισμένης επιφάνειάς μας, όμως, η αντίθεση με το υπόγειο φαίνεται μεγαλύτερη. Ισως αυτό εξηγεί εν μέρει και την επιτυχία του «σκανδιναβικού» αστυνομικού μυθιστορήματος.

Σύμφωνα με μια ανάλυση, τρεις παράγοντες παίζουν ρόλο στην επιτυχία αυτή: η γλώσσα, οι χαρακτήρες και το σκηνικό. Εχετε αισθανθεί ποτέ υποχρεωμένος να γράφετε με συγκεκριμένο τρόπο, για να πετύχετε αυτό το ύφος;

Δεν θα έγραφα ούτε μια λέξη στη ζωή μου εάν ένιωθα υποχρεωμένος. Εγώ και μόνο εγώ αποφασίζω για το ύφος. Καταλαβαίνω, όμως, πως όταν κάποιος είναι μπεστσελερίστας ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι εμπλέκονται στη δουλειά του. Ο κόσμος της λογοτεχνίας έτσι κι αλλιώς κινδυνεύει από την ομοιομορφία. Ο χώρος για ένα πραγματικά ξεχωριστό στυλ γραφής περιορίζεται.

Συμφωνείτε ότι υπάρχει έως και ένα είδος «ένοχης απόλαυσης» στους άλλους Ευρωπαίους όταν διαβάζουν για την αποσύνθεση της κοινωνικής ασφάλειας και συνοχής στα αστυνομικά μυθιστορήματα;

Ναι, απολύτως. Τίποτε δεν είναι πιο συναρπαστικό από το να βλέπεις έναν παράδεισο να χάνεται. Εντάξει, μπορεί να μην είναι χαμένος, αλλά δεν είναι και τέλειος. Ελπίζω ότι προσεγγίζουμε ολοένα και περισσότερο τον υπόλοιπο κόσμο, με την έννοια ότι δεν είμαστε καλύτεροι από τους άλλους Ευρωπαίους.

Υπάρχει όντως «σκανδιναβικό αστυνομικό μυθιστόρημα» ή υπάρχουν ξεχωριστοί συγγραφείς που γράφουν στην ίδια γεωγραφική περιοχή;

Πίστευα πάντα ότι είμαι ένας «διεθνής» συγγραφέας, με περισσότερες μάλιστα επιρροές από τη σπουδαία παγκόσμια λογοτεχνία παρά από τον σουηδικό ρεαλισμό. Η λογοτεχνική παράμετρος στα αστυνομικά έχει για μένα ξεχωριστή σημασία – τα βιβλία δεν προσφέρονται μόνο για διασκέδαση. Δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι αυτό ισχύει για όλα τα «σκανδιναβικά» αστυνομικά. Ναι, είμαστε πολλοί συγγραφείς από την ίδια περιοχή, αλλά με εντελώς διαφορετική προσέγγιση για τη λογοτεχνία και το αστυνομικό.

Ξέρω ότι λατρεύετε τον Σαίξπηρ. Διαβάσατε τον «Μάκβεθ» του Γιο Νέσμπο;

Ναι. Ο Γιο έδωσε ό,τι καλύτερο για να αποτυπώσει την απειλητική ατμόσφαιρα του σπουδαιότερου θεατρικού στην ιστορία της λογοτεχνίας. Μόνο σεβασμό αξίζει γι’ αυτό.

Η ανάλυση της «σκανδιναβικής ψυχής» δεν έχει προκύψει στον 21ο αιώνα. Ηθελα πάντα να ρωτήσω έναν συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων εάν έχει διαβάσει σε βάθος τον Ιψεν.

Θα ήταν ευφημισμός εάν έλεγα «σε βάθος», αλλά έχω διαβάσει Ιψεν και έχω παρακολουθήσει παραστάσεις με έργα του. Υπάρχει όντως μια μεγάλη αλήθεια στον τρόπο με τον οποίο έδειξε τη σκανδιναβική ζωή και τη νοοτροπία μας. Ας αρκεστούμε λέγοντας ότι συμβαίνουν πολλά κάτω από την επιφάνεια του ελέγχου και της εγκράτειας.

Και μια τελευταία ερώτηση: υποθέστε ότι οδηγώ ένα βράδυ στην εξοχή της Σουηδίας και κάποια στιγμή βρίσκω στο πουθενά ένα αγροτόσπιτο με ανοιχτές πόρτες και αναμμένα φώτα. Να μπω μέσα ή να φύγω;

Πριν από λίγα χρόνια, θα σας έλεγα ανεπιφύλακτα να μπείτε χωρίς να φοβάστε τίποτε. Ανεξαρτήτως προέλευσης και εμφάνισης. Σήμερα – ακόμη και αν υπάρχει μια απόλυτη πίστη στη σουηδική μενταλιτέ – θα δίσταζα για λίγο…