«Μου μιλάς για τα νέα μου και μ’ ευχαριστείς για τα νέα μου και λυπάσαι ταυτόχρονα για τα νέα μου. Να πάλι που αρχίζει να ροδίζει ο ουρανός μου και μάλιστα κάτω από καλύτερες περιστάσεις. Είπαμε: ο Σκαλκώτας δεν πάει χαμένος! Δεν ξέρω τι μέσα διάλεξα αυτή την φορά μα πάντως μέσα στο νόμο της αξιοπρέπειας κι εγωισμού. Με καταλαβαίνεις. Σου μιλάω, σου μιλάω για το καινούργιο μου Engagement είναι θαυμάσιο σε πληρωμή, φρίκη όμως σε δουλειά. Το κεφάλι στα πόδια και σιωπή! Και αν κάθε βράδυ μου φαίνεται ένας χρόνος κι ο χρόνος αυτός ατελείωτος και ο Σκαλκώτας στη μέση γελοίος ή να διευθύνει ή να παίζει δεν έχω παρά να στέλνω τον εφιάλτη αυτό μακριά, να στέλνω την σκέψη μου γιομάτος ελπίδα στο μέλλον και να υπομένω». Είναι ένα μικρό απόσπασμα από το γράμμα που έστειλε ο Νίκος Σκαλκώτας στη φίλη του Νέλλη Ευελπίδη στις 23 Ιουνίου το 1925, από το Βερολίνο όπου ζούσε. Μια γεύση δηλαδή από τη γεμάτη σκαμπανεβάσματα σύντομη ζωή του. Μια ζωή που το περιεχόμενό της αποτυπώθηκε στο έργο του: αφοσίωση στην τέχνη του, ήθος, σεμνότητα και πρωτοποριακή γραφή.

ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ. Η επέτειος για τα 70 χρόνια από τον θάνατο του Νίκου Σκαλκώτα έχει πυροδοτήσει μια σειρά δραστηριοτήτων τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Για  πρώτη φορά το 2018 εκδίδονται έργα του Νίκου Σκαλκώτα, το «Η σουίτα για βιολί και μικρή ορχήστρα» και «Κοντσέρτο για βιολί, πιάνο και ορχήστρα» από το Ελληνικό Κέντρο Μουσικής. Τα έργα τα είχε εντοπίσει σε μια βιβλιοθήκη στο Μπάφαλο των ΗΠΑ ο Γιάννης Τσελίκας και παρουσιάστηκαν τον Φεβρουάριο στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών σε ενορχήστρωση του Γιάννη Σαμπροβαλάκη. Οπως λέει ο ίδιος «αυτές οι παρτιτούρες ηχογραφήθηκαν και θα κυκλοφορήσουν σε CD από τη σουηδική εταιρεία Bis – η οποία 20 χρόνια τώρα δισκογραφεί τα άπαντα του Νίκου Σκαλκώτα – και παράλληλα θα εκδοθούν οι παρτιτούρες, κάτι που δεν γινόταν. Εργα του έχουν εκδοθεί πριν από το 1949. Δεν υπάρχει κάτι ενδιάμεσο μέχρι σήμερα».

Σημαντικός σταθμός για τη διεθνή κινητικότητα γύρω από το όνομα του έλληνα μουσουργού είναι και ο κύκλος Σκαλκώτα που άνοιξε ο διευθυντής της Κρατικής Οπερας του Βερολίνου Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ  στο πλαίσιο της νέας σεζόν. Η αξία και η θέση του Μπάρενμποϊμ για να το έργο του Σκαλκώτα συνοψίζεται σε μια χαρακτηριστική φράση που είπε στη συνέντευξη Τύπου όπου ανακοίνωσε τα πλάνα του για τη νέα σεζόν: «Η σημερινή κρίση στην Ενωση κρατών μπορεί να ξεπεραστεί μόνο με την επιστροφή μας στις κοινές πνευματικές αξίες. Σε κανένα άλλο μέρος της γης δεν υπάρχει επί αιώνες μια τόσο μεγάλη συγκέντρωση μουσικής λογοτεχνίας και εικαστικών τεχνών σε έναν τόσο στενό χώρο και πέρα από τόσα εθνικά σύνορα». Ο πολυβραβευμένος αρχιμουσικός που γνώρισε το έργο του Σκαλκώτα σε ηλικία 11 ετών ως παιδί-θαύμα, θα παρουσιάσει σε μια σειρά συναυλιών τον Μάιο του 2019 τη «Μικρή Σουίτα». Μέσα στο 2019 έχουν ακόμη προγραμματιστεί να γίνουν πέντε κοντσέρτα έργο του Σκαλκώτα. Ανάμεσα στους σολίστες που θα το παίξουν είναι και ο Λεωνίδας Καβάκος. Τον Οκτώβριο έχει προγραμματίσει μια βραδιά με ελληνικά θέματα στην οποία, εκτός από την «Επιστροφή του Οδυσσέα» του Νίκου Σκαλκώτα, θα παιχτούν η εισαγωγή «Προμηθέας» του Μπετόβεν και η σουίτα αρ. 2 του Μορίς Ραβέλ «Δάφνις και Χλόη». Μια εβδομάδα αργότερα η Κρατική Οπερα του Βερολίνου με το ανσάμπλ Μπουλέζ θα παρουσιάσει στην αίθουσα Μπουλέζ το οκτέτο του Σκαλκώτα για 4 έγχορδα και 4 πνευστά.

Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, απ’ την πλευρά της, ανοίγει τον κύκλο των συναυλιών, με αφορμή τα 70 χρόνια του σπουδαίου συνθέτη και μέλους της ορχήστρας, με τη συναυλία της 5ης Οκτωβρίου «Ο Σκαλκώτας και οι σύγχρονοί του». Οπως εξηγεί ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ορχήστρας Στέφανος Τσιαλής, σε κάθε συναυλία του κύκλου θα παίζεται έργο είτε των μελών της λεγόμενης «Δεύτερης Σχολής της Βιέννης» – της οποίας μέλος μπορεί να θεωρηθεί και ο Νίκος Σκαλκώτας – είτε του άμεσα συνδεδεμένου με τον κύκλο αυτό Δημήτρη Μητρόπουλου. Η παρακαταθήκη της σχολής της Βιέννης είναι τεράστια για τη συμφωνική μουσική. Ηταν μια επανάσταση, όπως έναν αιώνα πριν τα τελευταία κουαρτέτα του Μπετόβεν και στα μέσα του 19ου αιώνα ο «Τριστάνος και Ιζόλδη» του Βάγκνερ. Χωρίς τη «Δεύτερη Σχολή της Βιέννης» δεν νοείται η μουσική του 20ού αιώνα.

Αυτή η υπενθύμιση θα γίνει με τη συναυλία στο Μέγαρο όπου δίπλα στην «Κλασική Συμφωνία για ορχήστρα πνευστών οργάνων, δύο άρπες και βαθύχορδα» (Νίκος Σκαλκώτας 1904-1949)  θα παρουσιαστούν οι δημιουργίες «Πασακάλια για ορχήστρα, έργο 1» (Αντον Βέμπερν, 1883-1945),   «Κοντσέρτο για βιολοντσέλο και ορχήστρα σε σι ελάσσονα, έργο 104 (Αντόνιν Ντβόρζακ, 1841-1904)». Σε αυτό το έργο, κορυφαίο για βιολοντσέλο, η ΚΟΑ θα συμπράξει με τον ξακουστό τσελίστα Νταβίντ Γκεριμγκάς.

Οπως αναφέρει ο μουσικολόγος και κλαρινετίστας  Γ. Σαμπροβαλάκης η «Κλασική συμφωνία» του Σκαλκώτα αντανακλά με ευκρίνεια την ιδιοσυγκρασία του συνθέτη: «Η σύνθεση μουσικών έργων σε δύο παράλληλους ηχητικούς κόσμους, της τονικής και της ατονικής μουσικής, σε συνδυασμό με τον πειραματισμό πάνω σε κλασικές μουσικές φόρμες είναι τα συστατικά στοιχεία της ιδιαιτερότητας του Νίκου Σκαλκώτα. Ο “νεοκλασικός” Σκαλκώτας συμπορεύεται με τον “εθνικό” και τον “μοντερνιστή” με κοινό παρονομαστή την τέλεια αρχιτεκτονική της μορφής, την αρμονική εκλέπτυνση και την ενορχηστρωτική δεξιοτεχνία, στοιχεία της προσωπικής του γλώσσας που τον ακολουθούν σε ολόκληρη τη δημιουργική του πορεία».