«Κάθε ψήφος μετράει». Σπάνια αυτή η κλισέ προεκλογική φράση έχει πραγματική αξία. Το δημοψήφισμα για την επικύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών, ωστόσο, ήταν η εξαίρεση που επιβεβαίωσε τον κανόνα. Για τον Ζόραν Ζάεφ όντως κάθε ψήφος ήταν σημαντική. Και στο τέλος, τα κυβερνητικά στελέχη έμειναν μουδιασμένα από το ποσοστό συμμετοχής, που ξεπέρασε μόλις το 35%, αλλά και από τον απόλυτο αριθμό των ψηφισάντων, που άγγιξε τις 630.000, αλλά δεν έφτασε τις 900.000 που είχαν θέσει ως στόχο.
Η μεγάλη αποχή από τις κάλπες έγινε εμφανής από το πρωί, καθώς η μονοψήφια συμμετοχή τις πρώτες ώρες προϊδέαζε για τη συνέχεια. Η πλευρά Ζάεφ, άλλωστε, τις τελευταίες ημέρες είχε στοχεύσει στην ενεργοποίηση των πολιτών, με τον πρωθυπουργό να καλεί σε συμμετοχή «ακόμα κι αν τελικά ψηφίσετε Οχι». Η κυβέρνηση της ΠΓΔΜ στόχευε όχι μόνο σε ένα δυναμικό Ναι, αλλά και στην αυξημένη συμμετοχή, έτσι ώστε η διαδικασία της συνταγματικής αναθεώρησης να τελειώσει γρήγορα και αναίμακτα. Οι 600.000, ωστόσο, ήταν ένα ψυχολογικό όριο που ξεπεράστηκε και το οποίο δίνει τη δυνατότητα στον Ζάεφ να ξεκινήσει τη διαδικασία στη Βουλή, ψάχνοντας πλειοψηφία για την αναθεώρηση του Συντάγματος. «Οι αποφάσεις πια θα ληφθούν εντός Βουλής» ανέφερε στην πρώτη του δήλωση από το κέντρο Τύπου, κάνοντας από την αρχή σαφές ότι για την ώρα δεν προτίθεται να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές. «Θα συνεχίσω να ηγούμαι της χώρας προκειμένου να μπούμε σε ΕΕ και ΝΑΤΟ» ανέφερε, τονίζοντας πως «αυτοί που συμμετέχουν είναι αυτοί που αποφασίζουν και διαμορφώνουν το αποτέλεσμα» – το ποσοστό του Ναι στους συμμετέχοντες έφτασε το 90%.
Το χθεσινό διαχειρίσιμο αποτέλεσμα, όμως, δεν του εγγυάται μια εύκολη επόμενη μέρα. Ο Ζάεφ τόνισε πως η συμφωνία θα πάει μεν στη Βουλή για έγκριση, αλλά αν τελικά δεν την πάρει, η χώρα θα οδηγηθεί σε εκλογές. «Δεν υπάρχει εναλλακτική» εξήγησε. «Θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε το άλλο δημοκρατικό εργαλείο που έχουμε στη διάθεσή μας κι αυτό σημαίνει πρόωρες γενικές εκλογές αμέσως». Στην ουσία, αυτό έχει την έννοια πως ο σκοπιανός πρωθυπουργός ψάχνει τον μαγικό αριθμό των 11 αντιπολιτευόμενων βουλευτών που θα στηρίξουν τη συνταγματική αναθεώρηση. Οσο πιο δυνατή η «βούληση του λαού» τόσο πιο εύκολο θα ήταν να πετύχει τον στόχο της. Μέχρι χθες το βράδυ, ωστόσο, τα αντιπολιτευόμενα κόμματα κινούνταν μάλλον στην αντίθετη κατεύθυνση, ενώ ειδικά το VMRO έκανε καταγγελία για νοθεία σε συγκεκριμένες περιφέρειες.
ΕΔΩ ΕΙΝΑΙ ΒΑΛΚΑΝΙΑ. Τι ήταν όμως αυτό που έκανε τους Σκοπιανούς να απόσχουν; Τα μεγάλα ποσοστά μετανάστευσης τα τελευταία χρόνια και η αδιαφορία του νεότερου πληθυσμού θεωρούνται βασικές αιτίες της χαμηλής συμμετοχής. Παράλληλα, η έλλειψη οποιασδήποτε καμπάνιας για το Οχι οδήγησε σε μια νερόβραστη προεκλογική περίοδο, με το Ναι να παίζει μόνο του και να θεωρείται το επικρατέστερο αποτέλεσμα, μειώνοντας το ενδιαφέρον των πολιτών. Γι’ άλλους, το πρόβλημα ήταν αλλού: η δυνατή υποστήριξη των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης προς την πλευρά του Ναι μπορεί μεν να έκανε εμφανή την πρόθεση της Δύσης να συμπεριλάβει την ΠΓΔΜ στις τάξεις της, δημιούργησε ωστόσο βαλκανικά, εθνικά αντανακλαστικά που περισσότερο δυσκόλεψαν παρά ευνόησαν την κυβερνητική πλευρά – θυμίζοντας, υπό μία έννοια, το ελληνικό δημοψήφισμα του 2015. Η αποχή έδωσε φωνή σε εκείνους που μπορεί μεν να στήριζαν την ένταξη σε ΝΑΤΟ και ΕΕ, αλλά θεώρησαν πως δεν χρειάζεται να συμμετέχουν σε ένα δημοψήφισμα που δεν θεωρήθηκε προαπαιτούμενο για την επικύρωση της συμφωνίας.
ΑΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ. Από τη δική της πλευρά, με έκδηλη αμηχανία, η ελληνική κυβέρνηση τηρεί στάση αναμονής. Το υπουργείο Εξωτερικών έσπευσε προς βοήθεια του Ζόραν Ζάεφ, τονίζοντας πως το δημοψήφισμα είχε «συμβουλευτικό» χαρακτήρα και κάνοντας, παράλληλα, λόγο για «αντιφατικό» αποτέλεσμα. «Μεγάλο τμήμα της κοινωνίας της γείτονος χώρας στήριξε τη συμφωνία. Ομως ένα σημαντικό τμήμα την αντιμετώπισε με σκεπτικισμό» ανέφερε σε ανακοίνωσή του, αποδίδοντας εμμέσως τη χαμηλή συμμετοχή σε «κλίμα εθνικισμού και καχυποψίας (…) που δεν επιτρέπουν δυστυχώς να γίνει μια νηφάλια αποτίμηση για τα μεγάλα οφέλη της συμφωνίας». Τόνισε, δε, πως τα επόμενα βήματα απαιτούν «νηφαλιότητα», ξεκαθαρίζοντας πως η χώρα «παραμένει δεσμευμένη».
Την ίδια στιγμή, στο Μέγαρο Μαξίμου προσπαθούν να δουν το ποτήρι μισογεμάτο, εστιάζοντας στη στάση των πολιτών της γειτονικής χώρας που συμμετείχαν και στήριξαν στη συντριπτική τους πλειοψηφία τη συμφωνία των Πρεσπών. Βεβαίως δεν ανέμεναν και οι ίδιοι να είναι η συμμετοχή στο δημοψήφισμα σε τέτοια επίπεδα, αλλά αυτό κατά την επικρατούσα άποψη δικαιολογείται από τη στάση των πολιτικών κομμάτων στη γειτονική χώρα και το «εμπάργκο» του προέδρου της ΠΓΔΜ. Οπως επισημαίνουν έμπειρα κυβερνητικά στελέχη, το πολύ υψηλό ποσοστό που ψήφισε υπέρ της συμφωνίας δείχνει ότι ακόμα και εάν η συμμετοχή ξεπερνούσε το 50%, η πλειοψηφία σε ποσοστά μεταξύ 51%-60% θα ήταν θετική. Επί της ουσίας κρίνεται ως ένα ακόμα θετικό βήμα σε μια διαδικασία που έχει δρόμο ακόμα, εμπόδια και είναι πολυπαραγοντική και όχι μονοδιάστατη.
Μάλιστα, ο Αλέξης Τσίπρας είχε επικοινωνία με τον Ζόραν Ζάεφ μετά την ολοκλήρωση του δημοψηφίσματος, θέλοντας να τον στηρίξει και να εκπέμψει μήνυμα ότι η συμφωνία πρέπει να προχωρήσει. Κατά την επικοινωνία τους, αναλύθηκε σε γενικές γραμμές το ποσοστό της συμμετοχής και του Ναι, ενώ ο έλληνας Πρωθυπουργός ενημερώθηκε για τα επόμενα βήματα του ομολόγου του. Παράλληλα, επαίνεσε τον Ζάεφ για την αποφασιστικότητα και τη γενναιότητά του να συνεχίσει στην εφαρμογή της συμφωνίας. Το κρίσιμο για το Μέγαρο Μαξίμου είναι να προχωρήσει ο Ζάεφ στην ολοκλήρωση των απαραίτητων διαδικασιών, ενώ οι εξελίξεις στη γειτονική χώρα σε καμία περίπτωση δεν αλλάζουν και τον κεντρικό σχεδιασμό του πρωθυπουργικού επιτελείου για τον χρόνο των εκλογών στην Ελλάδα.
ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΕ ΚΑΜΜΕΝΟ. Αντίθετα, το πρόβλημα στην κυβέρνηση παραμένει με τον Πάνο Καμμένο. Ο υπουργός Εθνικής Αμυνας συνεχίζει να κινείται σε διαφορετική γραμμή από το Μέγαρο Μαξίμου, επιδεινώνοντας το ήδη αρνητικό κλίμα. Ο Καμμένος ουσιαστικά θριαμβολόγησε, χαρακτηρίζοντας ως «αποτυχημένο» και «άκυρο» το δημοψήφισμα στην ΠΓΔΜ λόγω χαμηλής συμμετοχής, και έστρεψε τα πυρά του προς τον πρόεδρο της ΝΔ Κυριάκο Μητσοτάκη, στο μοναδικό σημείο που συμφωνεί με το Μέγαρο Μαξίμου για το συγκεκριμένο ζήτημα. «Οταν μίλησα για αποτυχία του δημοψηφίσματος, με λοιδόρησαν. Τώρα με αυτή τη συμμετοχή βάσει του άρθρου 73, 74 του Συντάγματός τους είναι άκυρο και το 68% των πολιτών ακύρωσε τη συμφωνία. Ο Κυριάκος να απολογηθεί που ήθελε να σταματήσει την ευημερία των Ελλήνων και την κυβέρνηση» έγραψε ο Καμμένος στο Twitter.