Μία στις οκτώ γυναίκες θα προσβληθεί κάποια στιγμή στη ζωή της από καρκίνο του μαστού. Κάποιες από αυτές θα υποβληθούν σε μαστεκτομή. Από εκείνες που το έχουν βιώσει, ορισμένες έχουν δηλώσει ότι αρνούνταν – σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και έπειτα από χρόνια – να αντικρίσουν το γυμνό είδωλό τους στον καθρέφτη.

Στο μεταξύ, στο πεδίο της αποκατάστασης έχουν γίνει άλματα, καθώς η διεθνής πρακτική είναι να γίνεται ταυτόχρονα με τη μαστεκτομή και μια επέμβαση, που ονομάζεται ταυτόχρονη αποκατάσταση. Με τον τρόπο αυτόν οι φάσεις «πριν» και «μετά» γεφυρώνονται, περιορίζοντας το ψυχικό τραύμα. Οπως σημειώνει στο ένθετο «Υγεία» ο επίκουρος καθηγητής Γενικής Χειρουργικής και Χειρουργικής Μαστού του Πανεπιστημίου Αθηνών και υπεύθυνος του Ιατρείου Μαστού της Α’ Χειρουργικής Κλινικής του Πανεπιστημίου στο Νοσοκομείο Λαϊκό, Μιχάλης Κοντός, στην Ελλάδα δεν υπάρχουν επίσημα συγκεντρωτικά στοιχεία.

«Αδρά και κρίνοντας από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, περίπου οι μισές γυναίκες που θα διαγνωστούν με χειρουργήσιμο καρκίνο μαστού θα υποβληθούν σε μαστεκτομή. Σημειώνεται ότι εκτιμάται πως στη χώρα μας συμβαίνουν περίπου 5.000 νέα περιστατικά καρκίνου μαστού κάθε χρόνο». Στο πλαίσιο αυτό, ο ίδιος δίνει απαντήσεις σε συχνές ερωτήσεις σχετικά με τις μεθόδους της αποκατάστασης του στήθους, την ανάπλαση της θηλής, τις τεχνικές αλλά και τις πιθανές επιπλοκές έπειτα από την επέμβαση.

Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι σύμφωνα με τον ειδικό η πρώιμη διάγνωση κυρίως μέσω της μαστογραφίας και σε ορισμένες περιπτώσεις η προεγχειρητική χημειοθεραπεία, που μπορεί να ελαττώσει το μέγεθος του όγκου, αναμένεται να μειώσει τα ποσοστά μαστεκτομών.

Πότε είναι η καλύτερη περίοδος για αποκατάσταση του μαστού;

Η αποκατάσταση μπορεί να γίνει είτε ταυτόχρονα με τη μαστεκτομή (άμεση αποκατάσταση) είτε μετά την πάροδο μηνών ή και ετών (καθυστερημένη αποκατάσταση). Η επιλογή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη θέληση της ασθενούς αλλά και από το εάν η ασθενής πρόκειται να λάβει μετεγχειρητική ακτινοβολία – που χορηγείται μερικές φορές έπειτα από τη μαστεκτομή για τον καλύτερο έλεγχο της νόσου τοπικά. Πρέπει να γνωρίζει κανείς ότι η ακτινοβολία επηρεάζει δυσμενώς την αποκατάσταση που πραγματοποιείται με σιλικονούχα ενθέματα και για τον λόγο αυτόν πολλοί χειρουργοί δεν συνιστούν άμεση αποκατάσταση αν πρόκειται να ακολουθήσει ακτινοβολία. Ωστόσο, όλο και πιο συχνά στις μέρες μας η αποκατάσταση γίνεται άμεσα παρά τη μετεγχειρητική ακτινοβολία με τη χρήση των σωστών τεχνικών και καλή συνεργασία ιατρού – ασθενούς. Να σημειωθεί ότι η καθυστερημένη αποκατάσταση έπειτα από προηγηθείσα ακτινοβολία περιορίζει τις επιλογές και καθιστά απαραίτητη τη χρησιμοποίηση πιο πολύπλοκων τεχνικών. Στην πράξη η αποκατάσταση μπορεί να πραγματοποιηθεί σχεδόν σε όλες τις ασθενείς στον ίδιο χρόνο με αυτόν της μαστεκτομής.

Εάν έχουν παρέλθει μήνες ή και χρόνια από τη μαστεκτομή, μπορούν να αναπλάσουν το στήθος τους;

Φυσικά και ναι. Αυτό που θα καθορίσει τις υπάρχουσες επιλογές είναι η προηγούμενη θεραπεία και μάλιστα η ακτινοβολία, ο σωματότυπος, το κάπνισμα, συνυπάρχουσες παθήσεις και άλλα χαρακτηριστικά της ασθενούς και όχι ο χρόνος που παρήλθε από τη μαστεκτομή.

Ποιες είναι οι μέθοδοι που εφαρμόζονται για την αποκατάσταση μαστού;

Υπάρχουν αρκετές μέθοδοι που εφαρμόζονται για την αποκατάσταση του μαστού, που μπορούν σχηματικά να ομαδοποιηθούν σε τρεις κατηγορίες.

Α) Η χρήση σιλικονούχων ενθεμάτων σε έναν ή δύο χρόνους (με διατατήρα ιστών ή όχι). Με αυτή τη μέθοδο, μετά τη μαστεκτομή τοποθετείται στη θέση του μαστού και κάτω από το δέρμα και άλλα ανατομικά στοιχεία της περιοχής ένα ένθεμα από σιλικόνη. Αυτό αντικαθιστά τον κανονικό μαστό και δίνει στην περιοχή την όψη σαν ο μαστός να είναι στη θέση του. Η μέθοδος έχει το μειονέκτημα ότι η υφή του αναπλασμένου μαστού δεν είναι απόλυτα φυσική, με την πάροδο του χρόνου ενδεχομένως το ένθεμα να χάσει το σχήμα του ή και να πάθει σημαντικότερες βλάβες – οπότε χρειάζεται αλλαγή, καθώς και μπορεί να επιμολυνθεί όπως και κάθε συνθετικό υλικό που τοποθετείται το σώμα. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα είναι η αποφυγή επεμβάσεων σε άλλο σημείο του σώματος και η σχετικά απλή διαδικασία.

Β) Με χρήση αυτόλογων ιστών με τη μορφή μισχωτού ή ελεύθερου κρημνού. Με αυτή τη μέθοδο αποφεύγεται η χρήση σιλικονούχων ενθεμάτων αλλά ο μαστός μετά την αφαίρεσή του αντικαθίσταται με ιστό από την ίδια ασθενή, που μεταφέρεται στην περιοχή από διάφορα άλλα σημεία του σώματος. Συνήθως γίνεται χρήση του ιστού του κάτω μέρους της κοιλιάς, των γλουτών, των μηρών κ.λπ. Το πλεονέκτημα είναι ότι η αποκατάσταση είναι απολύτως φυσική και δεν αλλοιώνεται με τον χρόνο. Πρόκειται όμως για πολύπλοκες χειρουργικές επεμβάσεις που καταλείπουν ουλές ή ενδεχομένως και άλλα προβλήματα στη δότρια περιοχή. Ειδικά οι ελεύθεροι κρημνοί από την κοιλιά με διατήρηση των μυϊκών στοιχείων του κοιλιακού τοιχώματος μπορεί να δώσουν πολύ καλό κοσμητικό αποτέλεσμα με λίγες δυσμενείς συνέπειες.

Γ) Με τη χρήση συνδυασμού αυτόλογου ιστού και σιλικονούχων ενθεμάτων. Πρόκειται συνήθως για τη χρήση κρημνού από τη ράχη, που τοποθετείται στη θέση του μαστού σε συνδυασμό με σιλικονούχο ένθεμα για την επίτευξη καλύτερου σχήματος και μεγέθους. Χρησιμοποιείται συχνά σε καθυστερημένες αποκαταστάσεις όταν έχει προηγηθεί ακτινοβολία.

Τι συμβαίνει με την αποκατάσταση της θηλής; Είναι εφικτή;

Η αποκατάσταση της θηλής αποτελεί το τελευταίο στάδιο της αποκατάστασης και πραγματοποιείται σε μεταγενέστερο χρόνο, όταν ο αναπλασμένος μαστός έχει πάρει το τελικό του σχήμα και μέγεθος. Κατά την αποκατάσταση δημιουργείται η νέα θηλή στη σωστή της θέση και συχνά η διαδικασία συμπληρώνεται με χρωματισμό της με δερματοστιξία (τατουάζ). Οι επιπλοκές είναι ελάχιστες και τα συχνότερα προβλήματα είναι η σταδιακή απώλεια του χρώματος και του ύψους της προβολής της νέας θηλής. Να σημειωθεί ότι υπάρχουν πλέον και τρισδιάστατα τατουάζ θηλής που δίνουν πολύ ρεαλιστική όψη και που συχνά καθιστούν την κλασική χειρουργική αποκατάσταση περιττή.

Υπάρχουν επιπλοκές;

Η αποκατάσταση του μαστού είναι στην πραγματικότητα μια εξειδικευμένη επέμβαση, που όπως όλες δεν στερείται επιπλοκών. Ανάλογα με τη μέθοδο που χρησιμοποιείται αυτές είναι η επιμόλυνση του ενθέματος – οπότε πρέπει να αφαιρεθεί -, η ισχαιμία ή και νέκρωση των ιστών που σχετίζονται με την αποκατάσταση ή των κρημνών της μαστεκτομής ή της θηλής, η διάσπαση του τραύματος, το επίμονο σέρωμα (συλλογή υγρού στην περιοχή της επέμβασης), η αιμορραγία, το αιμάτωμα κ.λπ. Μακροπρόθεσμα είναι δυνατός ο σχηματισμός κάψας γύρω από τα ενθέματα, με αποτέλεσμα άλγος και παραμόρφωση. Στις περιπτώσεις αυτές είναι απαραίτητη η αλλαγή τους με νέα χειρουργική επέμβαση. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι σε εξειδικευμένα κέντρα τα ποσοστά επιπλοκών είναι χαμηλά αλλά και όταν συμβαίνουν, γίνονται αντιληπτά νωρίς και αντιμετωπίζονται εγκαίρως.

Από την εμπειρία σας πώς αντιμετωπίζουν οι γυναίκες τη μαστεκτομή;

Η συμφιλίωση με τη μαστεκτομή είναι δύσκολη. Παρότι συνήθως οι ασθενείς αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητά της, δεν παύουν να θρηνούν για την απώλεια του χαρακτηριστικότερου συμβόλου της θηλυκότητάς τους. Αυτό μάλιστα συμβαίνει ανεξαρτήτως ηλικίας και δεν είναι ορθό να λέγεται ότι οι ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας δεν χρειάζονται αποκατάσταση. Είναι ιδιαίτερα συγκινητική η στιγμή που θα αντικρίσουν την τομή της μαστεκτομής μετά το χειρουργείο. Για τον λόγο αυτόν η αποκατάσταση του μαστού είναι σχεδόν πάντα ευπρόσδεκτη από τις ασθενείς – τη βλέπουν σαν μια διαδικασία που θα μετριάσει τις επιπτώσεις του καρκίνου του μαστού στο σώμα τους.