«Η Επανάσταση του ’21, που λένε για την εθνική ανεξαρτησία και ταράζομαι, είναι ένα παραμύθι που λέμε στον κόσμο. Μια άλλη τρόικα έφτιαξε στο παρελθόν αυτό το κράτος. Η Επανάσταση του 1821 συνετρίβη. Ώς το 1827 η χώρα ήταν κολυμπηθρόξυλα. Κρανίου τόπος. Στην Πελοπόννησο δεν υπήρχε κάτοικος. Και ήρθε η τρόικα του Ναυαρίνου για δικά της συμφέροντα και έφτιαξε αυτό το κρατίδιο. Βρήκε τον καλύτερο κυβερνήτη Ελληνα και τον έφερε να κυβερνήσει. Τον Καποδίστρια. Κι εμείς τον καθαρίσαμε σε ενάμιση χρόνο. Κι από τότε αλωνίζουμε. Παίρνουμε δάνεια και τα τρώμε. Και μας φταίνε για όλα οι κερατάδες οι ξένοι». Το απόσπασμα είναι από χθεσινή τοποθέτηση του Ποταμικού Γρηγόρη Ψαριανού στην Ολομέλεια, όπου συζητούσαν το νομοσχέδιο για τα αποθετήρια τίτλων. Αφήνοντας στην άκρη το γλωσσικό ύφος, η επισήμανση για το Ναυαρίνο δεν απέχει πολύ από την ιστορική πραγματικότητα. Ούτε η διαπίστωση περί του περίφημου αναδελφισμού. Προσφέρεται, όμως, το βήμα της Βουλής για μαθήματα Ιστορίας; Ή – ακόμη χειρότερα – ενδείκνυται για ασκήσεις εθνικής αυτογνωσίας;

Διδάγματα

Οσα είπε ο Ψαριανός σπάνε το καλούπι των αναφορών στο ένδοξο παρελθόν από κοινοβουλευτικού βήματος. Κυρίως επειδή πήγε κόντρα στο αφήγημα της θυματοποίησης που έχει εντυπωθεί στο συλλογικό φαντασιακό. Οπως το θέτει κι έμπειρος κοινοβουλευτικός και ιστοριοδίφης, «μίλησε για την πραγματική Ιστορία, όχι τη φτιασιδωμένη που κρύβει τις ατέλειες και τα σφάλματα. Εργαλειοποίησε την Ιστορία μήπως και αντιληφθούμε τα λάθη μας». Η πρακτική δεν είναι καινούργια. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, π.χ., αναφερόταν συχνά σε ιστορικά διδάγματα, ειδικά αφότου επέστρεψε από το Παρίσι. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ όταν ήθελε να στραφεί κατά του άκρατου εθνικισμού χρησιμοποιούσε το παράδειγμα του 1897, αποκαλώντας εκείνο τον πόλεμο «ψυχικώς θαυμάσια πράξη, πολιτικώς όμως άφρων». Στην ανάλυση της παραπάνω πηγής, λοιπόν, η Ιστορία πρέπει να «διδάσκεται» και με αυτόν τον τρόπο από τους συναδέλφους του, τους πολιτικούς. Οχι μόνο επειδή «η ελληνική Ιστορία συνήθως διαβάζεται από τους Ελληνες αποστειρωμένη από την ευθύνη». Αλλά και γιατί είναι «χρήσιμο ώστε τα στερεότυπα του αλάνθαστου και περιούσιου λαού όχι να ανατραπούν, να τεθούν ωστόσο στην πραγματική τους διάσταση».