Μήνυμα στην Αθήνα να τηρήσει τις δεσμεύσεις της έστειλε η γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ. Καλεί μάλιστα την ελληνική κυβέρνηση να παραμείνει στη μεταρρυθμιστική πορεία, όπως αυτή συμφωνήθηκε το περασμένο καλοκαίρι με την ολοκλήρωση του τρίτου μνημονίου.

Αυτό προκύπτει από την απάντηση που έδωσε στα «ΝΕΑ» το γραφείο Τύπου της καγκελαρίας και της γερμανικής κυβέρνησης με αφορμή τη σεναριολογία περί αναβολής ή ακύρωσης του νέου γύρου περικοπών στις συντάξεις από την 1η Ιανουαρίου.

Στις ερωτήσεις των «ΝΕΩΝ», εάν η καγκελαρία επιβεβαιώνει δημοσιεύματα του ελληνικού Τύπου ότι η καγκελάριος Μέρκελ προσεγγίζει θετικά το ελληνικό αίτημα και είναι διατεθειμένη να αποδεχθεί υπό προϋποθέσεις την ακύρωση των μέτρων για τις συντάξεις, η γραπτή απάντηση του γραφείου Τύπου της καγκελαρίας αναφέρει:

«Δημοσιεύματα περί υποτιθέμενων δηλώσεων της καγκελαρίου παγίως δεν σχολιάζουμε. Ανεξαρτήτως αυτού, ισχύει ότι: Η Ελλάδα, στο πλαίσιο του προγράμματός της και της ολοκλήρωσής του, δεσμεύθηκε για τη συνέχιση και υλοποίηση της μεταρρυθμιστικής πορείας που χαράχθηκε με το πρόγραμμα του ESM. Η υλοποίηση αυτής της δέσμευσης είναι αντικείμενο κυρίως της μεταμνημονιακής επιτήρησης από τους θεσμούς και την ευρωζώνη».

Είναι πάγια τακτική να μη σχολιάζονται δημοσιεύματα του Τύπου. Αλλά η απάντηση της καγκελαρίας του Βερολίνου στις ερωτήσεις των «ΝΕΩΝ» δεν περιορίστηκε στην υπενθύμιση αυτής της πρακτικής. Αντίθετα, έδωσε το πλαίσιο στο οποίο κινείται η γερμανίδα καγκελάριος αναφορικά με τη μεταμνημονιακή αντιμετώπιση της Ελλάδας. Το πλαίσιο αυτό προσδιορίζεται από τις αποφάσεις του Eurogroup στις 22 Ιουνίου, στις οποίες περιλαμβάνονται τόσο οι ρυθμίσεις για το ελληνικό χρέος όσο και οι υποχρεώσεις της ελληνικής κυβέρνησης να προχωρήσει στην ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων που εκκρεμούν και να παραμείνει σε μεταρρυθμιστική πορεία.

Το παράδειγμα του ΦΠΑ για τα νησιά είναι ενδεικτικό και ταυτόχρονα διδακτικό για τη στάση που θα τηρεί το Βερολίνο οσάκις τίθεται ζήτημα αναθεώρησης των συμφωνηθέντων. Λίγες ημέρες μετά το Eurogroup του Ιουνίου, η κυβέρνηση αποφάσισε την παράταση του μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ σε πέντε νησιά του Αιγαίου για έξι μήνες, μέχρι τα τέλη του τρέχοντος έτους. Και τότε είχε προβληθεί από την ελληνική κυβέρνηση ότι ο Πρωθυπουργός Τσίπρας έχει αποσπάσει τη σύμφωνη γνώμη της καγκελαρίου Μέρκελ.

Ωστόσο, το αποτέλεσμα ήταν να παγώσει η εκταμίευση της τελευταίας δόσης των 15 δισ. ευρώ από την Ελλάδα, όπως είχε συμφωνηθεί με τη λήξη του τρίτου μνημονίου. Το φρένο στον ESM μπήκε από τον Σοσιαλδημοκράτη υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας Ολαφ Σολτς, καθώς η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης ανέτρεψε τη συμφωνία στο Eurogroup, την οποία μόλις είχε εγκρίνει και η γερμανική Βουλή. Η ελληνική κυβέρνηση αναγκάστηκε να βρει ισοδύναμα μέτρα για να καλύψει το κενό 28 εκατ. ευρώ που προέκυπτε από το μέτρο για τον ΦΠΑ. Και μόνο τότε η μόνιμη Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προϋπολογισμού της Μπούντεσταγκ σε έκτακτη σύσκεψη την 1η Αυγούστου έδωσε το πράσινο φως για την εκταμίευση της δόσης.

Δεν θα είναι το ίδιο εύκολο για την ελληνική κυβέρνηση να βρει ισοδύναμα δισεκατομμυρίων για το κόστος που έχουν τα μέτρα για το Ασφαλιστικό. Επιπροσθέτως, τα μέτρα για τις συντάξεις δεν είναι μόνο εισπρακτικού, δημοσιονομικού χαρακτήρα, αλλά έχουν επιπτώσεις σε βάθος χρόνου. Η επιβάρυνση του Ασφαλιστικού στα δημοσιονομικά της χώρας συγκαθορίζει και την ανάλυση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, η οποία έγινε στη βάση συγκεκριμένων δεδομένων. Ο ESM δεν έχει πλέον ως μέσο πίεσης προς την Αθήνα τη μη εκταμίευση κάποιας δόσης. Αλλά έχει καθοριστικό λόγο στα ζητήματα που σχετίζονται με το ελληνικό χρέος. Και κάθε μέτρο που άπτεται της πτυχής του χρέους θα φέρνει στο προσκήνιο τον ESM, όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται ομόφωνα από τους 19 υπουργούς Οικονομικών των χωρών-μελών της ευρωζώνης.

«Οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται» είχε τονίσει ο υπουργός Οικονομικών Ολαφ Σολτς στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» (25 Αυγούστου 2018). Αρνήθηκε τότε να πάρει μέρος σε «εικασίες» αναφορικά με το ενδεχόμενο αναβολής των μέτρων για τις συντάξεις από τον Ιανουάριο του ’19.

Το ζήτημα των ανειλημμένων υποχρεώσεων και δεσμεύσεων θα παραμείνει βασική επωδός στις θέσεις της γερμανικής κυβέρνησης, παρά τη στήριξη που δίνεται στην Ελλάδα από το Βερολίνο. Αναμένεται να εκφραστεί και με την επίσκεψη του Προέδρου της Δημοκρατίας Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγερ την επόμενη εβδομάδα στην Ελλάδα.

Για την Ανγκελα Μέρκελ, η αποτυχία της Ελλάδας μετά το τέλος και του τρίτου Μνημονίου θα ισοδυναμούσε με προσωπική αποτυχία της πολιτικής διάσωσης, που δεν ήταν καθόλου δημοφιλής στους Γερμανούς. Το τρίτο μνημόνιο πέρασε από την Μπούντεσταγκ με απώλειες 72 βουλευτών από τη Χριστιανική Ενωση.

Τρία χρόνια μετά, η Ανγκελα Μέρκελ είναι αποδυναμωμένη εσωκομματικά, όπως έδειξε η απροσδόκητη ήττα της στην εκλογή προέδρου της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της Χριστιανικής Ενωσης. Δεν έχει πλέον τον Φόλκερ Κάουντερ να πειθαναγκάζει στη γραμμή της καγκελαρίου τους βουλευτές του CDU-CSU, αλλά τον Ραλφ Μπρίνκχαους που εκλέχθηκε από τους αντιπάλους της Μέρκελ.