Ο πόλεμος στη Συρία βαίνει προς το τέλος του, αλλά ο χρόνος μοιάζει μετέωρος. Ο Άσαντ δεν έχει πεισθεί να προχωρήσει σε «δημοκρατικές» μεταρρυθμίσεις και σε συνταγματική αναθεώρηση: εξάλλου, η χώρα καταστράφηκε· χρειάζεται ανοικοδόμηση και συμφιλίωση. Βάζω εισαγωγικά στο «δημοκρατικές»: τo 60-70% του πληθυσμού ακολουθεί κάστες ή φυλές, όχι κόμματα και ιδεολογίες. Μετά τον επταετή πόλεμο, οι διαιρέσεις ανάμεσα στις κάστες ή τις φυλές (στον βορρά επικρατούσαν οι Σαμάρ ενώ στον νότο ήταν εντονότερη η παρουσία των Βεδουίνων που συγκρούονταν με τους Χαουράν και τους Γκολάν) έχουν υποχωρήσει: σήμερα το κριτήριο της διαίρεσης είναι η πίστη ή η δυσπιστία έναντι των ισλαμιστικών δυνάμεων. Παραλλήλως, εκδηλώθηκε χάσμα των γενεών: οι πρεσβύτεροι έδειξαν ανοχή στο συριακό καθεστώς -είτε λόγω σύνεσης, είτε λόγω των μικροπρονομίων που δεν ήθελαν να χάσουν- ενώ οι νεότεροι συντάχθηκαν με το ISIS ακολουθώντας τους τοπικούς σεΐχηδες. Δημιουργήθηκε πλήθος ομάδων που στριμώχνονται για μια θέση στη δημόσια σφαίρα: εκτός από την πλειοψηφία των σουνιτών, ενεργοποιήθηκαν οι Κούρδοι, οι Αλαουίτες, οι χριστιανοί, oι Τουρκομάνοι και οι Δρούζοι (η θρησκεία των οποίων είναι ένα συνοθύλευμα των υπολοίπων)· και η κάθε κάστα δέχτηκε βοήθεια είτε από την Τουρκία, είτε από τους Κούρδους της Δημοκρατικής Ένωσης, είτε από τον Άσαντ.
Να πώς έχει η κατάσταση: στις 17 Σεπτεμβρίου, στο Σότσι, ο Ερντογάν και ο Πούτιν αποφάσισαν να δώσουν διορία στους τζιχαντιστές της βορειοδυτικής Συρίας να εκκενώσουν την αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη στην επαρχία Ιντλίν. Η διορία τελειώνει σήμερα. Πρόκειται για 12.000-15.000 μαχητές της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Τσαμ (θραύσμα της Αλ-Κάιντα). Αν πιστέψουμε τους Ρώσους και Τούρκους διαπραγματευτές, οι ισλαμιστές συμφώνησαν να παραδώσουν τα όπλα. Στα τουρκικά σύνορα, στη βόρεια Συρία, οι τζιχαντιστές συνυπάρχουν με Τούρκους στρατιώτες -ο Ερντογάν υποτίθεται ότι τους εναντιώνεται, πλην όμως ευνοεί την ισλαμιστική ανταρσία εναντίον του Άσαντ: όταν μιλάει για «τρομοκράτες» εννοεί τους Κούρδους και τους οπαδούς του Γκιουλέν· όχι τους τζιχαντιστές· στη βορειοδυτική Συρία παραμένουν θύλακες ανταρτών τους οποίους η Τουρκία στηρίζει ανοιχτά, καθώς και η ομάδα Χαγιάρ Ταχρίρ αλ-Τσαμ την οποία ισχυρίζεται ότι δεν στηρίζει. Από το Χαλέπι μέχρι τη Χάμα και τη Λατάκεια, Τούρκοι και Ρώσοι παρατηρητές περιφρουρούν τη λεγόμενη αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη. Στη βορειοανατολική Συρία, στις περιοχές της Κομπανέ και της Μανμπίτζ, υπάρχουν κουρδικά στρατόπεδα, αλλά και τζιχαντιστικά υπολείμματα εναντίον των οποίων εκτοξεύουν πυραύλους οι Ιρανοί προκειμένου να αποδυναμώσουν τους σουνίτες. Αν οι τζιχαντιστές δεν σεβαστούν τη «συμφωνία» -κι εδώ εισαγωγικά: όλοι οι παίκτες (πέντε πρωταγωνιστές, δεκατρείς δευτεραγωνιστές και κάμποσοι κομπάρσοι) είναι αναξιόπιστοι- οι ρωσοτουρκικές δυνάμεις θα αντιδράσουν στρατιωτικά με συνέπεια νέο κύμα προσφύγων.
Ο στόχος του Ερντογάν είναι να γίνουν τοπικές εκλογές στην επαρχία Ιντλίμπ με τουρκική καθοδήγηση ώστε να αναδειχτούν Αδελφοί Μουσουλμάνοι αφομοιώνοντας τους τζιχαντιστές της Χαγιάτ. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει σχέδιο κοοπτάτσιας: να προσλάβει τους οπαδούς του Ισλαμικού Κράτους και να ηγηθεί αυτών. Παραλλήλως, κάνει λόγο για καλή γειτνίαση: Μα, με ποιον; Με το Ιράν; Με την κυβέρνηση του Άσαντ; Αυτοί είναι οι χειρότεροι εχθροί του· χειρότεροι κι από τους Έλληνες, αλλά ίσως όχι χειρότεροι από τους Κούρδους. Διότι, στην καλή γειτνίαση δεν περιλαμβάνει την περιοχή ανατολικά του Ευφράτη όπου πολεμάει τους Κούρδους. Αν και τα όνειρα του Ερντογάν δεν ενθουσιάζουν τους Ρώσους, ο Ερντογάν και ο Πούτιν ενώνονται στο μίσος για τη Δύση, στο σύμπλεγμα κατωτερότητας και στον ανταγωνισμό με βρώμικα μέσα· στην αναχρονιστική πολιτική του ψυχρού πολέμου. Προστίθεται στο τοπίο η εύθραυστη ψευτοκυβέρνηση της Δαμασκού που για να κατατροπώσει τους τζιχαντιστές, υποδαυλίζει τις συγκρούσεις μεταξύ τους. Χωρίς αποτέλεσμα· oι περισσότεροι φεύγουν για την Ευρώπη· μερικοί κατευθύνονται προς το Αφγανιστάν· λιγότεροι επιλέγουν τη Λιβύη, τον παράδεισο (ή την κόλαση) των ισλαμιστών.
Από τη ρωσική πλευρά, ο Λαβρόφ άρχισε να παραδίδει πυραυλικά συστήματα στον Άσαντ παρά τις διαμαρτυρίες του Ισραήλ και των ΗΠΑ. Ο ρόλος του Ισραήλ είναι, εκ των πραγμάτων, αποσταθεροποιητικός: καθώς βρίσκεται σε αντι-ισραηλινό κλοιό, έχει αναπτύξει, εκτός από τους δικαιολογημένους φόβους, παρανοειδή μανία καταδιώξεως. A propos, o ρωσικός στρατός διατείνεται ότι η ισραηλινή επιδρομή στη Συρία κατέληξε τον περασμένο μήνα στην κατάρριψη ενός ρωσικού αεροσκάφους από συριακό πύραυλο. Το ότι η φρεγάτα του Γαλλικού Ναυτικού «Auvergne» καθώς και ένα ρωσικό αεροπλάνο Il-20 βρίσκονταν στην περιοχή της ισραηλινής επιχείρησης αυξάνει υπερβολικά τους παράγοντες· η εξίσωση δεν λύνεται.
Ο Ερντογάν δεν θα παραδώσει την Ιντλίμπ στον Άσαντ. Ούτε θα επιτρέψει την ενίσχυση δημοκρατικών-κοσμικών δυνάμεων τις οποίες υπονομεύει ακόμα και στην Ευρώπη όπου δεν θα έπρεπε να του πέφτει λόγος. Η δε Εθνική Συντονιστική Επιτροπή για τη Δημοκρατική Αλλαγή στη Συρία είναι πολυδιασπασμένη και ο επικεφαλής της, ο δύσμοιρος Ριάντ Νταράρ, φαίνεται ολομόναχος. Όλες οι μαρξιστικές αναλύσεις διαψεύδονται· η Μέση Ανατολή θα έπρεπε να έχει πείσει και τους τελευταίους που ερμηνεύουν την ιστορία με μαρξιστικά κλισέ: στη Συρία συνεργάζονται δυο δυνάμεις με εντελώς αντίθετες φιλίες· οι κοινωνικές τάξεις δεν παίζουν ρόλο· κινητήριες δυνάμεις είναι η θρησκεία, ο εθνικισμός και η δίψα για εξουσία. Προπάντων, η αβυσσώδης ανθρώπινη βλακεία που δεν πρέπει να υποτιμάμε. Αν ο Άσαντ είχε κάνει κάποιες παραχωρήσεις το 2011 κι αν οι δυτικές χώρες τον είχαν πιέσει αντί να συνταχθούν βιαστικά με τους «αντάρτες», δεν θα είχαμε φτάσει εδώ. Η πολιτική της Δύσης ήταν και παραμένει χωρίς αποχρώσεις -ένας οδοστρωτήρας.
Πάνω στα ερείπια, ο Άσαντ θέλει να ανακτήσει τα χαμένα εδάφη και να στερεοποιήσει τη θέση του -πράγμα αδύνατο χωρίς τη ρωσική βοήθεια. Ο Πούτιν προθυμοποιήθηκε να συμβάλει οικονομικά και υλικοτεχνικά στην ανοικοδόμηση: έξυπνη κίνηση· όσο για την Ευρώπη, όπου ο Ερντογάν εγκαινιάζει τζαμιά και εμπνέει τους υπηκόους του, επιβεβαιώνει το στερεότυπο του κουτόφραγκου.