Το 2015 το κόμμα του Ζάεφ, που βρισκόταν τότε στην αντιπολίτευση, αποκάλυψε ότι το κυβερνητικό κόμμα του VMRO μαγνητοφωνούσε παράνομα τις συνομιλίες μερικών χιλιάδων αξιωματούχων στα Σκόπια. Οι συνομιλίες αναδείκνυαν μια πρωτοφανή εικόνα διαφθοράς, παρανομίας κάθε μορφής και παραβατικότητας. Το κόμμα του Ζάεφ άρχισε να δημοσιοποιεί κομμάτια από το περιεχόμενο των συνομιλιών σε 38 συνολικά συνεντεύξεις Τύπου που ονομάστηκαν «Η αλήθεια για τη Μακεδονία». Ο λαός στα Σκόπια τις ονόμασε Bombi, τις βόμβες του Ζάεφ. Το σκοπιανό Γουότεργκεϊτ οδήγησε τελικά τον Ζάεφ στην εξουσία. Την περασμένη Κυριακή οι Σκοπιανοί έστειλαν τις δικές τους βόμβες.
Για όσους παρακολουθούν προσεκτικά το Σκοπιανό από τη δεκαετία του ’90 το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν αποτέλεσε έκπληξη. Για μια σειρά από λόγους. Η διεθνής κοινότητα επέτρεψε για δύο και πλέον δεκαετίες στους Σκοπιανούς να προβάλουν και να εδραιώσουν ένα εθνικιστικό, μαξιμαλιστικό και αλυτρωτικό ιδεολόγημα. 140 χώρες είχαν αποδεχθεί επίσημα την ονομασία των Σκοπίων ως Δημοκρατία της Μακεδονίας. Για την πλειοψηφία των Σκοπιανών το αφήγημα αυτό έγινε υπαρξιακό, ο πυρήνας της κρατικής τους υπόστασης, το σκοπιανό raison d’ état. Για όλους αυτούς τους λόγους οτιδήποτε λιγότερο, ακόμη και η προσθήκη ενός γεωγραφικού επιθετικού προσδιορισμού στην ονομασία, συνιστούσε μείζονα και μη αποδεκτή υποχώρηση.
Οι πολιτικές ελίτ της Δύσης ζητούσαν τώρα από τους Σκοπιανούς να υπαναχωρήσουν από αυτό που οι ίδιες είχαν αποδεχθεί και νομιμοποιήσει πρώτες. Η σπουδή, η ένταση και ο διδακτισμός των δυτικών ελίτ που παρήλασαν από τα Σκόπια προωθώντας το Ναι στο δημοψήφισμα έφεραν το αντίθετο αποτέλεσμα. Πρώτον, γιατί συνολικά οι πολιτικές ελίτ είναι απονομιμοποιημένες. Δεύτερον, γιατί η απονομιμοποίηση είναι μεγαλύτερη όταν αλλάζουν θέση στο ίδιο θέμα. Και τρίτον, γιατί σε θέματα εθνικής σημασίας και φόρτισης, οι εξωτερικές παρεμβάσεις φέρνουν συνήθως το αντίστροφο αποτέλεσμα.
Η επίκληση της ένταξης στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ δεν έφερε το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Είναι άλλο ένα δημοψήφισμα που η έστω και έμμεση ανάμειξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα δεν φαντάζει τόσο ελκυστικό όσο στο παρελθόν, ακόμη και για μια μικρή και φτωχή χώρα όπως τα Σκόπια.
Ολα αυτά διευκόλυναν την τακτική της αποχής που υιοθέτησε η αντιπολίτευση. Παρότι το δημοψήφισμα είχε συμβουλευτικό και όχι δεσμευτικό χαρακτήρα, η βιωσιμότητα κάθε συμφωνίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αποδοχή της από την κοινωνία. Και η χαμηλή συμμετοχή αποτελεί πλήγμα για τη συμφωνία των Πρεσπών αλλά και για τον Ζάεφ.
Για να διασωθεί η συμφωνία των Πρεσπών θα πρέπει τώρα να περάσει πια από τη σκοπιανή Βουλή με πλειοψηφία δύο τρίτων. Είναι σχεδόν αδύνατον η αντιπολίτευση, στηριζόμενη και στη ρωσική εναντίωση στη συμφωνία, να ψηφίσει θετικά. Ο Ζάεφ, κατά πάσα πιθανότητα, θα αναγκαστεί να προσφύγει σε πρόωρες εκλογές. Με την ΠΓΔΜ, αλλά και την Ελλάδα εισερχόμενες σε τροχιά εκλογών, η συμφωνία των Πρεσπών μάλλον παραπέμπεται στις ελληνικές καλένδες.
Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, πρώην υπουργός