Ηφαιστειακή τέφρα από την Αίτνα και καπνός από τις δασικές πυρκαγιές στον Καναδά εντοπίστηκαν στην Ελλάδα το περασμένο καλοκαίρι στο Παρατηρητήριο Γεωπιστημών και Κλιματικής Αλλαγής, το οποίο ξεκίνησε να λειτουργεί για πρώτη φορά στα μέσα Ιουνίου 2018. Το ελληνικό Παρατηρητήριο ιδρύθηκε από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών στα Αντικύθηρα, καθώς το νησί θεωρείται από τους ειδικούς «η Χαβάη της Μεσογείου», δηλαδή ένα μέρος με μοναδικά πλεονεκτήματα για την παρακολούθηση των κλιματικών συνθηκών της ευρύτερης περιοχής.

Οπως εξηγούν στα «ΝΕΑ» οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Αστεροσκοπείου, οι συγκεντρώσεις που παρατηρήθηκαν μέσω του συστήματος lidar στα Αντικύθηρα ήταν αρκετά μεγάλες. Παρότι το Παρατηρητήριο μετρά μόλις λίγους μήνες ζωής, έχει ήδη να επιδείξει τα πρώτα αποτελέσματα της δουλειάς του. «Ακούγεται παράξενο να φτάνουν μέχρι τη χώρα μας σωματίδια από τον Καναδά, κι όμως παρατηρείται» εξηγεί ο Βασίλης Αμοιρίδης, διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου και υπεύθυνος για το Παρατηρητήριο.

ΑΕΡΙΕΣ ΜΑΖΕΣ. «Αυτό συμβαίνει όταν έχουμε γεγονότα με πολύ μεγάλη ενέργεια που δίνουν ισχυρά ανοδικά θερμικά, τα οποία ωθούν αυτές τις αέριες μάζες μέχρι την Τροπόπαυση – το όριο ανάμεσα στην Τροπόσφαιρα, όπου ζούμε, και τη Στρατόσφαιρα -, δηλαδή σε απόσταση περίπου 12 χλμ. Πολλές φορές, τα επεισόδια αυτά διαπερνούν την Τροπόπαυση με αποτέλεσμα τη διάχυση των αερολυμάτων στη Στρατόσφαιρα. Στη Στρατόσφαιρα διαχέονται σχηματίζοντας ένα πέπλο με σκόνη γύρω από τη Γη και μπορούν να παραμείνουν εκεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Αυτό το πέπλο ανακλά την ηλιακή ακτινοβολία με αποτέλεσμα να φτάνει στην επιφάνεια της Γης λιγότερη ενέργεια και έτσι αυτά τα φαινόμενα σχετίζονται με το ενεργειακό ισοζύγιο του πλανήτη και το κλίμα. Ενα σημείο αναφοράς τέτοιων γεγονότων είναι το ηφαίστειο Πινατούμπο στις Φιλιππίνες το οποίο εξερράγη το 1991 και επέφερε πτώση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 0,5 βαθμό Κελσίου» συμπληρώνει ο Βασίλης Αμοιρίδης.

Η μεταφορά σωματιδίων από τον Καναδά σημειώθηκε στις 27 και 28 Αυγούστου 2018, εξηγεί από την πλευρά της η Αννα Γιαλιτάκη, διδακτορική ερευνήτρια του Αστεροσκοπείου που ασχολείται με το Παρατηρητήριο. «Οι πυρκαγιές εκεί ξεκίνησαν στις αρχές του μήνα, πράγμα που σημαίνει ότι ο καπνός ταξίδεψε περίπου 15 ημέρες για να φτάσει σε εμάς. Τέφρα από την Αίτνα μετρήσαμε στις 29 Αυγούστου στα Αντικύθηρα, ενώ με το ίδιο σύστημα – όταν αυτό βρισκόταν ακόμη στη Φινοκαλιά της Κρήτης – είχαμε μετρήσει και το μεγάλο event με τη σκόνη από τη Σαχάρα τον Μάρτιο του 2018» εξηγεί. «Ειδικά σε ό,τι αφορά τις φωτιές του Καναδά, είχαμε αρκετά μεγάλες ποσότητες σωματιδίων. Αυτό προκύπτει και από το ότι μπορούσαμε να διακρίνουμε με ευκρίνεια τις ιδιότητες αυτών των σωματιδίων, παρότι ήταν σε μεγάλο ύψος από την επιφάνεια της Γης» λέει η Αννα Γιαλιτάκη.

Το Παρατηρητήριο των Αντικυθήρων, που λειτούργησε με τη συνδρομή του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και της Cosmote, στήθηκε στα πρότυπα του Συστήματος Παρακολούθησης του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού και έχει εγκατασταθεί σε μια έκταση 36 στρεμμάτων που παραχωρήθηκε για 50 χρόνια από τον Δήμο Κυθήρων και την Επιτροπή Διαχείρισης Εγχωρίου Περιουσίας. Το νησί δεν επελέγη τυχαία.

«Στο σημείο αυτό συναντώνται όλοι οι τύποι καιρού, με αποτέλεσμα να ευνοείται η μεταφορά ρύπων από φυσικές πηγές της ευρύτερης περιοχής. Το νησί είναι ένα σταυροδρόμι αερίων μαζών, όπου συναντά κανείς σκόνη από την έρημο της Σαχάρας, σωματίδια θαλάσσιου αλατιού, σωματίδια καπνού από δασικές πυρκαγιές και αστικά κέντρα, γύρη από την Πελοπόννησο και την Κεντρική Ελλάδα και ηφαιστειακή τέφρα από την Αίτνα» λέει ο Βασίλης Αμοιρίδης. «Πρόκειται για το ιδανικό φυσικό εργαστήριο για μελέτες που αφορούν την επίδραση των αερολυμάτων στην ακτινοβολία και τον σχηματισμό των νεφών, φαινόμενα που βρίσκονται στην αιχμή της έρευνας για την κλιματική αλλαγή» προσθέτει.