Κάποτε ήταν το «ούνα φάτσα ούνα ράτσα», μετά ήταν η κοινή μας θάλασσα η Μεσόγειος, πιο πρόσφατα μας είπαν PIGS και «συμμαχία του Νότου». Παρ’ όλα αυτά δεν είχαν γραφτεί μάλλον ποτέ άλλοτε τόσες αναλύσεις ομοιοτήτων και διαφορών μεταξύ της Ελλάδας και της Ιταλίας όσες γράφτηκαν από την εποχή της ίδρυσης του κόμματος των Πέντε Αστέρων, της σταδιακής εξέλιξής του σε πρώτο κόμμα σε ψήφους και μεγάλο φόβο της Ευρώπης και των αγορών. Πόσω μάλλον μετά την ανάληψη της προεδρίας του κόμματος από τον νεαρό Λουίτζι Ντι Μάιο και την κολεγιά με την ακροδεξιά Λέγκα του Βορρά που θύμισε σε πολλούς το «αναγκαίο κακό» της συνεργασίας των ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ (συνθήματα που πια τα θυμόμαστε για να γελάμε…).

Τα τέσσερα αυτά κόμματα περιλαμβάνονται σχεδόν πάντα στις επικαιροποιημένες αναλύσεις για τον λαϊκισμό στην Ευρώπη παρότι προέρχονται από διαφορετικές περιοχές του ιδεολογικού χάρτη. Η αντίδρασή τους στη συμπερίληψη όλων των λαϊκιστών, αριστερών τε και δεξιών, στον ίδιο κορβανά είναι σπασμωδική μα και υπέροχα ειρωνική καμιά φορά, καθώς συνήθως δεν επικεντρώνουν τον θυμό τους στο ότι τους αποκαλούν λαϊκιστές αλλά στο ότι τους κατηγορούν ότι παραείναι ίδιοι με τους άλλους λαϊκιστές. Η καταλογοποίησή τους όμως με βάση τον λαϊκισμό τους, όπως αυτή που κάνει ο καθηγητής και συγγραφέας Cas Mudde, δεν έχει καμία σχέση με θεωρίες «πέταλο», όπως η κακοφορμισμένη «θεωρία των δυο άκρων» μιας και βασίζεται στην άποψη ότι ο λαϊκισμός τους δεν είναι ένα εργαλείο άσκησης πολιτικής αλλά ιδεολογία. Μια ιδεολογία που μπορεί να είναι αριστερή, δεξιά ή ακόμη και κεντρώα και της οποίας οι εκπρόσωποι φαίνεται πως δεν έχουν κανένα πρόβλημα να υπερβαίνουν το παραδοσιακό πολιτικό φάσμα και να καταφέρονται εναντίον του συστήματος ακόμη κι αν κινούνται κι οι ίδιοι εντός του.

Κάπως έτσι, κόμματα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, οι Ανεξάρτητοι Ελληνες, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων και η Λέγκα, οι Ποδέμος, το AfD, το UKIP, το Φλαμανδικό Κόμμα του Βελγίου, το Φιντές της Ουγγαρίας, οι Σουηδοί Δημοκράτες κ.ά. κατέληξαν να μπαίνουν σε ένα μεγάλο ερευνητικό «σακούλι», να ανακατεύονται σαν πολύχρωμες καραμέλες και να εξετάζονται σε ένα κοινό μικροσκόπιο, με τις συνεργασίες τους και την πανομοιότυπη ρητορική τους.

Ακόμη κι αν διαφωνεί κανείς με την παραπάνω κατηγοριοποίηση, υπάρχει ένας ακόμη πιο απλός τρόπος να τους χαρακτηρίσει όλους μαζί. Είναι αυτά τα κόμματα κι οι πολιτικοί που αυτή τη στιγμή αποτελούν την Ντριμ Τιμ Αντιδραστικών της Ευρώπης. Ακόμη κι αν κάποια από αυτά έχουν μια πολύ διαφορετική προϊστορία (όπως ο ΣΥΡΙΖΑ στην Αριστερά) πλέον κατέληξαν να τέμνονται πρακτικά και διακηρυκτικά, να πολιτεύονται με κοινό λεξιλόγιο, κοινούς εχθρούς και δράκους και κοινό στόχο τη διατάραξη του ευρωσυστήματος και την εσωστρέφεια. Ο τρόπος που το κάνουν είναι ο πιο απλός κι ιδιοφυής, από αρχαιοτάτων χρόνων καταγεγραμμένος. Πολεμώντας το ευρωπαϊκό κατεστημένο από μέσα, με τα όπλα που αυτό τους δίνει και χρησιμοποιώντας τις αδυναμίες του εναντίον του.

Το 2015 και η kolotoumba. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον δεν είναι να ξαφνιάζεται κανείς που η περίπτωση της Ιταλίας ωθεί πολλούς, αναλυτές, διεθνή ΜΜΕ, αξιωματούχους κ.λπ. σε δηλώσεις κι αναλύσεις με μνήμες από το ελληνικό πρώτο εξάμηνο του 2015. Τότε που ο Αλέξης Τσίπρας κι ο ΣΥΡΙΖΑ επέλεξαν τους Ανεξάρτητους Ελληνες για να τους στηρίξουν στην εφαρμογή όλων αυτών των υπέροχων εθνικοπατριωτικών φαντασιώσεων που διακήρυτταν ως αντιπολίτευση. Τότε που ορκίζονταν στην Αριστερά αλλά έλεγαν πως όσοι υπογράφουν Μνημόνια «μάλλον δεν είναι και τόσο Ελληνες». Αποφάσισαν λοιπόν να αναθέσουν στον Γιάνη Βαρουφάκη να σπάσει «τον τσαμπουκά» (ή μάλλον τα νεύρα) των θεσμικών δανειστών της χώρας, κάνοντας επαναστατική γυμναστική σε μια χρεωμένη χώρα ενώ την κυβερνούν με τα φθηνά δανεικά του bailout. Οταν οι επιλογές και τα λεφτά στέρεψαν προχώρησαν στη μνημειώδη δημοκρατική έμπνευση να καλέσουν τον λαό να ψηφίσει για το αν εγκρίνει μια πρόταση για τρίτο Μνημόνιο που είχε ήδη φύγει από το τραπέζι και μια ανάλυση βιωσιμότητας χρέους του ΔΝΤ. Ηταν η ώρα της αλήθειας, της κατάρρευσης των ψευδαισθήσεων, όπως χαρακτήρισαν με κάποια επικολυρική διάθεση τη συνειδητοποίηση ότι η Ελλάδα δεν είναι σε θέση να εκβιάζει. Οπότε, όταν ο λαός τους έκανε τη χάρη να ψηφίσει το ηρωικό Οχι που ζητούσαν, απλώς έδιωξαν τον Βαρουφάκη και τα υπόλοιπα ενοχλητικά στελέχη-«εργαλεία» υπέγραψαν Μνημόνιο και εξελίχθηκαν στους καλύτερους εφαρμοστές του, βγαλμένοι κατευθείαν από τις πιο υγρές φαντασιώσεις των γραφειοκρατών των θεσμών.

Το ιταλικό δίδυμο. Η Ιταλία, από την άλλη, είναι μια χώρα που ενίοτε μοιάζει χωρισμένη στα δύο, με έναν Βορρά κι έναν Νότο να θυμίζουν άλλους κόσμους, οικονομικά, κοινωνικά και, άρα, πολιτικά. Η οικονομική της κατάσταση δεν είναι με κανένα τρόπο συγκρίσιμη με αυτή της Ελλάδας. Ο λαός στράφηκε στον «έξω από τα δόντια» μπρουτάλ ακροδεξιό Σαλβίνι και τον «φρέσκο, άφθαρτο, νεαρό» Ντι Μάιο γιατί, πολύ απλά, το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα της Ιταλίας κονιορτοποιήθηκε και η Ευρώπη έγινε συνώνυμη με όλα τα κακά της μοίρας των ανθρώπων, είτε αυτό ήταν π.χ. η ανεργία είτε η μετανάστευση. Οι δυο αυτοί πολιτικοί, διαφορετικοί και πολύ όμοιοι ταυτόχρονα, κήρυτταν, όπως και οι δικοί μας αντίστοιχοι, μια δημοκρατία και μια Ευρώπη των λαών και όχι των τεχνοκρατών, των αγορών, του κατεστημένου, της ελίτ και των μισητών συστημικών ΜΜΕ και, στην περίπτωση Σαλβίνι, των μεταναστών. Πανομοιότυπος λόγος, σαν φουστάνια κομμένα απ’ το ίδιο πατρόν. Εταξαν μια δημοκρατία για τους Ιταλούς, για να το πούμε χοντρικά, με όποια ταυτοτικά χαρακτηριστικά κι αν τους δίνει ο καθένας, με αμεσοδημοκρατικά στοιχεία. Μια αντιφιλελεύθερη δημοκρατία ως αντίδραση – ριφλέξ στον μη δημοκρατικό (νεο)φιλελευθερισμό και στο δόγμα ΤΙΝΑ («δεν υπάρχει εναλλακτική»).

Πριν από τις εκλογές, ο Λουίτζι ντι Μάιο επισκέφθηκε το Λονδίνο με τον αέρα της πρωτιάς των γκάλοπ – κάτι σαν την αμερικανική «τουρνέ» του Αλέξη Τσίπρα το 2014. Στην επίσκεψη αυτή ο Ντι Μάιο έκανε ομιλίες στις οποίες εξηγούσε, με το πιο γοητευτικό χαμόγελό του, σε διάφορους ανήσυχους και μπερδεμένους Αγγλοσάξονες πως αυτός θα λογοδοτεί στους Ιταλούς, όχι στην Κομισιόν και σε τεχνοκράτες, πως θα κάνει αμεσοδημοκρατικές «ενέσεις» στον τρόπο λήψης αποφάσεων, πως οι ελίτ τον πολεμούν αλλά αυτός θα έχει δίπλα του τον λαό. Μακριά από τα μικρόφωνα και τις κάμερες όμως, έκανε «χρήσιμες συναντήσεις» για μπίζνες στις οποίες καθησύχαζε τους επενδυτές ότι ναι μεν θέλει να φτιάχνει τον προϋπολογισμό της χώρας του χωρίς να δίνει κουμάντο στον Μοσκοβισί, αλλά ότι δεν θα κάνει και καμιά βιαστική κίνηση που θα τους ταράξει. Το αποτέλεσμα είναι πως τα ρεπορτάζ της εποχής σημειώνουν τους πολύ πραγματικούς κινδύνους της συμμαχίας των Πέντε Αστέρων με τη Λέγκα του Βορρά, με τον αστερίσκο όμως ότι ο Ντι Μάιο πολύ δύσκολα θα κάνει υπουργό «κάποιον σαν τον Γιάνη Βαρουφάκη» και ότι το πιθανότερο είναι να διαλέξει κάποιο πρόσωπο που θα ηρεμήσει τις αγορές. Τελικά ο Ντι Μάιο κράτησε για τον εαυτό του το χαρτοφυλάκιο της Οικονομίας και μαζί με τον πρωθυπουργό Κόντε έστειλαν τον καθηγητή Τζιοβάνι Τρία στο Οικονομικών για να κάνει τη σούμα των φιλοδοξιών τους, τον προϋπολογισμό που έχει στείλει την Ευρώπη, τις αγορές και τα Χρηματιστήρια σε μια αγωνιώδη φρενίτιδα εδώ και περίπου έναν μήνα. Αποδεικνύοντας, στην πράξη, πως ενώ δεν θέλουν να βγουν από το ευρώ, θα απαντούν στον εκβιασμό και στην επίκληση κανόνων με εκβιασμό.

Η μεγάλη κόντρα. Το ματς Ιταλίας – ΕΕ είναι σε εξέλιξη, αλλά είναι μάλλον σαφές πως μπορεί να καταλήξει μόνο με συμβιβασμό ή με καταστροφή. Κάπου εκεί οριοθετείται και η όποια ομοιότητα της τρέχουσας κατάστασης με αυτή της Ελλάδας, καθώς το σενάριο της καταστροφής κάνει το Grexit να μοιάζει με παιδικό παραμυθάκι. Η μόνη γνήσια ομοιότητα είναι ότι και στις δύο χώρες παίζουν μπάλα βασικοί της Ντριμ Τιμ των Αντιδραστικών. Και οι διαφορές τους δεν μετριούνται έτσι απλά σε μια κλίμακα καλοί – κακοί πια. Απλώς παίζουν σε άλλη θέση.