Η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων (αιγιαλίτιδας ζώνης) στα 12 μίλια αποτελεί αναφαίρετο κυριαρχικό δικαίωμα της χώρας μας που απορρέει από το διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς συμβάσεις. Συγκεκριμένα, τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας που υπογράφηκε το 1982 στο Montego Bay και κυρώθηκε από τη χώρα μας το 1995. Στην αιγιαλίτιδα ζώνη κάθε κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχία, η οποία εκτείνεται στον εναέριο χώρο πάνω από αυτήν, στον βυθό και το υπέδαφός του.
Η Ελλάδα διατηρεί αιγιαλίτιδα ζώνη εύρους 6 ναυτικών μιλίων, από το 1936, επιφυλασσόμενη να ασκήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα επεκτείνοντας την αιγιαλίτιδά της ζώνη σε εύθετο χρόνο. Ο λόγος που δεν το έχει πράξει μέχρι σήμερα είναι η απειλή πολέμου (casus belli) που έχει εκτοξεύσει η Τουρκία, από το 1995, σε περίπτωση εφαρμογής από την Ελλάδα της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας.
Η τμηματική επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Ιόνιο στα 12 ναυτικά μίλια ανακοινώθηκε από την κυβέρνηση ξαφνικά και με ρητορικές κορόνες περί επέκτασης της χώρας μας («προσθήκης μιας Θεσσαλίας»). Σημειολογία που αποφεύγουν ακόμη και μεγάλες ηγεμονικές δυνάμεις στο διεθνοπολιτικό τους λεξιλόγιο. Η μερική άσκηση του κυριαρχικού μας δικαιώματος που δεν εντάσσεται σε μια συνολική πολιτική οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών της χώρας είναι προβληματική. Γιατί συνιστά de facto αποδοχή της αδυναμίας άσκησης του δικαιώματος στο Αιγαίο. Και με τον τρόπο αυτό ενισχύει τους τουρκικούς ισχυρισμούς περί «ιδιαιτέρων συνθηκών» στο Αιγαίο, που χρήζουν διαφορετικής προσέγγισης του ζητήματος.
Η επιλογή του χρόνου μερικής οριοθέτησης της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης, το timing, είναι κακή για μια σειρά από λόγους. Πρώτον, γιατί δεν έχει υπάρξει διπλωματική προετοιμασία του διεθνούς παράγοντα, όπως προκύπτει από την ανακοίνωση ίσων αποστάσεων του State Department.
Δεύτερον, γιατί δεν έχει υπάρξει εσωτερική συνεννόηση μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων. Και μάλιστα ένα κορυφαίο ζήτημα της εξωτερικής πολιτικής της χώρας εγείρεται σε μια τελετή παράδοσης – παραλαβής του υπουργείου Εξωτερικών. Τρίτον, γιατί οι κινήσεις αυτές γίνονται σε μια περίοδο που η Τουρκία είναι εμφανώς στριμωγμένη και αναζητά αφορμές για επιθετικές ενέργειες. Ιδιαίτερα στην Ανατολική Μεσόγειο, που η πολιτική Ελλάδας και Κύπρου έχει δημιουργήσει μια σύγκλιση συμφερόντων με μεγάλες δυνάμεις και πολυεθνικούς κολοσσούς για την εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών πόρων. Αυτό που πρέπει να αποφύγει η χώρα μας είναι να δώσει στην Τουρκία την ευκαιρία ενός αντιπερισπασμού στο Αιγαίο. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι, με αφορμή την επέκταση των χωρικών μας υδάτων στο Ιόνιο, η Τουρκία υπενθύμισε, με κάθε επισημότητα και σε όλους τους τόνους, το casus belli.
Ο Πρωθυπουργός αναλαμβάνοντας το υπουργείο των Εξωτερικών έσπευσε να αναδιπλωθεί παραπέμποντας το θέμα σε διάλογο. Μόνο που με τις παλινωδίες μας, ενώ οι Τούρκοι μας απειλούν με πόλεμο, εμείς τους απειλούμε με γέλιο μέχρι θανάτου.
Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, πρώην υπουργός