Μάθημα για την Ελλάδα αποτελεί ο σεισμός μεγέθους 7,5 ρίχτερ που έγινε στις 28 Σεπτεμβρίου 2018 στο νησί Σουλαουέζι της Ινδονησίας, με αποτέλεσμα 2.500 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους κι άλλοι 3.000 να αγνοούνται ακόμη!
Παρά το γεγονός ότι η Ινδονησία απέχει περίπου 10.000 χλμ. από τη χώρα μας, σύμφωνα με έλληνες ειδικούς που βρέθηκαν την επόμενη μέρα από το χτύπημα του Εγκέλαδου στις σεισμόπληκτες περιοχές (Ευθύμιος Λέκκας, Παναγιώτης Καρύδης, Σπυρίδων Μαυρούλης), το σεισμοτεκτονικό πλαίσιο είναι παρόμοιο και μπορεί να αποτελέσει βάση για τις απαιτούμενες δράσεις (σε περίπτωση που ένας τόσο μεγάλος σεισμός συνέβαινε στη χώρα μας) τόσο σε επιστημονικό όσο και σε επιχειρησιακό πεδίο.
Μάλιστα το μέγεθος της καταστροφής που αντίκρισαν τους ωθεί στο συμπέρασμα πως πρέπει να περιληφθούν κι άλλες παράμετροι στον Αντισεισμικό Κανονισμό. Οπως εξηγεί ο ειδικός στη Διαχείριση των Φυσικών Καταστροφών / καθηγητής Ευθύμιος Λέκκας, ο σεισμός των 7,5 ρίχτερ, προκλήθηκε μεταξύ άλλων, από ένα μεγάλο σεισμικό ρήγμα, το οποίο όχι πέρα από το τσουνάμι με μέγιστο ύψος 15 μέτρα που προκάλεσε, διχοτόμησε και την πόλη Palu, η οποία υπέστη σημαντικές καταστροφές όχι μόνο από τον σεισμό και το τσουνάμι, αλλά και από τα συνοδά φαινόμενα κατολισθήσεων και ρευστοποιήσεων εδαφών.
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο συνδυασμός αυτός θα μπορούσε κάλλιστα να εκδηλωθεί και στη χώρα μας, δεδομένου ότι τα περισσότερα ρήγματα δεν τέμνουν μόνο τον χερσαίο χώρο, αλλά συνεχίζουν και στον υποθαλάσσιο, όπου μπορούν να προκαλέσουν κύματα τσουνάμι (τόσο σε Ιόνιο όσο και Αιγαίο) καθώς επίσης κατολισθήσεις και ρευστοποιήσεις εδαφών σε πολλά μέρη της ηπειρωτικής (χερσαίας χώρας) λόγω των υφιστάμενων γεωλογικών και γεωτεχνικών συνθηκών.
Η μελέτη των επιπτώσεων του σεισμού σε κτίρια και δομημένο περιβάλλον, ήταν για τους έλληνες ειδικούς ένα φυσικό εργαστήριο. Βέβαια, όπως επισημαίνουν, το επίπεδο των ελληνικών κατασκευών είναι σαφώς καλύτερο από τις υποδομές στην Ινδονησία, αλλά η τυπολογία των ζημιών είναι ιδιαίτερη. Ενα από τα συμπεράσματα που προκύπτουν είναι πως η δράση από τη σεισμική δόνηση, η διέλευση ρηγμάτων μεγάλης εκατέρωθεν μετάθεσης των τεμαχίων τους, η προσβολή από τσουνάμι, η επίδραση στη θεμελίωση λόγω κατολισθήσεων, επιβάλλει, για κάθε κίνδυνο χωριστά, την αναμόρφωση – συμπλήρωση των αντισεισμικών κανονισμών και των διατάξεων, ώστε τα κτίρια και οι υποδομές να αντεπεξέρχονται σε μεγαλύτερες σεισμικές δράσεις.
Επιπλέον, επιχειρησιακά ετέθη και το ζήτημα της διαχείρισης της εμπλοκής των εθελοντικών οργανώσεων που παρά τις μεγάλες προσδοκίες, κατά τον Ευθύμιο Λέκκα παραμένει, εξαιρετικά προβληματική τόσο σε δράσεις άμεσης ιατρικής παρέμβασης όσο και κοινωνικής βοήθειας. Ο ίδιος φέρνει ως παράδειγμα την περίπτωση των πυρκαγιών του καλοκαιριού, όπου, όπως λέει, δεν υπήρχε κεντρικός συντονισμός των εθελοντών, με αποτέλεσμα ο καθένας να δρα όπως νομίζει, θέτοντας ακόμη και σε κίνδυνο τη ζωή του.
ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ. Το σίγουρο πάντως είναι πως ο συνδυασμός των φυσικών φαινομένων, των κινδύνων και των καταστροφών δημιουργεί ένα σύνθετο πλαίσιο διαχείρισης, το οποίο απαιτεί δράσεις σε πολλούς τομείς: κάτω από τα κτίρια που έχουν καταρρεύσει, σε κτίρια και περιοχές που έχουν προσβληθεί από τσουνάμι, μέσα στο θαλάσσιο περιβάλλον όπου έχουν παρασυρθεί θύματα, σε περιοχές όπου θύματα έχουν θαφτεί κάτω από τεράστιους όγκους λάσπης και χώματος. Και όλη αυτή η διαχείριση απαιτεί εξειδικευμένα μέσα και εμπειρία, πράγμα που πρέπει να μελετηθεί και στην Ελλάδα.
Η ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΑ. Οι μηχανισμοί γένεσης του σεισμού φανέρωσαν αριστερόστροφη οριζόντια ολίσθηση σε μια περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας με πολύπλοκο τεκτονικό καθεστώς, όπου επικρατεί το αριστερόστροφο ρήγμα οριζόντιας ολίσθησης Palu – Koro. Αυτό το ρήγμα αποτελεί τη σημαντικότερη ενεργή τεκτονική δομή της πληγείσας περιοχής, έχει συνολικό μήκος 500 χλμ., εκ των οποίων τα 220 χλμ. είναι ορατά. Σε ό,τι αφορά το τσουνάμι, η εκτίμηση των ειδικών είναι ότι προκλήθηκε είτε λόγω της μετατόπισης του θαλάσσιου πυθμένα από τη μετακίνηση των εκατέρωθεν του ρήγματος επιμέρους τμημάτων και μεγάλου όγκου θαλάσσιου ύδατος είτε σε ταυτόχρονες κατολισθήσεις, με συνέπεια επίσης τη μετατόπιση μεγάλου όγκου θαλάσσιου ύδατος.
ΣΕ 10 ΛΕΠΤΑ. Το τσουνάμι προσέγγισε τις παράκτιες περιοχές του κόλπου Palu σε διάστημα περίπου 10 λεπτών μετά την εκδήλωση του κύριου σεισμού, περιορίζοντας κατά πολύ τη δυνατότητα των κατοίκων για εκκένωση και έγκαιρη μετάβασή τους σε μεγαλύτερα υψόμετρα. Την ίδια ώρα, η ροή ιζημάτων παρέσυρε όλες τις κατασκευές των συνοικιών Balaroa και Petolo, με αποτέλεσμα την πλήρη καταστροφή των συνοικιών και την εξαφάνιση χιλιάδων κατοίκων.
Τα κτίρια της πληγείσας περιοχής υπέστησαν βλάβες όχι μόνο από τον σεισμό, αλλά και από τα δευτερογενή του γεωδυναμικά φαινόμενα (τσουνάμι, ρευστοποίηση). Πολυώροφα κτίρια από οπλισμένο σκυρόδεμα, συμπεριλαμβανόμενων ξενοδοχείων και εμπορικών καταστημάτων υπέστησαν σοβαρές βλάβες στα δομικά τους στοιχεία, με αποτέλεσμα τη μερική ή ολική κατάρρευσή τους.
Ανθεκτικές οι ξύλινες κατασκευές
Η αυτοψία των ειδικών έδειξε πως οι ξύλινες κατασκευές και με μεταλλικό πλαίσιο δεν υπέστησαν σοβαρές δομικές βλάβες. Στις περιοχές που έλαβαν χώρα φαινόμενα ρευστοποίησης, η καταστροφή ήταν ολοκληρωτική για όλους τους τύπους των κατασκευών (οπλισμένου σκυροδέματος, ξύλινα, πετρόκτιστα, μεταλλικού πλαισίου). Ολα όσα ήταν δίπλα στην ακτογραμμή καταστράφηκαν ολοσχερώς. Τα κτίρια οπλισμένου σκυροδέματος υπέστησαν τυπικές βλάβες από τα κύματα που προκλήθηκαν από το τσουνάμι κυρίως στο ισόγειο και δευτερευόντως στον πρώτο όροφο.