Στο συλλογικό ασυνείδητο, οι λέξεις περιφέρεια και πολιτισμός οδηγούν συνειρμικά στο φολκλόρ. Σε αναπαραστάσεις δηλαδή προτύπων που έρχονται από το παρελθόν για να μας υποδείξουν το σήμερα. Ισως σε έναν βαθμό να είναι αλήθεια αφού η λαϊκή τέχνη ζει και ανασαίνει εκτός πόλεων, εκεί όπου ακόμα υπάρχει η ανάγκη έκφρασης με παραδοσιακά μέσα. Ωστόσο, στα σύγχρονα ελληνικά αστικά κέντρα ο αέρας της πολιτιστικής πρωτοπορίας φυσάει για τα καλά, ακόμα κι αν δεν προκαλεί… καταιγίδες. Κάνοντας κανείς μια βόλτα εκτός Αθήνας, θα συναντήσει σημαντικά σημεία καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος που ως κρυμμένα διαμαντάκια έχουν τη δυναμική να λάμψουν και να γίνουν τοπόσημα ως προς τις τέχνες και τα γράμματα. Μιας και λοιπόν, όπως έλεγε η παλιά εκπομπή της ΕΡΤ από τη δεκαετία του ’80, Ελλάδα δεν είναι μόνο η Αθήνα, τα «Πρόσωπα» επέλεξαν χαρακτηριστικά παραδείγματα πρόσφατων πολιτιστικών πρωτοβουλιών στο ηπειρωτικό και νησιωτικό κομμάτι της χώρας μας.

Βόλος

Αν και η πόλη είναι συνδεδεμένη με τα παραλιακά ουζάδικα, στον κόσμο της street art ο Βόλος πρωτοπορεί. Πρόσφατα εγκαινιάστηκε εκεί το πρώτο υπαίθριο μουσείο δημόσιων τοιχογραφιών, που αποτελείται από ένα σύνολο δημιουργιών στους δρόμους της πόλης. Η ομάδα UrbanAct παρέδωσε πρόσφατα τη 40ή δημόσια τοιχογραφία μεγάλων διαστάσεων, στήνοντας ένα εντυπωσιακό σύνολο έργων, το μεγαλύτερο από κάθε άλλη ελληνική πόλη της περιφέρειας. Τα τελευταία 20 χρόνια που η ομάδα δρα στον Βόλο, γνωστοί καλλιτέχνες του γκραφίτι από την Ελλάδα και το εξωτερικό έφτιαξαν αφιλοκερδώς εντυπωσιακά έργα, δωρίζοντάς τα στην πόλη. Η τοπική κοινωνία είχε ενεργό συμμετοχή στο στήσιμο του άτυπου μουσείου, αφού προσέφερε συνεχώς επιφάνειες σε δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, συμβάλλοντας στην αναβάθμιση του αστικού τοπίου. Οι επισκέπτες μπορούν να ανακαλύπτουν τις τοιχογραφίες χρησιμοποιώντας τον χάρτη που έφτιαξε η UrbanAct σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή, διαβάζοντας παράλληλα πληροφορίες για τα έργα και τους καλλιτέχνες.

Κοζάνη

Στην αρχή ήταν η κεντρική πλατεία της πόλης που ανανεώθηκε με μοντέρνα αστική αισθητική, κερδίζοντας το πρώτο βραβείο της Πανελλήνιας Ενωσης Αρχιτεκτόνων. Τώρα, οι δάφνες περνάνε στη νέα δημοτική βιβλιοθήκη της Κοζάνης. Η πρωτοτυπία της Κοβενταρείου Βιβλιοθήκης, σε αρχιτεκτονική μελέτη των Κ. Αντωνίου, Ε. Κάστρου και Π. Τζώνου, Σ. Γαλίκα και Θ. Χατζηγιαννόπουλου, είναι η ογκοπλαστική διαμόρφωσή του που μοιάζει με τραπεζοειδές κτίσμα στην κορυφή του, ενώ στη βάση του διατηρεί τα προϋπάρχοντα κτίσματα – αποθήκες του. Στα τρία επίπεδά του, συνολικού εμβαδού 2.300 τ.μ., φυλάσσονται 153.000 τόμοι, 380 έγγραφα, 315 κώδικες, 70.000 λυτά έγγραφα και 400.000 ψηφιοποιημένες σελίδες. Παράλληλα, συγκατοικεί με το Μουσείο της Βιβλιοθήκης, το οποίο ερμηνεύει το περιεχόμενο και τη σημασία της για τη χώρα, το πρώτο σχετικό παράδειγμα στην Ελλάδα.

Μυτιλήνη

Περιπλανήσεις και πνευματικά παιχνίδια επιφυλάσσει στον επισκέπτη του το Μουσείο – Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη – Τεριάντ που παρουσιάζει το σύνολο του εκδοτικού έργου του τεχνοκριτικού, εκδότη καλλιτεχνικών εντύπων και συλλέκτη έργων τέχνης. Αν κι επισήμως άνοιξε τις πόρτες του τον Αύγουστο του 1979, τη σημερινή του μορφή την οφείλει στη ριζική ανακαίνισή του που ολοκληρώθηκε πέρυσι. Στους χώρους του μπορεί να συναντήσει ο επισκέπτης αντίτυπα των «Μεγάλων Βιβλίων» και σελίδες με λιθογραφίες των Σαγκάλ, Ματίς, Πικάσο, Λεζέ κ.ά. Σπάνια αντίγραφα μεσαιωνικών χειρογράφων στέκονται δίπλα σε πίνακες του Τσαρούχη, του Θεόφιλου και του Γιώργου Βακιρτζή. Γι’ αυτούς τους αγαπημένους ζωγράφους του Τεριάντ, στο μουσείο έχει δημιουργηθεί κι ενότητα με τις βιογραφίες τους.

Ηράκλειο Κρήτης

Στον σπουδαίο Νίκο Καζαντζάκη αποδίδει τιμή το ομώνυμο μουσείο που λειτουργεί από το 1983. Χτισμένο σ την κεντρική πλατεία του πατρογονικού του χωριού, των Βαρβάρων (σημερινή Μυρτιά), σε συγγενικό σπίτι της οικογένειάς του, δημιουργήθηκε χάρη στη δράση του σκηνογράφου – ενδυματολόγου Γιώργου Ανεμογιάννη, με σκοπό να διασωθεί η μνήμη τού συγγραφέα και να προβληθεί το έργο και η σκέψη του. Σήμερα το μουσείο έχει στις προθήκες του πρώτες εκδόσεις των βιβλίων του Καζαντζάκη μαζί με επιστολές, δημοσιεύματα του Τύπου, άρθρα, θεατρικό υλικό και μελέτες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον ανάμεσα στα 50.000 τεκμήρια που φυλάσσονται εκεί έχουν τα αυτόγραφα του Καζαντζάκη, οι φωτογραφίες, τα ηχητικά ντοκουμέντα και τα προσωπικά του αντικείμενα. Παράλληλα με τα εκθέματα, στο μουσείο διοργανώνονται συνέδρια, ημερίδες και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις για τον Καζαντζάκη. Για τους μικρούς επισκέπτες υπάρχουν ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα σε μηνιαία βάση.

Λευκάδα

Αν ένα κτίριο έχει τη δύναμη να αφηγηθεί την ιστορία και την πορεία της ζωής ενός προσώπου, τότε το πατρικό του Αγγελου Σικελιανού που πρόσφατα ανακαινίστηκε στη Λευκάδα μαρτυρά ολόκληρο το ειδικό βάρος της προσωπικότητάς του. Ερειπωμένο για πολλές δεκαετίες, το κτίριο ανέλαβε να αναστηλώσει το 2007 η Εθνική Τράπεζα και το περσινό φθινόπωρο άνοιξε, αποκατεστημένο, ξανά τις πόρτες του. Με τις χαρακτηριστικές υπογραφές του Σικελιανού να κοσμούν την οροφή του, το τριώροφο οίκημα μετατράπηκε σε ένα μουσείο μονογραφίας, αξιοποιώντας τις σύγχρονες τεχνολογίες της μουσειολογίας. Μέσα από τα εκθέματα δεν δίνεται τόσο έμφαση στα προσωπικά του αντικείμενα όσο στο σύμπαν του Σικελιανού, στις εμπνεύσεις που τον ώθησαν να γράψει τα έργα του αλλά και στις διαδρομές του στην τέχνη. Οι στίχοι του ζωντανεύουν για να συνομιλήσουν με τον επισκέπτη και να αποκαλύψουν μπροστά του ολόκληρη τη σικελιανή σκέψη.