Ο Βιατσεσλάβ Γκορσκόφ, ειδικός στις θρησκευτικές σπουδές, ανήκει στην πλειονότητα των ορθόδοξων χριστιανών στην Ουκρανία που είχαν αποδεχθεί το γεγονός ότι η Εκκλησία τους λογοδοτούσε στο Πατριαρχείο της Μόσχας. Οχι πια. «Το να αποκτήσουμε την αυτοκεφαλία μας αποτελεί μέρος της διαδικασίας εξόδου από την αυτοκρατορική τροχιά της Μόσχας», λέει πλέον. Ακόμα και όσοι διαφωνούσαν με την απομάκρυνση του Κιέβου από τη Ρωσική Εκκλησία, παρατηρεί, άλλαξαν γνώμη λόγω της επίμονης σιωπής της θρησκευτικής ιεραρχίας στη Μόσχα την ώρα που Ουκρανοί έχαναν τη ζωή τους σε έναν πόλεμο που προκάλεσε η Ρωσία. «Η πολιτική της Εκκλησίας της Μόσχας τους τελευταίους αιώνες δεν ήταν καθόλου ανεξάρτητη, εξαρτάτο κυρίως από το κράτος», καταλήγει.

Οπως παρατηρεί ο Νιλ Μακφάχαρ στους «New York Times», αυτό ισχύει ιδιαίτερα από τότε που ήρθε στην εξουσία ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος με μεγάλη επιμονή τα τελευταία χρόνια προσπαθεί να αναβιώσει την ιδέα ότι η Μόσχα θα πρέπει να είναι η πρωτεύουσα όλων των ανατολικών ορθόδοξων χριστιανών, μετατρέποντας ουσιαστικά τη Ρωσική Εκκλησία σε μια επέκταση των προσπαθειών του να ξανακάνει τη χώρα του υπερδύναμη. Ο Πούτιν στήριξε την Εκκλησία τόσο για να εμφανίσει τη Ρωσία ως προπύργιο των «παραδοσιακών αξιών» όσο και για να υποδείξει το Κρεμλίνο ως κληρονόμο των αγίων παραδόσεων της τσαρικής αυτοκρατορίας.

«Αποχαιρετούμε την Εκκλησία της αυτοκρατορίας», σημειώνει ο Σεργκέι Τσάπνιν, ακαδημαϊκός. «Η αυτοκρατορική διάσταση της ρωσικής ταυτότητας είναι εξαιρετικά σημαντική. Η αυτοκεφαλία θα αποτελέσει ένα ισχυρό πλήγμα στο αυτοκρατορικό σχέδιο, το οποίο στην πραγματικότητα είναι το μόνο που διαθέτει η Ρωσία». Από τα 300 εκατομμύρια των ορθόδοξων χριστιανών η Μόσχα υπολογίζει ότι τα δικά της μέλη ανέρχονται στα 150 εκατομμύρια – άρα θα χάσει περίπου 30% με 40% των πιστών της. Ενα πιο μικρό εκκλησίασμα θα υπονομεύσει τις προσπάθειες του Πατριαρχείου της Μόσχας να εμφανισθεί ως προστάτης όλων των ορθόδοξων χριστιανών – ως μια Τρίτη Ρώμη (μετά την απώλεια της Ρώμης στο πρώτο σχίσμα και κατόπιν της Κωνσταντινούπολης το 1453).

Σε πολιτικό επίπεδο θα περιορίσει σημαντικά την προσπάθεια του Πούτιν να εμφανίσει την κυβέρνησή του ως αναγέννηση της παλιάς τσαρικής αυτοκρατορίας. Η Μόσχα δεν ελέγχει πλέον μέρη της αυτοκρατορίας όπως η Ουκρανία ή η Λευκορωσία αλλά η κυριαρχία της Ρωσικής Εκκλησίας στηρίζει τον ισχυρισμό του προέδρου Πούτιν ότι σε όλα αυτά τα μέρη υπάρχει ακόμα ένας λαός, μια Εκκλησία και μια κουλτούρα – που ανήκουν στον «ρωσικό κόσμο», μια αντίληψη που προωθείται τόσο από το Κρεμλίνο όσο και από τον Πατριάρχη Κύριλλο, τον προκαθήμενο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Τώρα, διαρρηγνύεται και ο τελευταίος αυτοκρατορικός δεσμός, με την Ουκρανία – κάτι που ίσως οδηγήσει και άλλες Εκκλησίες σε αναζήτηση ανεξαρτησίας. Και αυτό αποτελεί μια πολύ δυσοίωνη προοπτική για τη Μόσχα, που πιθανώς θα αναζητήσει άλλους τρόπους για να προωθήσει τα μεγαλεπήβολα σχέδιά της. Κάτι που ανησυχεί πολλούς.