Την τρίτη φορά που έπεσε το σφυράκι του δημοπράτη στους Κρίστις της Νέας Υόρκης το πορτρέτο του «Εντμόν ντε Μπελαμί από την οικογένεια ντε Μπελαμί» είχε πωληθεί προς 432.500 δολάρια. Σε 40 φορές δηλαδή υψηλότερη τιμή από την αρχική εκτίμηση (7.000 -10.000 δολάρια) και υπερδιπλάσια από το σύνολο της αξίας ενός ορειχάλκινου γλυπτού του Ρόι Λίχτενσταϊν (87.500 δολάρια) και ένα πολλαπλό του Αντι Γουόρχολ (75.000 δολάρια), που πωλούνταν την ίδια βραδιά.

Η μάχη για την απόκτησή του διήρκεσε κάτι λιγότερο από επτά λεπτά ανάμεσα σε έναν ενδιαφερόμενο που βρισκόταν εντός της αίθουσας, έναν διεκδικητή μέσω Διαδικτύου που είχε συνδεθεί από τη Γαλλία και δύο που έδιναν προσφορές μέσω τηλεφώνου, ο ένας εκ των οποίων κατάφερε και να αποκτήσει το έργο.

Διαβάζοντας τις παραπάνω γραμμές θα αναρωτιέστε ποιος είναι ο δημιουργός του θολού αυτού πορτρέτου, που απεικονίζει έναν άνδρα, πιθανόν κληρικό γαλλικής καταγωγής και απροσδιορίστου εποχής. Και αν σας παραθέσουμε την υπογραφή, όπως βρίσκεται στην κάτω δεξιά γωνία του καμβά – min G max D Εx [log (D(x))] + Εz [log(1- D (G(z)))] – μάλλον δεν θα καταλήξετε εύκολα σε συμπεράσματα. Κι αυτό διότι το συγκεκριμένο πορτρέτο δεν είναι παρά το πρώτο έργο που δημοπρατείται το οποίο έχει δημιουργηθεί από έναν αλγόριθμό και όχι από ανθρώπινο χέρι…

Πίσω από την παραγωγή του συγκεκριμένου έργου βρίσκεται νεοσύστατη εταιρεία (start up) τριών 25χρονων Γάλλων με την επωνυμία Obvious, οι οποίοι δεν έχουν ακαδημαϊκό υπόβαθρο στην τέχνη, καθώς οι σπουδές τους είναι γύρω από τους υπολογιστές και τις επιχειρήσεις. Είναι εκείνοι που τροφοδότησαν το σύστημα με 15.000 πορτρέτα τα οποία φιλοτεχνήθηκαν μεταξύ του 14ου και του 20ού αι. και δεν εμπίπτουν στον νόμο περί προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων και βάσει των οποίων παρήχθησαν νέες εικόνες, ανάμεσά τους και το εν λόγω πορτρέτο.

Η δημοπράτηση ενός έργου που είναι αποτέλεσμα τεχνητής νοημοσύνης αποτέλεσε ένα πετυχημένο καθώς φαίνεται – με εμπορικούς όρους τουλάχιστον – πείραμα εκ μέρους των Κρίστις, το οποίο γεννήθηκε με αφορμή ένα διαδικτυακό άρθρο στο οποίο αναφερόταν ότι ο συλλέκτης Νικολά Λογκερό – Λασέρ είχε αγοράσει απευθείας από τους Obvious ένα άλλο πορτρέτο της ίδιας σειράς προς 10.000 ευρώ. Ωστόσο δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκτιμούν πως η παρουσίασή του ως του «πρώτου δημοπρατούμενου έργου τέχνης που δημιουργήθηκε με την τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης» δεν είναι παρά ένα εμπορικό εύρημα, καθώς ήδη από το 2015 έχουν βγει στο σφυρί γλυπτά βασισμένα σε προγράμματα υπολογιστών. Σε ιδιωτικές συναλλαγές έργα τέχνης – προϊόντα αλγορίθμων έχουν αγγίξει και τις 600.000 δολάρια, ενώ καλλιτεχνικές ομάδες που ασχολούνται με τον συγκεκριμένο τρόπο παραγωγής έργων εδώ και τέσσερις δεκαετίες, αν και πρωτοπόρες δεν έχουν καταφέρει να εκπροσωπηθούν από κορυφαίες γκαλερί.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ. Η εξέλιξη αυτή όμως ήταν αρκετή για να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου από τον οποίο προκύπτουν ερωτήματα όπως τα εξής: Υπάρχει κίνδυνος η τεχνητή νοημοσύνη να καταστήσει μελλοντικά άχρηστους τους καλλιτέχνες; Μπορεί ένα έργο προϊόν τεχνητής νοημοσύνης να απολαμβάνει τα προνόμια που απορρέουν από τον νόμο περί προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων; Κι αν ένα έργο συλλαμβάνεται ως ιδέα από έναν άνθρωπο αλλά δημιουργείται από ένα μηχάνημα σε ποιον ανήκουν τα πνευματικά δικαιώματα; Το σημαντικότερο ερώτημα που προέκυψε ωστόσο είναι κατά πόσο το πορτρέτο είναι αυθεντικό, καθώς η τεχνολογία που χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία του κυκλοφορεί ήδη από το 2015 και μάλιστα ο καλλιτέχνης Ρόμπι Μπαράτ διεκδικεί την πατρότητά του, κάτι που οι Obvious δεν αρνούνται, αλλά υποστηρίζουν ότι την τροποποίησαν.