Βρισκόμαστε στα γραφεία του εκδοτικού οίκου Φαρλάκου. Ο Βασίλης, συντηρητικών πολιτικών φρονημάτων, και ο Μάνος, προοδευτικών, συγκρούονται για τις συνθήκες εργασίας αλλά και για το περιεχόμενο των βιβλίων που εκδίδονται. Σημείο αιχμής για την πνευματική διαμάχη, ο ποιητής Φανφάρας και η στρατευμένη συντηρητική ποίησή του. Πολύ γρήγορα, όμως, η τύχη τα φέρνει έτσι ώστε οι πολιτικές πεποιθήσεις των δύο συναδέλφων να αλλάξουν και οι καταστάσεις που ακολουθούν δοκιμάζουν τους ήρωες. Η ιστορία μοιάζει γνώριμη; Ναι, γιατί αποτελεί το σενάριο της ταινίας «Ξύπνα Βασίλη» που σκηνοθέτησε το 1969 ο Γιάννης Δαλιανίδης. Σχεδόν πέντε δεκαετίες αργότερα, το έργο επιστρέφει στη σκηνή, αυτή τη φορά του Εθνικού Θεάτρου, χάρη στη φρέσκια ανάγνωσή του από τον Αρη Μπινιάρη.
Ο σκηνοθέτης, αξιοποιώντας τη διαχρονική και οξυδερκή σάτιρα που έγραψε για το θέατρο ο Δημήτρης Ψαθάς, πάνω στην οποία βασίστηκε και η κινηματογραφική μεταφορά, φέρνει στη δική του την ατμόσφαιρα των 60s με διάθεση ευρηματική. «Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Στάθης Λιβαθινός, τη χρονιά που μας πέρασε, μου πρότεινε το ανέβασμα του συγκεκριμένου έργου. Στην αρχή αιφνιδιάστηκα με την πρόταση. Οταν όμως είδα ξανά την ταινία και διάβασα και το πρωτότυπο θεατρικό έργο, ήμουν σίγουρος πως πρέπει να είναι το επόμενο καλλιτεχνικό μου βήμα. Με ιντρίγκαρε ο τρόπος με τον οποίο ο Ψαθάς καυτηρίαζε και διακωμωδούσε πρόσωπα και καταστάσεις, διατηρώντας παράλληλα το δραματικό τους υπόβαθρο» τονίζει ο ίδιος μιλώντας στα «ΝΕΑ».
Αν και το κοινό γνώρισε το συγκεκριμένο έργο μέσα από τον κινηματογράφο, ο Μπινιάρης επιλέγει να κρατήσει αποστάσεις από αυτό, προβάλλοντας την ιδιόχειρη θεατρική του φόρμα. «Δεν σκοπεύω να δώσω τη χαρακτηριστική εικόνα της ταινίας που το κοινό έχει κατά νου. Στη διαδικασία σκηνοθεσίας της συγκεκριμένης παράστασης, ανέτρεξα κάποιες φορές στην ταινία του Δαλιανίδη, αλλά κυρίως ασχολήθηκα με το πρωτότυπο θεατρικό κείμενο του Ψαθά. Σ’ αυτό βασίστηκε η διασκευή που έχουμε κάνει. Η τελική φόρμα της παράστασης έχει κρατήσει αναφορές από τον παλιό ελληνικό κινηματογράφο, όχι όμως από την ταινία. Ο θεατής θα έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει τη γνωστή ιστορία του Ψαθά μέσα από ένα δυναμικό πρίσμα, με ηλεκτρισμένα μουσικά ηχοτοπία, διατηρώντας όμως ταυτόχρονα και τους κώδικες της κωμωδίας» επισημαίνει ο σκηνοθέτης.
Παρ’ όλα αυτά, ο ίδιος δηλώνει λάτρης του παλιού ελληνικού κινηματογράφου. «Εχω μεγαλώσει βλέποντας τις ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου και κυρίως τις κωμωδίες. Με γοητεύει ιδιαίτερα ο υποκριτικός κώδικας των ηθοποιών και η διαχείριση του ρυθμού των διαλόγων. Οι ηθοποιοί τότε διαχειρίζονταν τις σκηνές χωρίς ψυχολογισμούς, χωρίς να βυθίζονται στην πολυτέλεια του χρόνου. Η ιστορία προχωρούσε κουρδισμένα και χορδισμένα. Η σύγχρονη θεατρική πράξη έχει πολλά να διδαχθεί από αυτήν τη λειτουργία» παραδέχεται ο Μπινιάρης.
ΚΑΜΕΡΑ ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ. Στη νέα προσέγγιση του έργου του Ψαθά, ο δημιουργός με ματιά σύγχρονη αποκρυπτογραφεί το ιδιότυπο ύφος του συγγραφέα. «Οταν χρειάστηκε να έρθω ξανά σε επαφή με το “Ξύπνα Βασίλη”, αισθάνθηκα μια παράδοξη σύνθεση συναισθημάτων. Παράδοξη, γιατί ενώ απολάμβανα τη διακωμώδηση των προσώπων και των καταστάσεων του έργου, αισθανόμουν παράλληλα μια υποβόσκουσα ταραχή, μια τεταμένη αγωνία να διατρέχει τη ροή των γεγονότων. Σαν να αποκαλύπτεται κάτω από τους καθημερινούς διαλόγους του έργου μια πολύ συγκεκριμένη ποιότητα μοναξιάς, μέσα από την οποία συνδέονται τα πρόσωπα. Αυτή η διπλή αφηγηματική λειτουργία μού τράβηξε αρχικά το ενδιαφέρον και αυτή ακριβώς χαρακτηρίζει το ανέβασμα της δικής μας παράστασης» αναφέρει ο δημιουργός που υπογράφει επίσης τη διασκευή (μαζί με τη Θεοδώρα Καπράλου), τους στίχους των τραγουδιών, ενώ χειρίζεται και μια κάμερα επί σκηνής.
Η παραγωγή αυτή του Εθνικού, μολονότι ήταν μια ιδέα στα σπάργανα τα τελευταία δύο χρόνια, φέτος συμπίπτει με μια νέα θεατρική μόδα που θέλει τις επιτυχημένες ελληνικές ταινίες να γίνονται εμπορικές διασκευές για τη σκηνή. Το ανέβασμα του Μπινιάρη, βέβαια, δεν ταυτίζεται με τη συγκεκριμένη εξέλιξη κι επιλέγει να ακολουθήσει πιο ανατρεπτική, πολύ καλλιτεχνική οδό. Οι δικοί του πρωταγωνιστές, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται οι Ελισάβετ Κωνσταντινίδου, Γιώργος Γάλλος, Ηρώ Μπέζου και Γιώργος Παπαγεωργίου, αναλαμβάνουν επί σκηνής να μιλήσουν για τα σοβαρά θέματα μπλέκοντας το γέλιο με το σφίξιμο στο στομάχι και φωτίζοντας παράλληλα τη συνάφεια του έργου με το σήμερα. «Στη δική μας την παράσταση, όλες οι θέσεις των χαρακτήρων του έργου έχουν οξυνθεί. Ολες οι θέσεις, καθώς και οι μεταξύ τους συγκρούσεις, έχουν γίνει πιο έντονες. Αναζητήσαμε τρόπους τα πρόσωπα να διατηρούν τα κωμικά τους στοιχεία, αλλά να μαρτυρούν ταυτόχρονα και τις υπόγειες διαθέσεις τους. “Μια κωμωδία της ζωής με όλο το δραματικό υπόστρωμά της” έχει χαρακτηρίσει το έργο ο Δημήτρης Ψαθάς, και ακριβώς πάνω σ’ αυτό εργαστήκαμε: θελήσαμε να διατηρήσουμε την κωμωδία της ζωής των προσώπων, αλλά να γίνει, ταυτόχρονα, ανάγλυφο και το υπόγειο ποτάμι των συναισθημάτων τους» καταλήγει ο Μπινιάρης.
INFO
«Ξύπνα Βασίλη». Κάθε Τετάρτη έως και Κυριακή στο Εθνικό Θέατρο (Σκηνή Νίκος Κούρκουλος, Αγίου Κωνσταντίνου 22-24, Ομόνοια, τηλ. 210-5288.170, είσοδος 5-18 ευρώ)