Ο Βασίλης Γοργούλης, γιατρός – ιστοπαθολόγος και καθηγητής στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας, έχει βάλει στόχο να γυρίσει τον χρόνο πίσω. Χρησιμοποιεί ως όχημά του την έρευνα «μετατόνων», που γίνεται αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα και στο εργαστήριό του στις εγκαταστάσεις της Ιατρικής στου Γουδή, και κινείται ήδη σε δικές του ταχύτητες!

Διευθύνει μια ομάδα νέων επιστημόνων στο Εργαστήριο Ιστολογίας – Εμβρυολογίας της Ιατρικής Σχολής, έχει πάνω του το βλέμμα των πιο σημαντικών «κυνηγών ταλέντων» της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας, φέρνει στην Ελλάδα τον επόμενο Σεπτέμβριο το 19ο Παγκόσμιο Ετήσιο Συνέδριο Κυτταρικής Γήρανσης και πιστεύει ότι στην έρευνα δεν υπάρχει όριο.

Μένει στην Ελλάδα από άποψη, αναγκάστηκε να «πατεντάρει» τις επιστημονικές του ανακαλύψεις στη Βρετανία γιατί στην Ελλάδα δεν υπάρχει ακόμη νομικό πλαίσιο ώστε τα πανεπιστήμια να μπορέσουν να κατοχυρώσουν την εμπορική αξία των ανακαλύψεών τους, βιώνει γραφειοκρατικά προβλήματα καθημερινά, αλλά επιμένει.

Ως «υβρίδιο» γιατρού και μοριακού βιολόγου, ξεκίνησε με την Ομάδα Μοριακής Καρκινογένεσης να ερευνάει πώς αντιδρούν τα κύτταρα του οργανισμού στα ογκογόνα ερεθίσματα. Προχώρησε μελετώντας τον ρόλο της κυτταρικής γήρανσης ως αμυντικού μηχανισμού των κυττάρων έναντι στο στρες και σύντομα βρέθηκε μπροστά στον χρόνο! Τον μηχανισμό της γήρανσης και το πώς να τον παρακολουθήσουμε, να τον αναλύσουμε, να τον αποτρέψουμε!

Στην ερώτηση μάλιστα «πιστεύετε ότι σήμερα μπορούμε να καθυστερήσουμε τη γήρανση του σώματος;», απαντάει με άνεση: «Φυσικά μπορούμε. Για να σκοτώσεις το κακό πρέπει να ξέρεις πού βρίσκεται. Εμείς βρήκαμε τον τρόπο χάρη στο αντιδραστήριο που δημιουργήσαμε να εντοπίζουμε τα γερασμένα κύτταρα μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό». Ειδικά στον καρκίνο η δυνατότητα αυτή μπορεί να μας βοηθήσει να προβλέψουμε την ανταπόκριση ενός ασθενούς στη χημειοθεραπεία. Ταυτόχρονα «χτίζει» θεμέλια στο διαρκώς εξελισσόμενο πεδίο των αντιγηραντικών θεραπειών και της αναγεννητικής ιατρικής.

Ο Βασίλης Γοργούλης διαδέχτηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών τον Χρήστο Κίττα, θρυλικό καθηγητή και πρώην πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών. «ΤΑ ΝΕΑ» τους συνάντησαν και τους δύο, στο εργαστήριό τους, με τη νέα γενιά των φοιτητών τους. «Οταν πάτε στο εξωτερικό να συνεχίσετε τις σπουδές σας, μη σας κλέψει η ξενιτιά» δήλωνε μάλιστα χαρακτηριστικά σε μια συγκινητική συζήτηση με τους νέους φοιτητές ο Χρήστος Κίττας.

Η Ομάδα Μοριακής Καρκινογένεσης του Εργαστηρίου Ιστολογίας – Εμβρυολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών εστιάζει την έρευνά της επί τρεις δεκαετίες στην αποκάλυψη των μυστικών που κρύβει ο καρκίνος. «Κύριος στόχος μας είναι η απάντηση στο ερώτημα: πώς αντιδρούν τα φυσιολογικά κύτταρα σε ογκογόνα ερεθίσματα προκειμένου να διατηρήσουν τη δομή και λειτουργία τους;» λέει ο Βασίλης Γοργούλης.

Η ομάδα του Γοργούλη συνέθεσε και ανέπτυξε ένα καινοτόμο χημικό αντιδραστήριο το οποίο εντοπίζει τα γερασμένα κύτταρα σε ένα ευρύ φάσμα βιολογικών υλικών. Τα ευρήματά της δημοσιεύθηκαν σε διεθνή περιοδικά υψηλού επιστημονικού κύρους, ενώ το προϊόν αυτό καλύπτεται από διπλώματα ευρεσιτεχνίας, υπό την αιγίδα του Πανεπιστήμιου του Manchester, και διατίθεται ήδη στη διεθνή αγορά.

Ενα ακόμα πεδίο όπου δραστηριοποιείται η ίδια ομάδα είναι η ανάπτυξη υπολογιστικών προγραμμάτων που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη αναπτύσσοντας αντίστοιχους αλγόριθμους για την απεικόνιση και διάγνωση του καρκίνου σε βιοπτικό υλικό.

«Ενα από τα σχέδιά μου όταν πέρασα στη σχολή της Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής ήταν να ασχοληθώ με τη βασική έρευνα και ιδιαίτερα με τον καρκίνο. Βρήκα αυτό που ζητούσα στο εργαστήριό μας. Η επιλογή μου να παραμείνω στην Ελλάδα και να ενσωματωθώ στην Ομάδα Μοριακής Καρκινογένεσης δικαιώθηκε απόλυτα και μου έχει προσφέρει το υπόβαθρο να ατενίζω με αισιοδοξία το μέλλον, εφόσον οι προσπάθειές μας στηριχθούν έμπρακτα και από την πολιτεία».

Η Σοφία Ρίζου είναι μοριακή βιολόγος και γενετίστρια

«Εγινα μέλος της ερευνητικής μας ομάδας όταν επέστρεψα από το Λονδίνο, μετά τις μεταπτυχιακές μου σπουδές.

Εκείνη την εποχή η χώρα βρισκόταν ακόμα στο μέσο της οικονομικής κρίσης και ήταν δύσκολο για τα νεότερα μέλη

να καλυφθούμε οικονομικά, καθώς οι προκηρύξεις υποτροφιών είχαν σχεδόν μηδενιστεί. Ομως, δύο πράγματα με κράτησαν τελικά στο εργαστήριο. Πρώτον το αντικείμενο της έρευνάς του και το όραμα του καθηγητή μας και δεύτερον η επιθυμία μου να ζήσω στην Ελλάδα».

Ο Χρήστος Ζαμπετίδης είναι μοριακός βιολόγος, γενετιστής, αλλά και φοιτητής στην Ιατρική Αθηνών

Γλωσσάρι

ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ

Σύνθετη και πολυσταδιακή διαδικασία μετατροπής ενός φυσιολογικού κυττάρου σε καρκινικό (καρκινική εξαλλαγή ενός κυττάρου).

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΓΗΡΑΝΣΗ

Είναι ένας μηχανισμός ανταπόκρισης των κυττάρων σε στρεσογόνα ερεθίσματα με συγκεκριμένα μορφολογικά και βιοχημικά χαρακτηριστικά. Τα κύτταρα αυτά αν δεν απομακρυνθούν έγκαιρα από το ανοσοποιητικό σύστημα μπορούν να αποτελέσουν υπόβαθρο για παθολογικές καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων αγγειακών παθήσεων και του καρκίνου.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΟΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ (ΑΠΟΠΤΩΣΗ)

Τα κύτταρα προγραμματίζονται να πεθάνουν έπειτα από εκτεταμένες βλάβες, ιδιαίτερα στο γενετικό υλικό.

ΓΕΝΩΜΙΚΗ ΑΣΤΑΘΕΙΑ

Ποσοτική και ποιοτική διαταραχή της ακεραιότητας του γενετικού υλικού ενός κυττάρου.