Η νίκη Μπολσονάρο δεν αποτελεί μόνο άλλον έναν κρίκο στην αλυσίδα εκλογικών θριάμβων λαϊκιστών και εθνικιστών από το 2016 και μετά, αλλά έχει και γεωπολιτικές παραμέτρους. Για πρώτη φορά ύστερα από σχεδόν 20 χρόνια και το «κόκκινο κύμα» των αριστερών λαϊκισμών που σάρωσε τη Λατινική Αμερική, οι ΗΠΑ ξαναβρίσκουν έναν ιδεολογικό σύμμαχο στην «αυλή» τους. Την ίδια στιγμή, η διεθνής αντισυστημική αντίδραση που συχνά περιγράφεται ως «λαϊκισμός» αποκτά τώρα σαφές ιδεολογικό πρόσημο: οι τρεις από τις πέντε πολυπληθέστερες χώρες του κόσμου (Ινδία, ΗΠΑ, Βραζιλία) έχουν πια ηγέτες με ριζοσπαστικό ακροδεξιό προφίλ.

Οι ομοιότητες του Μπολσονάρο με την ιδεολογία και ρητορική του Ντόναλντ Τραμπ είναι εντυπωσιακές: ανενδοίαστες εκκλήσεις στον λευκό εθνοφυλετισμό σε μια κοινωνία όπου, όπως και στις ΗΠΑ, υπάρχουν βαθιές φυλετικές διαφορές και ιστορική κληρονομιά δουλείας, αποθέωση του μιλιταρισμού, ακραίος κοινωνικός συντηρητισμός, στήριξη από Ευαγγελικές Εκκλησίες, οικονομική ατζέντα ριζοσπαστικής απορρύθμισης. Η ειρωνεία είναι ότι κάποιοι έβλεπαν στον λαϊκισμό του Τραμπ την αρχή της λατινοαμερικανοποίησης του πολιτικού συστήματος των ΗΠΑ. Τελικά είναι η Λατινική Αμερική αυτή που «Τραμπ-οποιείται».

Στις διεθνείς σχέσεις είναι συνήθως η γεωπολιτική, και όχι η ιδεολογία, που καθορίζει τις εξελίξεις. Οταν όμως γεωπολιτική και ιδεολογία ευθυγραμμίζονται, όπως π.χ. στον Ψυχρό Πόλεμο, οι διεθνείς συμμαχίες αποκτούν χαρακτήρα μόνιμο και στρατηγικό. Τραμπ και Μπολσονάρο δεν μοιράζονται απλά την ίδια πολιτική αισθητική. Εκπροσωπούν παρόμοιες κοινωνικές δυνάμεις με παρόμοιους φόβους για τη μετανάστευση, τη ρευστότητα των πολυεθνικών κοινωνιών, και την ταξική ανασφάλεια σε περιόδους οικονομικής κρίσης.

Τα εκλογικά ακροατήριά τους επιζητούν παρόμοια εξωτερική πολιτική: αυστηρή φύλαξη συνόρων και στρατιωτικοποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής, διπλωματία «ισχυρών ανδρών» αντί για διπλωματία θεσμών, έμφαση στο εθνικό συμφέρον αντί για την επίλυση προβλημάτων παγκοσμίου βεληνεκούς (π.χ. κλιματική αλλαγή). Τραμπ και Μπολσονάρο ενδεχομένως να συναντηθούν και σε ένα πρόγραμμα απελευθέρωσης του εμπορίου στο δυτικό ημισφαίριο μέσω ad hoc συμφωνιών εις βάρος των μικρότερων κρατών της περιοχής.

Οπως και στις ΗΠΑ, η νίκη της φοβισμένης λευκής μεσαίας τάξης υπό τη σημαία της ριζοσπαστικής Δεξιάς στη Βραζιλία αλλάζει άρδην το διεθνές προφίλ μιας χώρας που κάποτε ηγήθηκε του κινήματος για μια δικαιότερη παγκοσμιοποίηση, ταυτίστηκε με την ιδέα της αισιόδοξης «παγκόσμιας μεσαίας τάξης» των αναδυόμενων αγορών, και βρέθηκε στην πρωτοπορία των BRICS και του Παγκόσμιου Νότου, δύο έννοιες που ενταφιάζονται πια οριστικά.

Αντίθετα, καθώς η διεθνής πολιτική συνεχίζει να τέμνεται από αιτήματα και φοβίες πολιτιστικού χαρακτήρα, οι ΗΠΑ πιθανότατα βρίσκουν στη Βραζιλία το νέο μέλος μιας συμμαχίας που σκοπό έχει να επανακαθορίσει το νόημα και τον ρόλο της «Δύσης» στη βάση μιας ατζέντας αμυντικής, εθνοκυριαρχικής και αντισυστημικής. Μένει να δούμε αν μετά τις ευρωεκλογές του προσεχούς Μαΐου αυτή συμμαχία αποκτήσει ένα ακόμα μέλος.

Ο δρ Αγγελος Χρυσόγελος είναι ερευνητής στο Weatherhead Center for International Affairs του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ