Η επόμενη μέρα της ιστορικής ανακοίνωσης της Μέρκελ να μη διεκδικήσει την επανεκλογή της για την προεδρία του CDU άνοιξε ένα εξίσου πρωτόγνωρο για τη Χριστιανοδημοκρατική Ενωση πόκερ διαδοχής. Στη μάχη αυτή δεν κρίνεται μόνο το πρόσωπο του νέου προέδρου, αλλά και του υποψηφίου του κόμματος στις επόμενες εκλογές, το αργότερο το φθινόπωρο του 2021. Κρίνεται επίσης εάν και πόσο μεγάλη θα είναι η συντηρητική στροφή στο μεγαλύτερο κόμμα της Γερμανίας. Κρίνεται και η κυβερνητική σταθερότητα στην ισχυρότερη χώρα της ΕΕ που πρέπει να αντιμετωπίσει το Brexit, την ιταλική πρόκληση και τις ευρωεκλογές.

1 Ποιοι είναι οι μνηστήρες της διαδοχής;

Συνολικά έξι υποψήφιοι διεκδικούν την προεδρία του CDU, η μάχη όμως θα κριθεί ανάμεσα σε τρεις: στην 56χρονη Ανεγκρέτ Κραμπ – Καρενμπάουερ, γραμματέα του κόμματος και πρώην πρωθυπουργό του Σάαρλαντ, τον 38χρονο υπουργό Υγείας Γενς Σπαν και τον 62χρονο Φρίντριχ Μερτς, πρώην πρόεδρο της κοινοβουλευτικής ομάδας του CDU – CSU, που εκτοπίστηκε το 2002 από τη Μέρκελ και τώρα θέλει τη ρεβάνς. Δημοφιλέστερος στους Γερμανούς, σύμφωνα με χθεσινή δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Givey, είναι ο Μερτς με 33,7% και ακολουθούν η Καρενμπάουερ με 19,2% και ο Σπαν με 6,2%.

2 Ποιες γραμμές συγκρούονται με την εκλογή προέδρου του CDU;

Δύο είναι οι βασικές γραμμές σύγκρουσης: η γραμμή του Κέντρου που ακολούθησε η Μέρκελ και συνεχίστριά της είναι η Ανεγκρέτ Κραμπ – Καρενμπάουερ, και η γραμμή της συντηρητικής στροφής του CDU που εκφράζουν οι Μερτς και Σπαν. Επειδή απευθύνονται στο ίδιο εσωκομματικό κοινό, δεν αποκλείεται ο Σπαν να αποσυρθεί στην πορεία από την κούρσα της διαδοχής.

3 Τι θα σημάνει η εκλογή εσωκομματικού αντιπάλου ως προέδρου του CDU;

Θεσμικά, η καγκελάριος έχει εκ του Συντάγματος ενισχυμένη θέση. Η ψήφος εμπιστοσύνης της Ομοσπονδιακής Βουλής αφορά το πρόσωπο του καγκελαρίου και όχι του κυβερνητικού σχήματος. Ο καγκελάριος ανατρέπεται μόνον εάν υπερψηφιστεί πρόταση δυσπιστίας. Η Μέρκελ χαρακτήρισε «τόλμημα» τον δυϊσμό στα αξιώματα καγκελαρίου και προέδρου του κόμματος, η ίδια ήταν πάντα αντίθετη. Αν εκλεγεί εσωκομματικός της αντίπαλος, θα επιδιώξει να τονίσει το δικό του προφίλ και τη συντηρητική στροφή του CDU που δεν θα αντέξει ούτε η Μέρκελ ούτε οι Σοσιαλδημοκράτες στην κυβέρνηση.

4 Πόσο αποδυναμωμένη είναι η Μέρκελ στην ευρωπαϊκή σκηνή και διεθνώς;

Η ίδια η Μέρκελ δήλωσε χθες ότι «στη διαπραγματευτική της θέση στη διεθνή σκηνή δεν άλλαξε τίποτα. Θα μπορούσε μάλιστα κάποιος να πει ότι θα έχει περισσότερο χρόνο να επικεντρωθεί στις κυβερνητικές της ευθύνες». Ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν – Κλοντ Γιούνκερ είπε ότι «συνομιλητής παραμένει η Μέρκελ». Ωστόσο, με πρόεδρο του κόμματος έναν εσωκομματικό της αντίπαλο θα γίνει πολύ δυσκολότερη η συνεργασία της Μέρκελ με τον Μακρόν τόσο για τη μεταρρύθμιση της ΕΕ όσο και σε διεθνείς κρίσεις.

5 Τι θα σημαίνει για την Ελλάδα η διαδοχή της Μέρκελ;

Η Ανγκελα Μέρκελ στο αποκορύφωμα της ελληνικής κρίσης έκανε την επιλογή της παραμονής της Ελλάδας στο ευρώ κόντρα στον υπουργό Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Εκτοτε διατηρεί στενή σχέση με τον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα παρέχοντας στήριξη στην εφαρμογή του τρίτου Μνημονίου, στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης και στη συμφωνία των Πρεσπών με την ΠΓΔΜ. Στα ζητήματα που έχουν σχέση με την υλοποίηση των μεταμνημονιακών δεσμεύσεων, οι αποφάσεις, όπως και επί Μνημονίου, περνούν από την πανίσχυρη επιτροπή προϋπολογισμού της Μπούντεσταγκ. Αλλά με πρόεδρο του CDU τον Μερτς ή τον Σπαν, η Μέρκελ δεν θα έχει πλέον περιθώρια στήριξης στον Τσίπρα.

6 Ποια σενάρια υπάρχουν εάν παραιτηθεί η Μέρκελ;

Η γραμματέας του κόμματος Ανεγκρέτ Κραμπ – Καρενμπάουερ επανέλαβε την προηγούμενη εβδομάδα ότι διάλυση του σημερινού, μεγάλου κυβερνητικού συνασπισμού με τους Σοσιαλδημοκράτες θα σημάνει πρόωρες εκλογές. Ωστόσο, υπάρχει και το σενάριο της κυβέρνησης μειοψηφίας από τα δύο κόμματα της Χριστιανικής Ενωσης που θα στηρίζεται σε ad hoc πλειοψηφίες στη Βουλή μέχρι να ολοκληρωθεί η τετραετία.

7 Τι πιθανότητες έχει το σενάριο της κυβέρνησης μειοψηφίας;

Είχε συζητηθεί μετά την αποτυχία της διαπραγμάτευσης για τον συνασπισμό Τζαμάικα (Χριστιανοδημοκράτες – Πράσινοι – Φιλελεύθεροι). Το απέρριψε τότε κατηγορηματικά η Μέρκελ με το επιχείρημα ότι δεν διασφαλίζει την κυβερνητική σταθερότητα που χρειάζεται ενόψει των ευρωπαϊκών και διεθνών προκλήσεων. Επανέφερε όμως το σενάριο αυτό εσχάτως ο πρόεδρος της Μπούντεσταγκ Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, καλώντας τους Γερμανούς «να συμφιλιωθούν με το μοντέλο μιας κυβέρνησης μειοψηφίας». Ο ίδιος ο Σόιμπλε θεωρείται «χρυσή εφεδρεία» για την περίπτωση ενός μεταβατικού καγκελαρίου.

8 Μπορεί να αλλάξει ο κυβερνητικός συνασπισμός, χωρίς να γίνουν πρόωρες εκλογές;

Θεωρητικά, ναι. Προϋπόθεση αλλαγής του κυβερνητικού συνασπισμού όμως είναι να φύγει από τη μέση η Μέρκελ. Αυτή είναι η επιδίωξη των εσωκομματικών αντιπάλων της Μέρκελ, όπως και του προέδρου των Φιλελευθέρων Κρίστιαν Λίντνερ, ο οποίος σχολίασε τη διαδοχή της στο κόμμα με τη δήλωση ότι «παραιτείται από το λάθος αξίωμα». Αυτό μπορεί να συμβεί εάν πρόεδρος του CDU εκλεγεί ο Γενς Σπαν, με τον οποίο ο Λίντνερ ευελπιστεί ότι μπορεί να επαναλάβει το εγχείρημα του συνασπισμού Τζαμάικα. Ακρως αμφίβολο ωστόσο είναι εάν θα συμπράξουν σ’ αυτό οι Πράσινοι, οι οποίοι έχουν κάθε λόγο να θέλουν πρόωρες εκλογές για να κεφαλαιοποιήσουν τη μεγάλη άνοδο που καταγράφουν στις τοπικές αναμετρήσεις και τις παγγερμανικές δημοσκοπήσεις που τους φέρνουν δεύτερο κόμμα.

9 Πόσο θα επηρεάσει την πορεία του ακροδεξιού AfD η διαδοχή της Μέρκελ;

Η Ανγκελα Μέρκελ είναι το κόκκινο πανί για το ακροδεξιό ΑfD και τους εθνολαϊκιστές του δικού της κόμματος. Η Μέρκελ ήταν και παραμένει το σημαντικότερο ανάχωμα στην ορμπανοποίηση του κόμματος με πρωτεργάτη τον βαυαρό πρόεδρο της Χριστιανοκοινωνικής Ενωσης και υπουργό Εσωτερικών Χορστ Ζεεχόφερ. Με τη διαδοχή της στην προεδρία του CDU οι εθνολαϊκιστές χάνουν το εμβληματικό πρόσωπο – εχθρό και το βασικό τους σύνθημα: «Η Μέρκελ πρέπει να φύγει». Ταυτόχρονα, η αλλαγή ηγεσίας στο CDU θα σημάνει σαφώς συντηρητική στροφή της Χριστιανοδημοκρατίας, μικρή με την Ανεγκρέτ Κραμπ – Καρενμπάουερ, ριζική με τους Μερτς, Σπαν. Αυτό κατ’ αναλογίαν θα περιορίσει τα πολιτικά περιθώρια για το AfD. Ο διευθυντής της «Μπιλντ» με πρωτοσέλιδο σχόλιό του χθες καλούσε τους ψηφοφόρους του AfD να επιστρέψουν στο CDU.

10 Γιατί CDU και SPD επιμένουν στον μεγάλο συνασπισμό, μολονότι χάνουν δραματικά στις εκλογές;

Επιμένουν διότι και τα δύο κόμματα γνωρίζουν πως η διάλυση του συνασπισμού θα φέρει πρόωρες εκλογές. Με το κλίμα που υπάρχει αυτήν τη στιγμή, πρόωρες εκλογές θα φέρουν πολύ χειρότερα ποσοστά από αυτά των εκλογών του Σεπτεμβρίου 2017. Ελπίζουν σε καλύτερες ημέρες όταν θα έχουν να παρουσιάσουν και κυβερνητικό έργο. Διάλυση τώρα της κυβέρνησης θα είναι αυτοκτονία μπροστά στον φόβο του θανάτου.