Μετά τις εκλογές στην Εσση η Ανγκελα Μέρκελ δήλωσε ότι δεν πρόκειται να θέσει ξανά υποψηφιότητα και ότι θα φύγει το 2021. Δηλαδή είπε τα αυτονόητα για να διασώσει τον εαυτό της. Αν διεκδικούσε εκ νέου την προεδρεία του κόμματός της δυσάρεστες εκπλήξεις την ανέμεναν. Και αν ακόμα τις ξεπερνούσε και επιχειρούσε να ξαναγίνει καγκελάριος εκεί τα πράγματα θα λάμβαναν καταστρεπτική για την ίδια τροπή. Ξέρει ότι μπροστά της υπάρχει γκρεμός. Για να τον αποφύγει ανταλλάσσει το μέλλον (που δεν έχει) μετά το 2021 με την παραμονή της στην εξουσία μέχρι τότε. Το αν θα πιάσει το κόλπο μένει να απαντηθεί: παρά τον σχεδιασμό της δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι το 2021 θα τη βρει καγκελάριο. Οι εξελίξεις έχουν ξεκινήσει και ουδείς μπορεί να προδιαγράψει την έκβασή τους. Ομως το μεγάλο ερώτημα που θα συνοδεύσει στο μέλλον το όνομά της δεν έχει να κάνει με το αν θα τα καταφέρει να παραμείνει έστω και υπό κηδεμονία λίγο ακόμα στην εξουσία, αλλά με το τι αφήνει πίσω της έπειτα από μιάμιση δεκαετία παντοδυναμίας.

Επί των ημερών της η εξουσία στην ΕΕ συγκεντρώθηκε συντριπτικά στο Βερολίνο. Η συνισταμένη όλων αυτών των ετών συμπυκνώνεται στον όρο γερμανική Ευρώπη. Αυτό δεν αμφισβητείται πλέον από κανέναν. Ομως, η επικράτηση της γερμανικής ηγεμονίας δεν έγινε «ανέξοδα» για το ενωσιακό εγχείρημα. Κόστισε στο ευρωπαϊκό όραμα και στην εξέλιξή του πάρα πολύ ακριβά: η αμφισβήτηση γι’ αυτό είναι σήμερα περίπου καθολική ανάμεσα στους λαούς – πλούσιους και φτωχούς. Ηταν το αντίστροφο πριν από δεκαπέντε χρόνια. Οι εθνικιστικές και αποσχιστικές τάσεις έχουν μεγιστοποιηθεί, με κορυφαία εκείνη στην ίδια τη Γερμανία όπου η καλπάζουσα Ακροδεξιά κατέστη ήδη τρίτο κόμμα σε ομοσπονδιακό επίπεδο κάνοντας τους πάντες να τρέμουν για τη συνέχεια. Οταν ανέλαβε η Μέρκελ, απλώς δεν υπήρχε: γεννήθηκε κυρίως μέσα από τη λογική της εγκαθίδρυσης της ηγεμονίας.

Επίσης, σήμερα η Ευρώπη ήδη είναι σημαντικά μικρότερη από πριν: η αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας είναι τελεσίδικη. Τέλος, η «ενωμένη» Ευρώπη τα έχει σήμερα χαμένα όσο ποτέ από τότε που γεννήθηκε το 1957: δεν ξέρει ούτε πού ούτε πώς βαδίζει. Μια σειρά από μείζονες πρωτοβουλίες, όπως η «Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων», έχουν επισήμως αναγγελθεί από τις ισχυρές χώρες της Ενωσης μα στη συνέχεια έχουν μείνει εκκρεμείς καθώς η εκπλήρωσή τους είναι αδύνατη χωρίς αντίστοιχες θεσμικές μεταβολές που όμως δεν μπορούν να συγκεντρώσουν πλειοψηφία. Πέραν της δημοσιονομικής κρίσης, η αδυναμία ενιαίου προσανατολισμού της Ευρώπης φάνηκε ακόμα πιο ξεκάθαρα στο ξέσπασμα του Μεταναστευτικού: υψώθηκαν πάλι συρματοπλέγματα ανάμεσα στα ίδια τα κράτη – μέλη και οι εθνικές πολιτικές ισοπέδωσαν κάθε κοινή ευρωπαϊκή αντιμετώπιση. Στην Αυστρία, που δεν έχει καν θιγεί από το πρόβλημα, αυτό οδήγησε στον σχηματισμό κυβέρνησης με την Ακρα Δεξιά. Το χάσμα ανάμεσα στους λαούς της Ενωσης έχει μεγιστοποιηθεί. Η καχυποψία που καλλιεργήθηκε εντατικά στη Γερμανία στα πρώτα χρόνια της κρίσης έχει, μέσα από το Μεταναστευτικό, γίνει πλέον καθεστώς: οι λαοί στρέφονται προς τον σκληρό εθνικισμό. Η Ευρώπη είναι ανεπιθύμητη.

Αυτή είναι η πραγματική κληρονομιά της Μέρκελ: μια χαμένη εποχή που οδηγεί την Ευρώπη στην αποσύνθεση.